Μπορεί οι περισσότερες οικονομίες της Ευρωζώνης να παρέμειναν στάσιμες το 2024, ωστόσο η Ισπανία αναπτύχθηκε με ρυθμό 3,2%, ξεπερνώντας τις επίσημες προβλέψεις, καταγράφοντας την καλύτερη επίδοση στην ΕΕ, με κύριους μοχλούς την μετανάστευση και τον τουρισμό, αλλά και σημαντικά προβλήματα να παραμένουν.
Την ώρα λοιπόν που η ισπανική κυβέρνηση αυξάνει την πρόβλεψή της για την οικονομική ανάπτυξη το 2025 σε 2,6%, υπάρχουν πολλοί Ισπανοί που νιώθουν πως δεν αποκομίζουν τα οφέλη της ταχύτερα αναπτυσσόμενης οικονομίας της Ευρώπης.
Ας ξεκινήσουμε ωστόσο από τα «καλά» νέα. Κύριοι παράγοντες του οικονομικού επιτεύγματος της χώρας ήταν η μαζική μετανάστευση και οι τουρίστες που διατήρησαν την Ισπανία ως τη δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα στον κόσμο.
Η ισχυρή ανάπτυξη σήμαινε μάλιστα ότι μισό εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας προστέθηκαν σε ένα ρεκόρ 21,3 εκατομμυρίων εργαζομένων το 2024, εκ των οποίων το 13,5% ήταν μετανάστες.
«Είμαστε αισιόδοξοι για τα επόμενα χρόνια», δήλωσε στο Reuters ο Israel Arroyo Martinez, ο γενικός γραμματέας οικονομίας και επιχειρησιακής στήριξης, επικαλούμενος άλλους ευνοϊκούς παράγοντες, όπως οι σταθερές τιμές της ενέργειας και τα χαμηλότερα επιτόκια που στηρίζουν τις επενδύσεις.
Find more statistics at Statista
ΕΕ: Αυτά που κάνει καλά το ισπανικό οικονομικό μοντέλο
«Το ισπανικό μοντέλο είναι επιτυχημένο επειδή είναι ένα ισορροπημένο μοντέλο, και αυτό είναι που εγγυάται τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης», λέει στο BBC ο Carlos Cuerpo, υπουργός οικονομίας, εμπορίου και επιχειρήσεων, επισημαίνοντας ότι η Ισπανία ήταν υπεύθυνη για το 40% της ανάπτυξης της ευρωζώνης πέρυσι.
Αν και υπογράμμισε τη σημασία του τουρισμού, ο Cuerpo επισήμανε επίσης τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, την τεχνολογία και τις επενδύσεις ως παράγοντες που βοήθησαν την Ισπανία να ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πανδημίας, όταν το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 11% μέσα σε ένα χρόνο.
«Βγαίνουμε από τον Covid χωρίς σημάδια και με τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας μας και συνεπώς με την αύξηση της δυνητικής αύξησης του ΑΕΠ μας», προσθέτει.
Αυτή η διαδικασία εκσυγχρονισμού ενισχύεται από τα κονδύλια που αφορούν στην ανάκαμψη μετά την πανδημία, από το πρόγραμμα Next Generation της ΕΕ. Η Ισπανία πρόκειται να λάβει έως το 2026 έως και 163 δισ. ευρώ (169 δισ. δολάρια, 136 δισ. λίρες), γεγονός που την καθιστά τον μεγαλύτερο αποδέκτη αυτών των κονδυλίων μαζί με την Ιταλία.
Όπως αναφέρει το BBC, η Ισπανία επενδύει χρήματα στο εθνικό σιδηροδρομικό σύστημα, σε ζώνες χαμηλών εκπομπών σε πόλεις, καθώς και στη βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων αλλά και σε επιδοτήσεις για μικρές επιχειρήσεις.
«Οι δημόσιες δαπάνες ήταν υψηλές και είναι υπεύθυνες για τη μισή περίπου ανάπτυξη μετά την πανδημία», τονίζει η María Jesús Valdemoros, λέκτορας οικονομικών στο IESE Business School της Ισπανίας.
Άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες έχουν δει την ανάπτυξή τους να παρεμποδίζεται λόγω της μεγαλύτερης εξάρτησής τους από την Ισπανία από τη βιομηχανία, η οποία, σύμφωνα με την ίδια, «υποφέρει πολύ αυτή τη στιγμή λόγω παραγόντων όπως το υψηλό κόστος της ενέργειας, ο ανταγωνισμός από την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες, το κόστος της μετάβασης σε ένα πιο βιώσιμο περιβαλλοντικό μοντέλο και ο εμπορικός προστατευτισμός».
Η παραγωγή πράσινης ενέργειας της χώρας θεωρείται άλλος ένας ευνοϊκός παράγοντας για την οικονομία, όχι μόνο για την εξασφάλιση ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και για την τόνωση των επενδύσεων.
Η Ισπανία διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη υποδομή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ΕΕ.
Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, η χώρα έσπασε ρεκόρ στον αριθμό των εργαζομένων, παρά το γεγονός πως διαχρονικά τα ποσοστά ανεργία ήταν υψηλά.
Η κατάσταση βελτιώθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2024, όταν το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 10,6%, το χαμηλότερο επίπεδο από το 2008.
Find more statistics at Statista
Σύμφωνα με αναλυτές, μεταρρυθμίσεις που είχαν στόχο την εγκαθίδρυση μιας σταθερότητας στις θέσεις εργασίας, έπαιξαν σημαντικό ρόλο.
Για παράδειγμα, αυξήθηκαν οι περιορισμοί στη χρήση συμβάσεων ορισμένου χρόνου από τις επιχειρήσεις, ευνοώντας τη μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση συμβάσεων αορίστου χρόνου. Επίσης, μειώθηκε ο αριθμός των εργαζομένων με προσωρινή απασχόληση, χωρίς να εμποδιστεί η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Ισπανία: Το στεγαστικό πρόβλημα και οι προκλήσεις της οικονομίας
Ας περάσουμε τώρα στα άσχημα νέα. Παρά την μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, η οργή των πολιτών συσσωρεύεται, καθώς έρχονται αντιμέτωποι με έλλειψη κατοικιών, υψηλές τιμές και μια υποτονική αύξηση των μισθών.
Οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά 44%, ενώ τα ενοίκια έχουν σχεδόν διπλασιαστεί μέσα σε 10 χρόνια, σύμφωνα με την Idealista, έναν ιστότοπο ακινήτων που επικαλείται το Reuters.
Οι μισθοί εν τω μεταξύ αυξήθηκαν μόλις κατά 19% μεταξύ 2012 και 2022, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.
Από την εποχή του κορονοϊού άλλωστε, η μεγάλη οικονομική πρόκληση για την Ισπανία ήταν η κρίση του κόστους ζωής. Ο πληθωρισμός έφτασε κάποια στιγμή στο 11%, με τις τιμές της ενέργειας να πλήττουν ιδιαίτερα τους Ισπανούς, αλλά μέχρι το τέλος του 2024 είχε υποχωρήσει στο 2,8%.
Η Μαδρίτη πιστεύει ότι οι επιδοτήσεις που εισήγαγε για να μειώσει το κόστος κατανάλωσης καυσίμων και να ενθαρρύνει τη χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς ήταν το κλειδί για την άμβλυνση των επιπτώσεων των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας, καθώς και ορισμένες αυξήσεις στον κατώτατο μισθό.
Ας μην ξεχνάμε πως στο αποκορύφωμα της ευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης, η Ισπανία και η Πορτογαλία διαπραγματεύτηκαν με τις Βρυξέλλες τη λεγόμενη «ιβηρική εξαίρεση», η οποία τους επέτρεπε να περιορίσουν την τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να μειώσουν τους λογαριασμούς των καταναλωτών.
Ωστόσο τα προβλήματα για εκατομμύρια πολίτες παραμένουν. Ενδεικτική είναι η ιστορία της Sara Huertas, που φιλοξενεί το Reuters, η οποία εξακολουθεί να ζει με τους γονείς της σε ηλικία 30 ετών, επειδή ο μισθός της ως εκπαιδευτικού δεν της επιτρέπει να νοικιάσει σπίτι στη Μαδρίτη με τον σύντροφό της.
«Ψάξαμε νότια της Μαδρίτης, γιατί είναι αδύνατο στην πρωτεύουσα, αλλά και πάλι δεν βρήκαμε τίποτα», δήλωσε η Huertas σε μια πρόσφατη διαμαρτυρία για το στεγαστικό. «Πρέπει να κάνουν το σωστό: να μειώσουν τις τιμές των κατοικιών και να αυξήσουν τους μισθούς».
