Η σύλληψη του πρώην Καταλανού ηγέτη Κάρλες Πουτζντεμόν στη Γερμανία φέρνει τη νέα κυβέρνηση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ σε δύσκολη θέση. Το Βερολίνο έχει την επιλογή να εμποδίσει την έκδοση, αλλά κάθε κίνηση του μπορεί να προκαλέσει κάποια ανατροπή.

Ο Πουτζντεμόν συνελήφθη στις 25 Μαρτίου και τέθηκε υπό κράτηση στην πόλη Νοϊμίνστερ της βόρειας Γερμανίας. Στην Ισπανία αντιμετωπίζει κατηγορίες για εξέγερση σχετικά με την εκστρατεία για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Ο εισαγγελέας αρχικά αναγνώρισε την εγκυρότητα για το γερμανικό δίκαιο των δύο κύριων κατηγοριών της Μαδρίτης για «εξέγερση» και «κατάχρηση πόρων».

Χθες όμως, το γερμανικό δικαστήριο απεφάνθη υπέρ της αποφυλάκισης του Πουτζντεμόν με εγγύηση κι υπό περιοριστικούς όρους μέχρι να βγει η απόφαση για την έκδοση του – ή, μη – στην Ισπανία. Το δικαστήριο επισήμανε ότι η έκδοσή του είναι πιθανή βάσει των κατηγοριών περί διαφθοράς, όχι όμως βάσει της κατηγορίας της εξέγερσης, όπως αξιώνει η Μαδρίτη. Το δικαστήριο του Σλέσβιχ Χολστάιν, όπου κρατείτο ο Πουτζδεμόν, επισήμανε σε σχετική ανακοίνωση ότι οι κατηγορίες της «εξέγερσης» τις οποίες προσάπτει στον Πουτζντεμόν η ισπανική δικαιοσύνη στο ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης δεν μπορούν να υποστηριχθούν από το γερμανικό δίκαιο, καθώς δεν συνιστούν ποινικό αδίκημα.

Επιπλέον, η βίαιη συμπεριφορά που θα στοιχειοθετούσε την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας επίσης δεν αποδεικνύεται. Τελικά το διαστήριο έκρινε ότι μόνο οι κατηγορίες της κατάχρησης δημοσίων κονδυλίων, σε σχέση με την οργάνωση του δημοψηφίσματος του Οκτωβρίου για την αυτονομία της Καταλονίας, μπορούν να αποτελέσουν βάση για έκδοση στην Ισπανία, όμως δεν δικαιολογούν την παράταση της κράτησής του. Η τελική απόφαση θα ληφθεί από αρμόδιο γερμανικό δικαστήριο τις ερχόμενες ημέρες. Σημειώνεται ότι η «εξέγερση» είναι ένα αδίκημα που τιμωρείται στην Ισπανία με φυλάκιση έως και 25 χρόνια, ενώ η «κακή χρήση δημόσιων πόρων», επιφέρει ποινή μέχρι και οκτώ ετών.

Υπό κράτηση

Το περιβάλλον για αυτό το διεθνές πολιτικό δράμα υπήρξε επί μέρες η φυλακή Νοϊμίνστερ που χτίστηκε πριν από 113 χρόνια και μοιάζει με βασιλικό φρούριο. Μέσα είναι 571 κρατούμενοι – και ο πιο διάσημος από αυτούς ήταν ο πρώην πρόεδρος της Καταλονίας που βρέθηκε σε ένα κελί 9 τετραγωνικών μέτρων. Είχε πολλούς επισκέπτες.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Spiegel, ένας από εκείνους που ήρθαν να τον δουν είναι ο ευρωβουλευτής Bernd Lucke, ο ιδρυτής του γερμανικού ακροδεξιού λαϊκίστικου κόμματος, Alternative for Germany, ο οποίος από καιρό αποχώρησε από το κόμμα και βρέθηκε στην αφάνεια. Μίλησε με τον Πουτζντεμόν στην αίθουσα των επισκεπτών για 90 λεπτά πριν αντιμετωπίσει τις τηλεοπτικές κάμερες και ανακοινώσει με δυνατή φωνή ότι ο Καταλανός πολιτικός ήταν διατεθειμένος να δώσει το λόγο του ότι δεν θα φύγει αν απελευθερωθεί από τη φυλακή. Ο Andreas Beuth, ένας πολύ γνωστός, αριστερός δικηγόρος από το Αμβούργο, ήρθε επίσης στο Νοϊμίνστερ, όπως και ένας 18χρονος φοιτητής από το Lübeck που εκπροσωπούσε μια ομάδα που ονομάζεται Αλληλεγγύη Comité Catalonia, ενώ μια ομάδα 47 ακτιβιστών πραγματοποίησε διαδήλωση έξω από τις πύλες της φυλακής ζητώντας να απελευθερωθεί ο Πουτζντεμόν.

