Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν απαγορεύσει στα στελέχη τους τη χρήση του κινεζικού κοινωνικού δικτύου, φοβούμενες έναν «δούρειο ίππο» του Πεκίνου.

Ads

Σε δημοσίευμά της η Libération κάνει λόγο για ένα ακόμη επεισόδιο του τεχνολογικού πολέμου που «διεξάγεται» εδώ και χρόνια ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Πεκίνο. Ωστόσο τώρα εκτός από την επανάληψη των γνωστών μοτίβων διαμορφώνεται και ένα νέο σκηνικό. Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα πάλι υπάρχουν κατηγορίες κατασκοπείας, κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια καθώς και μια μεγάλη εταιρεία η οποία παρουσιάζεται ως «δούρειος ίππος» της κινεζικής κυβέρνησης και των μυστικών υπηρεσιών της. Μετά την Huawei, τον γίγαντα του τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού, που το 2018 μπήκε στη μαύρη λίστα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται ένα κοινωνικό δίκτυο. Πρόκειται για το TikTok με τα έξι χρόνια ζωής του, το νεανικό κοινό του, τα βίντεο χορού και συνομιλίας… και τον σημαντικό όγκο προσωπικών δεδομένων που η πλατφόρμα με τους 1,7 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες, διαθέτει. Τους τελευταίους μήνες, οι τόνοι σκληραίνουν με φόντο την αύξηση των εντάσεων στις σχέσεις Κίνας και ΗΠΑ, ενώ  τελευταία οι μαύρες λίστες «πληθαίνουν» και στη Γηραιά Ήπειρο.

Ποιος ανέλαβε δράση κατά του TikTok;

Την αρχή έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η κριτική που ασκείται εκεί απέναντι στην κινεζική εφαρμογή δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά ένας νόμος που επικυρώθηκε από τον Τζο Μπάιντεν, απαγορεύει τη χρήση της στα τηλέφωνα εργασίας των ομοσπονδιακών υπαλλήλων ήδη από τον Ιανουάριο. Μάλιστα, ο Λευκός Οίκος έδωσε εντολή  στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες να συμμορφωθούν εντός 30 ημερών. Επιπλέον, όπως αναφέρει η Libération το Κογκρέσο επεξεργάζεται νομοσχέδιο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη απαγόρευση της εν λόγω πλατφόρμας στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έχει περίπου 113 εκατομμύρια χρήστες: το κείμενο πέρασε την Τετάρτη από την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ίδιοι οι τόνοι και στον Καναδά, όπου τη Δευτέρα η κυβέρνηση ζήτησε από τους κυβερνητικούς υπαλλήλους να αφαιρέσουν το εν λόγω κοινωνικό δίκτυο όχι μόνο από τα τηλέφωνα και τα tablet της εργασίας τους, αλλά και από τον προσωπικό τους εξοπλισμό, εφόσον περιέχει ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και άλλα εργαλεία που οι ίδιοι χρησιμοποιούν στο πλαίσιο της εργασίας τους. Μια εβδομάδα νωρίτερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – και στη συνέχεια το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη – απαγόρευσε την χρήση της πλατφόρμας στους 33.000 υπαλλήλους της. Το Κοινοβούλιο της Δανίας έπραξε το ίδιο.

Ads

Για τι κατηγορείται το κοινωνικό δίκτυο;