Ισπανία: Το παράδοξο με την μετανάστευση και η οικονομία
Η Ισπανία πρέπει να κλείσει ένα έλλειμμα 600.000 κατοικιών, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ισπανίας, και να κατασκευάζει 225.000 νέες κατοικίες κάθε χρόνο, μόνο και μόνο για να συμβαδίζει με τη δημιουργία νέων νοικοκυριών.
Οι ελλείψεις αυτές κινδυνεύουν όχι μόνο να μειώσουν το ήδη χαμηλό ποσοστό γεννήσεων, αλλά και να περιορίσουν την κινητικότητα των εργαζομένων και, ως εκ τούτου, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους, προειδοποίησε πρόσφατη μελέτη της Caixabank Research.
Η μετανάστευση και ο τουρισμός αυξάνουν επίσης την πίεση στο χαμηλό στεγαστικό απόθεμα.
Η κατάσταση αυτή καταδεικνύει ένα παράδοξο στην ισπανική οικονομία, δήλωσε ο Francisco Quintana, τοπικός επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής της ING: «Χωρίς μετανάστευση, δεν αναπτυσσόμαστε, αλλά αν αυτό συμβεί, επιδεινώνεται το πρόβλημα στέγασης που ήδη έχουμε».
Από τις 496.000 νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν το 2024, το 85% θα καλυφθεί από αλλοδαπούς ή άτομα με διπλή υπηκοότητα, έναντι 59.000 που θα καταλάβουν ντόπιοι.
Οι αλλοδαποί κάλυψαν το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας στον τομέα της φιλοξενίας. Μεταξύ 2022 και 2023, οι μισθοί στον τομέα της φιλοξενίας αυξήθηκαν κατά 4,2% έναντι μέσου όρου 7,2%, αναφέρει σε έκθεσή της η συνδικαλιστική ομάδα CCOO.
Ο Raymond Torres, επικεφαλής οικονομολόγος της δεξαμενής σκέψης Funcas με έδρα τη Μαδρίτη, εκτιμά ότι περίπου το 70% των θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν από το 2019 καλύφθηκαν από αλλοδαπούς ή Ισπανούς με διπλή υπηκοότητα και ότι η μετανάστευση δημιούργησε σχεδόν το ήμισυ της οικονομικής ανάπτυξης του 2023/2024.
Το ζήτημα εδώ είναι να βρεθεί μια ισορροπία, καθώς έχουμε δει πολλάκις πως μπορεί ανά πάσα στιγμή οι μετανάστες να μετατραπούν σε εύκολους στόχους, όταν αναζητούνται λύσεις σε σύνθετα προβλήματα.
Ενδεικτικά, μια έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο διαπίστωσε ότι το 41% των Ισπανών ανησυχούν «πολύ» για τη μετανάστευση, μια αύξηση 16 μονάδων από μια έρευνα του 2023.
Ισπανία: Η μετανάστευση ως κύριος μοχλός της οικονομίας
Η μετανάστευση δεν είναι μόνο ζήτημα ανθρωπιάς, είχε δηλώσει παλαιότερα ο Πέδρο Σάντσεθ, αλλά – σε μια χώρα όπου το ποσοστό γεννήσεων κατατάσσεται μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ – είναι το μόνο ρεαλιστικό μέσο για την ανάπτυξη της οικονομίας και τη διατήρηση του κράτους πρόνοιας.
Επίσης, όπως εξηγούσε σε πρόσφατο άρθρο της στον Guardian η María Ramírez, δημοσιογράφος και αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του elDiario.es, ενός ειδησεογραφικού πρακτορείου στην Ισπανία, οι πρόσφατες πληθυσμιακές ροές που έφτασαν στη χώρα, κυρίως αλλά όχι μόνο από την Κολομβία, τη Βενεζουέλα και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, καθώς και από το Μαρόκο, έχουν ενισχύσει την εγχώρια ζήτηση και έχουν αναζωογονήσει το εργατικό δυναμικό.