Με τη σύλληψη του πρώην Καταλανού ηγέτη, η πόλη έγινε θέατρο παγκόσμιας πολιτικής. Και η Γερμανία έχει γίνει διστακτική σκηνοθέτης. Ανεξάρτητα από το ποια ετυμηγορία ανακοινωθεί τελικά από τις γερμανικές δικαστικές Αρχές τις επόμενες εβδομάδες, το παιχνίδι φαίνεται πως θα τελειώσει άσχημα για τη χώρα. Εάν οι Γερμανοί απορρίψουν το αίτημα της ισπανικής δικαστικής εξουσίας για την έκδοση του Πουτζντεμόν, θα είναι ένα σημαντικό πλήγμα σε μία από τις σημαντικότερες οικονομικές και πολιτικές συμμαχίες του Βερολίνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά αν τον εκδώσουν, η κίνηση θα εξοργίσει περαιτέρω τους Καταλανούς και θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση της σύγκρουσης. Και στη μέση αυτών, η γερμανική κυβέρνηση παραμένει περίεργα παθητική.

Είναι εσωτερικό θέμα της Ισπανίας;

Το δυστύχημα για τη γερμανική κυβέρνηση είναι ότι βρέθηκε να πρωταγωνιστεί σε μια σύγκρουση στην οποία ουδέποτε θέλησε να είναι μέρος. Από τότε που ξεκίνησε η κρίση το περασμένο φθινόπωρο, η γερμανική κυβέρνηση επέμενε ότι πρόκειται για εσωτερικό ζήτημα της Ισπανίας. Και αυτή η προσέγγιση δεν έχει αλλάξει. Η σύγκρουση «πρέπει να επιλυθεί εντός της ισπανικής νομοθεσίας και της συνταγματικής τάξης», ανέφεραν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Steffen Seibert, την επόμενη μέρα μετά τη σύλληψη του Πουτζντεμόν. Και οι εισαγγελείς στο κρατίδιο Schleswig-Holstein, όπου βρίσκεται το Νοϊμίνστερ, συνέστησαν στο δικαστήριο να εκδώσει απόφαση υπέρ της έκδοσης του Πουτζντεμόν.

Η επιφυλακτικότητα της Γερμανικής κυβέρνησης συγκαλύπτει το δίλημμα στο οποίο βρίσκεται το Βερολίνο. Ακόμη και αν η έκδοση ενός ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης εναντίον του Πουτζντεμόν ακολουθούσε ένα σαφώς καθορισμένο σύνολο κανόνων, υπάρχει επίσης ένα πολιτικό στοιχείο στη σύλληψη. Οι κατηγορίες εναντίον του Καταλανού πολιτικού είναι πραγματικά θεσμοθετημένες, ή είναι πιο πολιτικές; Είναι ύποπτος εγκληματίας ή είναι θύμα πολιτικής δίωξης; Επειδή οι αιτήσεις έκδοσης συχνά έχουν ένα πολιτικό στοιχείο, ο νόμος επιτρέπει στη γερμανική κυβέρνηση να παρεμβαίνει και τελικά να εγκρίνει ή να αρνείται την έκδοση.