«Πρόκειται για την πρώτη περίπτωση μελέτης όπου υπάρχει τόσο μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις χρήσεις ενός εργαλείου και του ενδιαφέροντος  που έχει γεωπολιτικά», επισημαίνει στη Libération ο Julien Nocetti, καθηγητής-ερευνητής στη στρατιωτική ακαδημία Saint-Cyr Coëtquidan, συνεργάτης του κέντρου Geode (Γεωπολιτική της σφαίρας δεδομένων). Από τη μία πλευρά, η «χαρούμενη ματαιότητα» των κοινοποιημένων βίντεο του Tik Tok και από την άλλη η πολιτική με την αναφορά στους κινδύνους για την εθνική ασφάλεια… Ο Ρεπουμπλικάνος Mike McCaul, αιρετός αξιωματούχος από το Τέξας και πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι σαφής: «Το TikTok είναι ένας σύγχρονος δούρειος ίππος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση και την εκμετάλλευση των προσωπικών πληροφοριών των Αμερικανών». Στις Βρυξέλλες, οι τόνοι είναι πιο συγκρατημένοι, αλλά οι λόγοι που προβάλλονται για την απαγόρευση της εφαρμογής από τα τηλέφωνα του προσωπικού της Επιτροπής είναι της ίδιας λογικής: πρόκειται για την «προστασία» του θεσμικού οργάνου «από κυβερνοαπειλές και ενέργειες που θα μπορούσαν στη συνέχεια να αξιοποιηθούν για κυβερνοεπιθέσεις με στόχο την Επιτροπή» – για λόγους δικαιοσύνης  η ανακοίνωση του  ευρωπαϊκού εκτελεστικού οργάνου αναφέρει ότι «η ασφάλεια άλλων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης» θα παρακολουθείται επίσης στενά.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;

Πόσο βάσιμες είναι αυτές οι κατηγορίες; Αρκετές μελέτες έχουν επιχειρήσει να αναλύσουν τους αλγόριθμους της εφαρμογής χωρίς, μέχρι σήμερα, να καταλήξουν σε πειστικά συμπεράσματα αναφέρει η Libération. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2022 από ερευνητές της αυστραλιανής εταιρείας Internet 2.0. Με βάση τον πηγαίο κώδικα του TikTok, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι «συλλέγει υπερβολικά πολλά δεδομένα».

Και ποια είναι αυτά; Η γεωγραφική θέση του χρήστη, η μάρκα του τηλεφώνου, οι άλλες εγκατεστημένες εφαρμογές… Τον Ιανουάριο, ωστόσο, μια έκθεση από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι πιο μετριοπαθής: «Τα περισσότερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εφαρμογές κινητής τηλεφωνίας κάνουν το ίδιο πράγμα. Ξεκινώντας από το Facebook και το Twitter, τα οποία συλλέγουν πληθώρα πληροφοριών με σκοπό τη στοχευμένη διαφήμιση. Ο κίνδυνος είναι δύσκολο να μοντελοποιηθεί», αναφέρει ο Julien Nocetti. «Ακόμα δεν έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τις κακόβουλες και παράνομες χρήσεις του TikTok». Για να αντισταθμίσει αυτή την έλλειψη, η ιρλανδική αρχή προστασίας δεδομένων, η Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ξεκίνησε το 2021 με δική της πρωτοβουλία δύο έρευνες που συνεχίζονται ακόμη. Η μία από αυτές αφορά την επεξεργασία δεδομένων ανηλίκων στο δίκτυο, η οποία όπως δήλωσε η εν λόγω Επιτροπή στην Libération είναι «πολύ προηγμένη» και θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί «μέχρι το καλοκαίρι». Η άλλη επικεντρώνεται στην έρευνα για πιθανή μεταφορά προσωπικών δεδομένων των χρηστών στην Κίνα.

Αν και προς το παρόν δεν υπάρχουν επίσημες αποδείξεις, το TikTok έχει ήδη μερικά σκάνδαλα στο ενεργητικό του. Το 2022, και ενώ το δίκτυο επέμενε ότι τα δεδομένα των Αμερικανών χρηστών δεν είναι προσβάσιμα στην Κίνα, το BuzzFeed (μέσο ενημέρωσης) αποκάλυψε ότι κινέζοι υπάλληλοι της ByteDance (μητρικής εταιρείας του  Tik Tok) είχαν πρόσβαση σε αυτά. To ίδιο συνέβη και με τις πληροφορίες των ευρωπαίων χρηστών του Διαδικτύου, όπως επιβεβαίωσε αργότερα η εταιρεία. Την ίδια χρονιά, «έσκασε» άλλη μια υπόθεση. Υπάλληλοι της μητρικής εταιρείας είχαν πρόσβαση σε δεδομένα του κοινωνικού δικτύου προκειμένου να εντοπίσουν δημοσιογράφους που είχαν γράψει για την εταιρεία και να εντοπίσουν τις πηγές τους. Δημοσιογράφοι των Financial Times, του Forbes καθώς και ένας πρώην δημοσιογράφος του BuzzFeed βρέθηκαν στο στόχαστρο.

