Ήταν αρχές Ιούνη του 1989, όταν οι φοιτητικές διαμαρτυρίες υπέρ του εκδημοκρατισμού που εξελίσσονταν όλη σχεδόν την άνοιξη στην Κίνα, κατέληγαν στην μεγάλη σφαγή της πλατείας, δίνοντας ένα από τα ορόσημα στους σύγχρονους αγώνες.

Η εικόνα του άοπλου μοναχικού ανθρώπου που στέκεται μπροστά στα τανκς ακόμη αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη συνείδηση στα σταυροδρόμια των καιρών. Αλλά η επιλογή της πλατείας-συμβόλου δεν ήταν τυχαία. Γιατί είχε προηγηθεί μια άλλη Τιεν ΑνΜεν:

Πλατεία Τιενανμέν, 4 Μαΐου 1919. Στ’ απόνερα της συγκρότησης εθνικών δομών παντού σχεδόν στον κόσμο, και αποτυχημένης επανάστασης του 1911, χιλιάδες φοιτητές από 13 πανεπιστήμια του Πεκίνου συγκεντρώνονται για να αντιταχθούν στο Άρθρο 156 της Συνθήκης των Βερσαλλιών που παρέδιδε εδάφη της που κρατούσε ως τότε ως αποικίες η “προσβεβλημένη” Γερμανία στην Ιαπωνία (το ζήτημα Σαντόνγκ).

Η διάλυση της δυναστείας των Τσινγκ εγκαινίασε μια νέα εποχή στην οποία η νέα Δημοκρατία ήταν μία κίβδηλη λέξη και πολιτική εξουσία κυριαρχούνταν από διεφθαρμένους τοπικούς πολέμαρχους, κατακερματίζοντας την μεγάλη χώρα, και καταδυναστεύοντας τα λαϊκά στρώματα του πληθυσμού της.

Η καταστολή της εσωτερικής διαφωνίας με όλο και περισσότερο αυταρχισμό, σε συνθήκες μάλιστα πείνας και εξαθλίωσης, είχε ήδη δημιουργήσει στην “κοντινή” Κορέα το κίνημα της 1ης Μάρτη και οι επαναστατικοί αέρηδες του 19 κατέβαιναν με ορμή στην περιοχή από την Ρωσική στέπα. Η αλλαγή αποικιοκρατών πατρόνων και η εσωτερική συνδεδεμένη (και) με αυτούς καταπίεση φούντωσαν τον Κινεζικό λαϊκό Εθνικισμό και μέσα σ αυτό το έδαφος μπήκε ο σπόρος για την αλλαγή του πολιτεύματος, αντιμετωπίζοντας αλλά και κυοφορώντας όλα τα ‘πριν’ σε φαινόμενα κι επαναστάσεις που έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν είναι αποστειρωμένα και ποτέ δεν προέρχονται από παρθενογένεση ώστε να ρίχνουμε όλα τα στραβά πάνω τους και να ξεχνάμε τι είχαν να αντιμετωπίσουν.

Η Κίνα είναι μία από τις χώρες που συνομίλησε ο λαϊκός εθνικισμός με τον κομμουνισμό, φαινόμενο δύσκολο, πολύσημο και ‘κρυφό” που δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί αφοριστικά αλλά ούτε και να μπει κάτω από το χαλί. Η πίστη ότι η διέξοδος ήταν η υιοθέτηση των δυτικών αντιλήψεων της ισότητας και της δημοκρατίας και η εγκατάλειψη της κομφουκιανικής ιδεολογίας που τόνιζε την ιεραρχία στις σχέσεις και την υπακοή, η γενίκευση της επιστημονικής γνώσης και η Δημοκρατία έγιναν τα βασικά προτάγματα της εποχής.

Παρόλο που το κίνημα δρούσε ήδη κάποια χρόνια, η μαζική φοιτητική συγκέντρωση στην εμβληματική για την ιστορία τους ΤιενΑνΜεν (κι όλοι/ες ξέρουμε τι το όνομά της συμβολίζει)το έφερε σε μετωπική σύγκρουση με τις παλιές δομές και τον παλιό κόσμο της αχανούς χώρας.

Μετά την 4η Μαΐου 1919, εξαπλώθηκε σαν φωτιά σε ξεραμένα χόρτα σε όλη την Κίνα, συμβάλλοντας θεαματικά σε μια ταχεία ανάπτυξη της μαζικής συνείδησης και της πολιτιστικής αλλαγής (που ως σύνθημα και πρακτική άνθισε αργότερα αλλά δεν εφευρέθηκε τότε) και κορυφώθηκε με την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας το 1921, με την αναδιοργάνωση του Εθνικιστικού Κόμματος (και δεν μπορούμε να το συγκρίνουμε υπόψην1 με τα εθνικιστικά κόμματα που κυριάρχησαν στην Ευρώπη, έχει -και- δικά του χαρακτηριστικά, εντελώς σχηματικά κάπως με τον προεπαναστατικό εθνικισμό μερίδας των Επτανησίων κι αργότερα με τον Γιαννόπουλο και τον Δραγούμη ΙΣΩΣ μπορεί να γίνει σύγκριση για να συνεννοηθούμε) 3 χρόνια αργότερα.

Η συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου μεταξύ του Κουομιντάνγκ και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση και η διαφθορά, οδηγούσε ήδη σε εκ θεμελίων πολιτειακές μεταβολές, σε πολύ σημαντικά επιτεύγματα για το επίπεδο διαβίωσης στη ρημαγμένη χώρα των εκατομμυρίων, αλλά και στη συνέχιση της διαφοράς όταν οι δομές παγιώθηκαν κι επί κομμουνισμού, σε αυτήν την τόσο σημαντική περιοχή του κόσμου.

Δεκαετίες αργότερα, κι έκλεινε ένας κύκλος που ξαναμετέτρεπε τον λαό σε ικέτη και ξαναπροωθούσε το εξουσιαστικό, χειριστικό αφήγημα της ‘ποδηγέτησής του από ξένους πράκτορες’, όπως παντού στον κόσμο όταν τα λαϊκά και όχι μόνο στρώματα ξεσηκώνονται (ανα)ζητώντας αλλαγές, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα ξαναμαζεύονταν στην συμβολική, ματωμένη πλατεία. Αλλά όσο κι αν ξεχνάμε είχε προηγηθεί η άλλη, λιγότερο ματωμένη μα εξίσου πολύτιμη,  ΤιενΑνΜεν.