«Αναμένουμε ότι η γερμανική κυβέρνηση – όπως έχουν ήδη πράξει οι κυβερνήσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών – θα κάνει χρήση του νομίμως εξουσιοδοτημένου προνομίου να μην εγκρίνει την έκδοση», λένε οι Γερμανοί δικηγόροι του Πουτζντεμόν, Sören και Wolfgang Schomburg, επισημαίνοντας την ευρεία διακριτική ευχέρεια της κυβέρνησης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Οι πολιτικές πρωτοβουλίες για προσέγγιση μεταξύ της Καταλονίας και της ισπανικής κυβέρνησης πρέπει να προέρχονται από την Ισπανία, υποστηρίζει η γερμανική κυβέρνηση, προσθέτοντας ότι η Γερμανία δεν ενδιαφέρεται να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή.

Ο Günther Maihold, αναπληρωτής διευθυντής του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας (SWF), επικρίνει την επίμονη άρνηση της γερμανικής κυβέρνησης να εμπλακεί. Πιστεύει ότι η κυβέρνηση και το γερμανικό κοινοβούλιο θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν το χρόνο που απαιτείται για την αίτηση έκδοσης προκειμένου να προσκαλέσουν τα δύο μέρη της σύγκρουσης να συμμετάσχουν σε έναν «συνταγματικό-πολιτικό διάλογο». Ο στόχος, λέει ο Maihold, πρέπει να είναι αυτός της «αποφυγής της επικείμενης κλιμάκωσης μετά την απόφαση έκδοσης».

Το γεγονός ότι η Γερμανία βρίσκεται σε αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση είναι εν μέρει συνάρτηση των ελλείψεων του νομικού συστήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν υπάρχει συλλογική νομική γλώσσα. Τα εγκλήματα που τιμωρούνται στην Ισπανία, για παράδειγμα, δεν υπάρχουν στον γερμανικό ποινικό κώδικα – και αντίστροφα. Παρά τα κοινά νομικά μέσα όπως το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, η πρακτική έχει δείξει ότι κάθε κράτος μέλος χρησιμοποιεί τα μέσα αυτά σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες. Όμως για αυτό, όπως δείχνει η υπόθεση Πουτζντεμόν, η Ευρώπη έχει ακόμη πολύ δρόμο.

Η καταδίωξη

Όταν το ισπανικό δικαστήριο εξέδωσε το ένταλμα σύλληψης κατά του Πουτζντεμόν στα τέλη Μαρτίου, ο 55χρονος πολιτικός βρέθηκε στο Ελσίνκι και επισκέφθηκε την ομάδα Φίλων της Καταλονίας στο φινλανδικό κοινοβούλιο. Ένας από τους οικοδεσπότες του είχε πιθανώς βάλει την ισπανική μυστική υπηρεσία στο μονοπάτι του φυγόδικου, αποκαλύπτοντας ότι ο φιλοξενούμενος θα φτάσει την Πέμπτη το βράδυ και θα αναχωρήσει ξανά δύο ημέρες αργότερα. Όταν ο Πουτζντεμόν έμαθε ότι οι φινλανδικές αρχές σχεδίαζαν να τον συλλάβουν, επέλεξε να μην επιβιβαστεί στην προγραμματισμένη πτήση του.

Υπενθυμίζεται ότι στα τέλη Οκτωβρίου του 2017, ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι καθαίρεσε τον Πουτζντεμόν από το αξίωμά του, αφού το περιφερειακό κοινοβούλιο της Βαρκελώνης ψήφισε υπέρ της καταλανικής ανεξαρτησίας από την Ισπανία. Τότε ο Πουτζντεμόν αναχώρησε για το Βέλγιο μαζί με τέσσερα πρώην μέλη του καταλανικού κοινοβουλίου. Ο αναπληρωτής του και άλλα επτά μέλη του υπουργικού συμβουλίου τέθηκαν υπό κράτηση στην Ισπανία και το ισπανικό δικαστήριο εξέδωσε ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης για τους πέντε φυγάδες.