Ποια η θέση της Γαλλίας;

Θα μπορούσε το Παρίσι να ακολουθήσει τους περιορισμούς κατά του TikTok; Προς το παρόν, η απάντηση είναι μετριοπαθής – όπως άλλωστε συνέβη και στην περίπτωση της Huawei. «Δεν πρόκειται για στόχευση μιας εφαρμογής κοινωνικής δικτύωσης αντί μιας άλλης», εξήγησε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Olivier Véran, αλλά για τη «διασφάλιση ότι όλες οι εφαρμογές που χρησιμοποιούνται από υψηλόβαθμα στελέχη παρέχουν την προστασία και τις εγγυήσεις επεξεργασίας δεδομένων που υπαγορεύει το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Σε επικοινωνία της Libération με το Υπουργείο Ενόπλων Δυνάμεων της Γαλλίας το τελευταίο υπενθύμισε ότι «οποιαδήποτε ακατάλληλη χρήση των κοινωνικών δικτύων, συμπεριλαμβανομένου, μεταξύ άλλων και του TikTok, μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τους πράκτορές του».

Τι απαντά η εταιρεία;

Μετά τους διαδοχικούς αυτούς περιορισμούς, το TikTok φαίνεται να είναι ενοχλημένο. Μιλώντας στη Libération εκπρόσωπος του κοινωνικού δικτύου επαίνεσε τις κυβερνήσεις που «ορθώς επέλεξαν να μην εφαρμόσουν τέτοιες απαγορεύσεις». Όσον αφορά στις υπόλοιπες, αυτές δηλαδή που έχουν προχωρήσει σε απαγορεύσεις, έκανε λόγο για αποφάσεις που ελήφθησαν «απερίσκεπτα και χωρίς αποδείξεις» και για «κακοσχεδιασμένες» απαγορεύσεις. «Είμαστε έτοιμοι να συναντηθούμε με τις αρχές για να αποκαταστήσουμε την αλήθεια σχετικά με τη δομή μας και τη δέσμευσή μας στην εμπιστευτικότητα και την ασφάλεια των δεδομένων», πρόσθεσε. Η πλατφόρμα κουνάει τη λευκή σημαία εδώ και αρκετά χρόνια. Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει αποφάσισε τη μετεγκατάσταση των δεδομένων των χρηστών του Διαδικτύου. Έτσι, το 2022, το εν λόγω κοινωνικό δίκτυο ανακοίνωσε ότι πέρα από τον διακομιστή του στη Βιρτζίνια και έναν άλλο στη Σιγκαπούρη, αποθηκεύει τα δεδομένα των Αμερικανών χρηστών του σε διακομιστές που ανήκουν στον όμιλο Oracle στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα χρόνο αργότερα, η εταιρεία αποκαλύπτει ότι σχεδιάζει την κατασκευή τριών κέντρων δεδομένων με έδρα την Ευρώπη. Μήπως το τελικό βήμα είναι να φύγει από την Κίνα;

Το 2019, η Wall Street Journal επιβεβαίωσε από εσωτερική πηγή, ότι η ByteDance εξέταζε το ενδεχόμενο να δημιουργήσει παγκόσμια έδρα της TikTok εκτός της χώρας, στη Σιγκαπούρη, το Λονδίνο ή το Δουβλίνο. Έκτοτε, δεν υπάρχει καμία άλλη  σχετική διαρροή.

Πηγή: Libération