Από τις 18 Μαΐου 2025, οι αυτοκινητόδρομοι του Ιράν έχουν μείνει ασυνήθιστα άδειοι – όχι λόγω έλλειψης καυσίμων ή κακοκαιρίας, αλλά εξαιτίας μιας συντονισμένης πανεθνικής απεργίας χιλιάδων οδηγών φορτηγών.

Η απεργία ξεκίνησε από το λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς και επεκτάθηκε γρήγορα σε πάνω από 150 πόλεις σε όλη τη χώρα, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες και πιο επίμονες εργατικές κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών στο Ιράν.

Τα αιτήματα των οδηγών είναι σαφή και επείγοντα:

• Αντίθεση στο νέο σύστημα τιμολόγησης καυσίμων τριών επιπέδων, που έχει κάνει το πετρέλαιο κίνησης απλησίαστο.
• Επαναφορά των επιδοτήσεων καυσίμων, που έχουν μειωθεί από 3.000 λίτρα σε μόλις 500 το μήνα.
• Αύξηση των κομίστρων μεταφοράς, τα οποία έχουν παραμείνει στάσιμα παρά τις αυξήσεις στα ανταλλακτικά και τον πληθωρισμό.

Η τιμή του μη επιδοτούμενου πετρελαίου έχει φτάσει τις 42.000 τομάν (περίπου 0,80 δολάρια ανά λίτρο), βυθίζοντας πολλούς ανεξάρτητους οδηγούς σε χρέη. Αλλά τα καύσιμα είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος. Οι οδηγοί αντιμετωπίζουν καθημερινά κατεστραμμένους δρόμους, κλοπές φορτίων και ένα διεφθαρμένο σύστημα μεταφορών που προστατεύει τους μεσάζοντες και καταπιέζει τους εργαζόμενους.

Εκμετάλλευση

Ένα από τα βασικά προβλήματα αφορά το σύστημα μεσιτείας της μεταφοράς. Παρόλο που οι επίσημες τιμές εμφανίζονται στα κρατικά έγγραφα (μπαρναμέ), οι οδηγοί λαμβάνουν μόνο ένα μέρος της αμοιβής τους. Το υπόλοιπο πηγαίνει σε μεσάζοντες που σχετίζονται με ημικρατικές εταιρείες ή  πολιτικά διασυνδεδεμένες με την ηγεσία του κράτους.

Το Συνδικάτο Εργαζομένων στα Λεωφορεία της Τεχεράνης, από τους λίγους ανοιχτούς υποστηρικτές της απεργίας, ανέφερε ότι οι προμήθειες των μεσιτών έχουν αυξηθεί από 13% σε 45%, αφήνοντας τους οδηγούς με λιγότερο από το μισό του πραγματικού τους εισοδήματος. Επιπλέον, οι οδηγοί αναγκάζονται να πληρώνουν ανεπίσημα ποσά για την ανανέωση των αδειών εργασίας και των “έξυπνων” καρτών.

«Οι οδηγοί μένουν με ένα μικρό κομμάτι αμοιβή για τον μόχθο τους, ενώ οι μεσάζοντες και οι συνδεδεμένες εταιρείες βγάζουν κέρδος εις βάρος τους, χωρίς καμία τιμωρία», αναφέρει το συνδικάτο.

Αυτό το σύστημα είναι κληρονομιά των αποτυχημένων πολιτικών ιδιωτικοποίησης των αρχών του 2000, όπως παραδέχονται πολλοί.

Ασφάλιση Υγείας μόνο στα χαρτιά

Μαζί με τους χαμηλούς μισθούς και τα καύσιμα, οι οδηγοί αντιμετωπίζουν και τεράστιες αυξήσεις στα ασφάλιστρα υγείας. Από τον Φεβρουάριο, οι αυτοαπασχολούμενοι οδηγοί πληρώνουν πάνω από 3,3 εκατομμύρια τομάν το μήνα, ποσό που μεταφράζεται σε  αύξηση πάνω από 220%. Ωστόσο, πολλοί αναφέρουν ότι δεν τους δέχονται στα ιατρεία που υποτίθεται ότι καλύπτονται από την ασφάλειά τους.

«Γιατί να πληρώνουμε τόσα για μια κάρτα υγείας που κανείς δεν αναγνωρίζει;», ρωτά ένας οδηγός σε βίντεο που έγινε viral.

Παρότι ο νόμος υποχρεώνει την κυβέρνηση να καλύπτει μέρος των ασφαλιστικών εισφορών, πολλοί οδηγοί λένε ότι τα ποσά τους παρακρατούνται χωρίς να μεταφέρονται στα ταμεία,  με αποτέλεσμα να είναι ανασφάλιστοι στην πραγματικότητα.

Δρόμοι, κίνδυνοι και σήψη

Η τρομακτική υποβάθμιση  των υποδομών  είναι επίσης κεντρικό ζήτημα. Οι οδηγοί αναφέρουν επικίνδυνους δρόμους, ελλιπή φωτισμό, έλλειψη σταθμών ξεκούρασης και ιατρικών υπηρεσιών. Πολλοί δουλεύουν με παλιά φορτηγά που δεν μπορούν να επισκευάσουν ή να αντικαταστήσουν. Τα ανταλλακτικά είναι δυσεύρετα ή πανάκριβα. Στα σύνορα με το Αφγανιστάν και το Ιράκ, η κλοπή και η βία είναι καθημερινά φαινόμενα.