«Η μετανάστευση έχει αυξήσει την πίεση στην προσιτή στέγαση, με τη ζήτηση να ξεπερνά την προσφορά καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται. Ορισμένοι πολιτικοί κατηγορούν τους πλούσιους αγοραστές από τη Βενεζουέλα και την Κολομβία για την αύξηση των τιμών στις πιο ακριβές γειτονιές της Μαδρίτης.
»Και οι φτωχότεροι μετανάστες, ιδίως όσοι προέρχονται από χώρες της Βόρειας Αφρικής, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις και εκμετάλλευση από αδίστακτους και εγκληματίες εργοδότες ή ιδιοκτήτες ακινήτων», υπογράμμιζε βέβαια μεταξύ άλλων.
Το αποτέλεσμα της διαφορετικής προσέγγισης της Ισπανίας ήταν ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας σχεδόν να διπλασιαστεί σε σύγκριση με άλλες χώρες της δυτικής Ευρώπης. Από τις 468.000 θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν σε ολόκληρη την Ισπανία πέρυσι, περίπου 409.000 καλύφθηκαν από μετανάστες ή άτομα με διπλή υπηκοότητα, πολλοί από αυτούς από τη Λατινική Αμερική, αλλά και από όλη την Ευρώπη και την Αφρική.
«Συνολικά, η ανάλυση της Τράπεζας της Ισπανίας υποδηλώνει ότι η μετανάστευση συνέβαλε πάνω από 20% στην αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου 2022-2024 κατά σχεδόν 3%», σημειώνει η JPMorgan.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να επενδύσει στη βελτίωση της ένταξης, από τη βοήθεια των μεταναστών να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν περιορίζονται σε θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης και χαμηλών αποδοχών, έως τη μείωση της γραφειοκρατίας για τις αιτήσεις παραμονής.
Find more statistics at Statista
Ισπανία: Καραδοκεί η ακροδεξιά
Την ίδια ώρα, η υποστήριξη προς το ακροδεξιό κόμμα Vox της Ισπανίας αυξήθηκε κατά σχεδόν δύο ποσοστιαίες μονάδες στο 14,2% από τις εκλογές του Ιουλίου 2023, διαπίστωσε η 40DB.
Μεταξύ των νέων 18 έως 24 ετών που εξακολουθούν να πλήττονται περισσότερο από την ανεργία, το 27,4% δήλωσε ότι θα ψήφιζε Vox.
Ωστόσο, ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ στοχεύει στην αύξηση της μετανάστευσης, αφού έχει υποσχεθεί να δίνει κάθε χρόνο άδεια παραμονής σε περίπου 300.000 μετανάστες χωρίς χαρτιά.
«Η μετανάστευση είναι απαραίτητη για την ευημερία της οικονομίας μας και τη βιωσιμότητα του κράτους πρόνοιας», δήλωσε ο Σάντσεθ στο κοινοβούλιο τον Οκτώβριο. «Το κλειδί είναι η σωστή διαχείρισή της».
Πάντως, η οικοδόμηση περισσότερων κατοικιών θα απαιτήσει περισσότερους εργάτες – πιθανότατα από το εξωτερικό. Ο κατασκευαστικός τομέας χρειάζεται 700.000 περισσότερους εργαζόμενους, ένα κενό που θα μπορούσε εν μέρει να επιλυθεί με τη χορήγηση άδειας παραμονής στους μετανάστες, δήλωσε ο Pedro Fernandez Alen, πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Κατασκευαστών.
Από την άλλη, η έλλειψη κατοικιών θέτει σε κίνδυνο τη μετανάστευση, δήλωσε η νεότερη υπουργός Οικονομίας Arroyo Martinez: «Ο κίνδυνος δεν είναι ότι οι μετανάστες δεν θα βρουν στέγη, αλλά ότι θα σταματήσουν να έρχονται».
Τέλος, παρότι η προσέγγιση της Ισπανίας όσον αφορά στη μετανάστευση είναι πράγματι διαφορετική, την ώρα που οι ακροδεξιές και σκοταδιστικές φωνές δυναμώνουν παγκοσμίως, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα γεγονότα του 2022 στη Μελίγια, όταν δεκάδες μετανάστες έχασαν τη ζωή τους, μετά τη φονική καταστολή των μαροκινών και ισπανικών δυνάμεων ασφαλείας εναντίον Αφρικανών από την υποσαχάρια Αφρική που προσπαθούσαν να περάσουν τα σύνορα από το Μαρόκο στον ισπανικό θύλακα.