Στις 14 Δεκεμβρίου το δικαστήριο στις Βρυξέλλες αποφάσισε να εκδώσει απόφαση για την έκδοση του Πουτζντεμόν και των συντρόφων του στην Ισπανία. Αλλά επειδή ο βελγικός ποινικός κώδικας δεν περιλαμβάνει το έγκλημα της «εξέγερσης», ο Πουτζντεμόν αντιμετώπισε την έκδοση με βάση την κατάχρηση των δημόσιων κονδυλίων. Ωστόσο, λόγω του περιορισμού αυτού, ο δικαστής της υπόθεσης αποφάνθηκε ότι ήταν άνιση η μεταχείριση σε σχέση με τους εναγόμενους στην Ισπανία και ανέστειλε το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης. Στη συνέχεια, στα τέλη Μαρτίου, ο ίδιος δικαστής παρουσίασε το κατηγορητήριο 69 σελίδων του Καταλανού πολιτικού και επανενεργοποίησε το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης.

Ο Πουτζντεμόν, μετά την Φινλανδία, συνέχιζε εν τω μεταξύ το «ταξίδι» του στη Σουηδία και τη Δανία και συνέχισε στη Γερμανία. Η Ομοσπονδιακή Αστυνομική Υπηρεσία (BKA) είχε μάθει ότι ο Πουτζντεμόν ήταν στο δρόμο για τη Γερμανία. Ένας Ισπανός σύνδεσμος που είχε πει στους Γερμανούς συναδέλφους του ότι ο Πουτζντεμόν αναμένεται να περάσει στη Γερμανία από τη Δανία το πρωί της Κυριακής. Το έγγραφο σημείωνε ότι η έρευνα διεξήχθη από κοινού από την ισπανική αστυνομία και την ισπανική υπηρεσία μυστικών υπηρεσιών CNI.

Σύμφωνα με ισπανικές εφημερίδες, 12 πράκτορες της CNI και 10 αστυνομικοί από μια ειδική μονάδα είχαν αναλάβει να καταδιώξουν τον πρώην πρόεδρο της Καταλονίας κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του. Βρήκαν τον Πουτζντεμόν χρησιμοποιώντας το σήμα GPS από μια συσκευή που είχε τοποθετηθεί στο αυτοκίνητό του και στο κινητό τηλέφωνο ενός από τους συντρόφους του. Το BKA απέστειλε τις πληροφορίες στη γερμανική Ομοσπονδιακή Αστυνομία και στο Κρατικό Αστυνομικό Τμήμα Αστυνομίας Schleswig-Holstein, στο Υπουργείο Εσωτερικών, στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δικαιοσύνης για να τους ενημερώσει για το επανενεργοποιημένο ένταλμα σύλληψης. Δεν υπήρξε προφανώς καμία περαιτέρω συζήτηση σχετικά με το πώς να προχωρήσουνε.

Η επιφυλακτικότητα της κυβέρνησης

Την Κυριακή το πρωί, τελικά ο Πουτζντεμόν συνελήφθη. Οι Γερμανοί υπουργοί δικαιοσύνης, Εξωτερικών και Εσωτερικών, μίλησαν τηλεφωνικά και γρήγορα συμφώνησαν ότι δεν πρέπει να υπάρξει πολιτική παρέμβαση. Κανένα από τα εμπλεκόμενα υπουργεία, λένε πηγές, δεν εξέφρασε ανησυχίες ή επικρίσεις για την απόφαση.

«Είναι σημαντικό και σωστό οι πολιτικοί να μην παρεμβαίνουν σε δικαστικές διαδικασίες», δήλωσε ο Günter Krings, από το υπουργείο Εσωτερικών. «Το σκάνδαλο δεν είναι η σύλληψη του Πουτζντεμόν στη Γερμανία, αλλά η αποτυχία των αρμοδίων στη Φινλανδία και τη Δανία να αναλάβουν δράση».

Η αντιπολίτευση στο γερμανικό κοινοβούλιο έχει διαφορετική άποψη, επικρίνοντας την «ενεργητική αλληλεγγύη της κυβέρνησης στον πρωθυπουργού Ραχόι», δήλωσε ο αριστερός βουλευτής Andrej Hunko. «Ο στενός δεσμός με τη Μαδρίτη και η εχθρική στάση απέναντι στο κίνημα ανεξαρτησίας είναι μια σταθερή γερμανική πολιτική, με την οποία διαφωνώ» επισήμανε.