Ακόμα και στις μεγάλες πόλεις και δίκτυα, οι οδηγοί αναγκάζονται να πληρώνουν μίζες για να μπουν ή για να αποφύγουν τα παράλογα  πρόστιμα.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη حسن عرب (@hasanarab_1365)

Ένα κίνημα χωρίς συνδικάτα

Είναι εντυπωσιακό ότι αυτή η πανεθνική κινητοποίηση συμβαίνει σε μια χώρα όπου τα ανεξάρτητα συνδικάτα απαγορεύονται και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης αγνοούν ή παραποιούν τις εργατικές διαμαρτυρίες. Χωρίς επίσημη οργάνωση, οι Ιρανοί οδηγοί χρησιμοποιούν τα social media  -κυρίως το Instagram και το Telegram – για να οργανωθούν, να μοιραστούν οδηγίες και να ζητήσουν δημόσια υποστήριξη.

Αυτά τα βίντεο δείχνουν όχι μόνο τις άθλιες συνθήκες, αλλά και το θάρρος και την αποφασιστικότητα μιας περιθωριοποιημένης εργατικής δύναμης. Παρά τη συνεχιζόμενη λογοκρισία στο διαδίκτυο, ο αποκεντρωμένος χαρακτήρας της απεργίας την κάνει δύσκολο να κατασταλεί.

Όταν η διαμαρτυρία γίνεται ηχηρό πολιτικό μήνυμα

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι οδηγοί φορτηγών εξεγείρονται. Στις εθνικές απεργίες το 2018 και 2022 υπήρξαν μαζικές συλλήψεις και απειλές για θανατική ποινή λόγω διαμαρτυριών. Η σημερινή απεργία κουβαλά τη μνήμη αυτής της καταστολής. Παρόλα αυτά, οι οδηγοί είπαν ξανά «φτάνει».

Κάποιοι αξιωματούχοι υποσχέθηκαν αόριστες μεταρρυθμίσεις, αλλά οι περισσότερες αντιδράσεις ήταν εχθρικές ή αδιάφορες. Ο υπουργός Μεταφορών βρισκόταν στο Ιράκ στη μέση της κρίσης, προκαλώντας οργή. Ο αναπληρωτής του υποβάθμισε την απεργία και κατηγόρησε τα «ξένα μέσα» που  «προκαλούν αναταραχή».

Όμως, όπως έγραψε ένας οδηγός στο διαδίκτυο:

«Ας κατηγορούν τους ξένους όσο θέλουν. Εμείς δεν μπορούμε να ταΐσουμε τις οικογένειές μας.»

Το Συνδικάτο Εργαζομένων στα Λεωφορεία της Τεχεράνης χαρακτήρισε τη στιγμή κρίσιμη:

«Η απεργία και η διαμαρτυρία στηρίζονται σε νόμιμα δικαιώματα. Ο δρόμος είναι η ενότητα και η οργάνωση.»

Δημόσια στήριξη και  αλληλεγγύη

Η απεργία έχει βρει υποστήριξη από γνωστά δημόσια πρόσωπα. Ο διάσημος σκηνοθέτης Τζαφάρ Παναχί, που επέστρεψε πρόσφατα από τις Κάννες με Χρυσό Φοίνικα, έγραψε στο Instagram:

«Είναι εξαντλημένοι. Δεν έχουν άλλη επιλογή. Αυτή είναι μια δυνατή κραυγή ενάντια στη λεηλασία και την καταπίεση.»

Η Νομπελίστρια Νάρκες Μοχαμάντι έγραψε απλά στο Twitter:

«Στηρίζω την πανεθνική απεργία των οδηγών φορτηγών.»

Τα όρια της διαμαρτυρίας στο Ιράν

Η απεργία αναδεικνύει όχι μόνο τη σοβαρότητα των οικονομικών προβλημάτων στο Ιράν, αλλά και το βαθύτερο δομικό πρόβλημα: την πλήρη απουσία νομικά κατοχυρωμένου πλαισίου  για ανεξάρτητη συνδικαλιστική δράση. Θεωρητικά οι εργάτες έχουν δικαίωμα στη διαμαρτυρία, στην πράξη όμως αντιμετωπίζουν απειλές, συλλήψεις και παρακολούθηση.

Ήδη αρκετοί οδηγοί πρωτεργάτες της κινητοποίησης  έχουν συλληφθεί. Χωρίς συνδικάτα ή νομικό πλαίσιο διαπραγμάτευσης, οι εργάτες συχνά καταφεύγουν στην άμεση δράση και τιμωρούνται για αυτήν.

Η Διεθνής Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ITUC) κατατάσσει το Ιράν ως χώρα Επιπέδου 5, τη χειρότερη βαθμίδα σε σχέση με τα εργασιακά δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ στα χαρτιά αναγνωρίζονται εργασιακά δικαιώματα, στην πράξη καταστέλλονται συστηματικά.

Σε αυτό το περιβάλλον, η απεργία των οδηγών δεν είναι απλώς οικονομική διεκδίκηση, είναι μια πράξη πολιτικού θάρρους.

• Ο Siyâvash Shahabi είναι Ιρανός δημοσιογράφος και ακτιβιστής που ζει στην Ελλάδα