Η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του Κόμματος των Πρασίνων, Franziska Brantner, πιστεύει ομοίως ότι η άνευ όρων αλληλεγγύη της γερμανικής κυβέρνησης στον Ραχόι «δεν βοηθάει μακροπρόθεσμα». Πρέπει να γίνει αντιληπτό, είπε, ότι μια τέτοια θέση δεν είναι άξια της κατάστασης.

Η κυβέρνηση της Μαδρίτης εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο Πουτζντεμόν συνελήφθη στη Γερμανία και ανέφερε ότι η συνεργασία μεταξύ αξιωματούχων ασφαλείας ήταν «εξαιρετική». Βέβαια λογικά ο Πουτζντεμόν θα έπρεπε τουλάχιστον να γνωρίζει ότι οι κινήσεις του παρακολουθούνταν. Ένα μέλος της ομάδας ασφαλείας του, μετά από όλα, βρήκε τη συσκευή GPS που είχε τοποθετηθεί στο αυτοκίνητό του.

Ο «κλήρος» της απόφασης πέφτει τώρα στο αρμόδιο γερμανικό δικαστήριο το οποίο θα αποφανθεί σχετικά με το η έκδοση είναι παραδεκτή. Για το σκοπό αυτό, το δικαστήριο εξέτασε εάν τα αδικήματα στο ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης 19 σελίδων – εξέγερση και κατάχρηση δημόσιων πόρων – είναι συνεπή με τα εγκλήματα που περιγράφονται στον γερμανικό ποινικό κώδικα. Η έκδοση είναι αποδεκτή μόνο εάν τουλάχιστον μία παραβίαση τιμωρείται επίσης από το γερμανικό δίκαιο.

Το ένταλμα σύλληψης για τον Πουτζντεμόν το οποίο έλαβε το Der Spiegel, περιελάμβανε πράξεις βίας κατά των αστυνομικών πριν και κατά την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος στην Καταλονία.  «Είναι σαφές ότι αυτό δεν αποτελεί γερμανικό ποινικό αδίκημα», σημείωσε σχετικά ο Michael Rosenthal, δικηγόρος υπεράσπισης.

Υπάρχουν «σημαντικές αμφιβολίες», ακόμη και σύμφωνα με το ισπανικό δίκαιο, για το αν «το έγκλημα της εξέγερσης εκπληρώθηκε στην υπόθεση Πουτζντεμόν». Κι αυτές οι αμφιβολίες είναι ακόμη πιο σοβαρές όταν πρόκειται για το ισοδύναμο έγκλημα στη Γερμανία, το οποίο ονομάζεται «υψηλή προδοσία». Ο Thomas Fischer, πρώην επικεφαλής δικαστής στο ομοσπονδιακό δικαστήριο, δήλωσε σχετικά: «Δεν προκύπτει ακριβώς ότι ο Πουτζντεμόν σκόπευε να αποσταθεροποιήσει την Ισπανία με χρήση βίας».

Το πολιτικό υπόβαθρο

Μετά τη σύσταση της εισαγγελικής αρχής για την έκδοση του Πουτζντεμόν, εναπόκειται τώρα στο δικαστήριο να αποφασίσει – και φαίνεται πιθανό ότι και οι δικαστές θα αποφύγουν μια τέτοια απόφαση. Κάτι που θα άφηνε στον Καταλανό ηγέτη μία μόνο δυνατότητα: να απευθυνθεί στο συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας. Επειδή το αίτημα έκδοσης έχει πολιτικό υπόβαθρο, λέει ο Frank Schorkopf, καθηγητής ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Göttingen, υπάρχουν «σίγουρα δυνατότητες στο Συνταγματικό Δικαστήριο να κάνει ειδικές διακρίσεις». Μένει να δούμε πώς ακριβώς θα τοποθετηθεί η γερμανική κυβέρνηση, και αν επιλέξει να βγει από τη μέχρι τώρα παθητικότητά της. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, οι γερμανικές αρχές δεν θα αναγκαστούν να παραδώσουν κυριολεκτικά τον Πουτζντεμόν στους Ισπανούς ομολόγους τους αν τα δικαστήρια τελικά αποφασίσουν υπέρ της έκδοσής του. Σύμφωνα με το νόμο, η Ισπανία θα έπρεπε να έρθει να τον πάρει.