«Μια νέα εποχή μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ μπορεί να ξεκινά μετά το τηλεφώνημά μας. Συμφωνήσαμε σε ορισμένα θέματα», δήλωσε την Τρίτη ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά την τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, όπου συζήτησαν την κατάσταση στη Λιβύη.

Ο Ερντογάν μιλώντας στη δημόσια τηλεόραση TRT επισήμανε ότι συζήτησε την κατάσταση στη Λιβύη και ότι οι δύο ηγέτες συμφώνησαν σε «ορισμένα ζητήματα» που σχετίζονται με τις εξελίξεις στην περιοχή αυτήν, υπονοώντας ένα πιθανό βήμα που οι δύο χώρες θα μπορούσαν να κάνουν μαζί, αλλά δεν παρείχε λεπτομέρειες. Πρόσθεσε δε, ότι θα συζητήσει το θέμα της Λιβύης και με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η εξέλιξη αυτή ακολούθησε τη νίκη στη μάχη για τον έλεγχο της Τρίπολης των δυνάμεων της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) με επικεφαλής τον Φαγιέζ αλ Σάρατζ, που στηρίζονται και από την Τουρκία, οι οποίες ανακατέλαβαν την περασμένη Πέμπτη την Ταρχούνα και την Αλασάμπαα, οι οποίες ήταν υπό τον έλεγχο του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης, στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ.

Είναι γεγονός πως η υποστήριξη της Τουρκίας στη GNA βοήθησε στη μετατόπιση της ισορροπίας στη χώρα, οδηγώντας τις δυνάμεις που εδρεύουν στην Τρίπολη να σημειώσουν μια σειρά από στρατιωτικές νίκες στα δυτικά και γύρω από την πρωτεύουσα της χώρας, προκαλώντας ένα μεγάλο χτύπημα στην προσπάθεια του Χάφταρ για την κατάληψη της πρωτεύουσας.

Όμως, ενώ οι ΗΠΑ υποστηρίζουν επίσημα την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA), τον στρατάρχη Χάφταρ υποστηρίζουν σημαντικοί σύμμαχοι  της Ουάσιγκτον, όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία και η Σαουδική Αραβία και εκτός αυτών και η Ρωσία.

Η πρωτοβουλία της Αιγύπτου και στο βάθος πετρέλαιο

Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι ανακοίνωσε το Σάββατο μια νέα πρωτοβουλία για τη Λιβύη, στο πλαίσιο της οποίας προτείνεται ένα αιρετό συμβούλιο ηγεσίας και κατάπαυση του πυρός  για μία ολοκληρωμένη πολιτική διευθέτηση, έτσι ώστε η Λιβύη να απολαμβάνει ασφάλεια και σταθερότητα.

Οι άλλοι υποστηρικτές του Χάφταρ, η Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χαιρέτισαν την πρόταση. Από την πλευρά της, η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ εξέφρασε την ικανοποίησή της για την αιγυπτιακή πρωτοβουλία, που στηρίζεται στη Διάσκεψη του Βερολίνου, όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος της Αιγυπτιακής προεδρίας Πρέσβης Μπάσαμ Ράντι.

Ωστόσο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι οι δυνάμεις της GNA θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για να καταλάβουν την παράκτια πόλη Σίρτε και την αεροπορική βάση νότια, σε μια στρατηγική περιοχή εξαγωγής πετρελαίου της χώρας, όπως αναφέρει και το δημοσίευμα του Al Jazzera. «Τώρα ο στόχος είναι να αναλάβουμε ολόκληρη την περιοχή Sirte και να το κάνουμε. Πρόκειται για περιοχή με πηγές πετρελαίου, αυτές έχουν μεγάλη σημασία», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος.

Σημειώνεται ότι οι αντίπαλες πλευρές, πέρα από τη διεκδίκηση της εξουσίας, μάχονται επίσης για τον έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου της χώρας και των αντίστοιχων κρατικών εσόδων. Η Λιβύη διαθέτει το ένατο μεγαλύτερο γνωστό αποθεματικό πετρελαίου στον κόσμο και τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική.

Η Τουρκία κερδίζει στη Λιβύη, αλλά η Συρία την τρομάζει

Στο μεταξύ, ο επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης Φαγιέζ αλ Σάρατζ συναντήθηκε την περασμένη Πέμπτη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα, μετά τις νίκες του  κυβερνητικού στρατού στο πεδίο της μάχης κοντά στην Τρίπολη και ενόψει ενός νέου γύρου συνομιλιών για την επίτευξη εκεχειρίας στην εμπόλεμη χώρα. «Η μάχη μας συνεχίζεται και είμαστε αποφασισμένοι να νικήσουμε τον εχθρό, να επιβάλλουμε τον έλεγχο στο σύνολο της πατρίδας μας και να εξολοθρεύσουμε όλους εκείνους που θέτουν σε κίνδυνο την οικοδόμηση ενός δημοκρατικού και σύγχρονου κράτους», είπε ο Σάρατζ μετά τη συνάντηση που είχε στην Άγκυρα με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον κυριότερο σύμμαχό του.

Από την πλευρά του, ο Ερντογάν κατηγόρησε, χωρίς να τις κατονομάσει, τις χώρες που στηρίζουν τον Χάφταρ, δηλαδή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τη Ρωσία και τη Γαλλία. «Η ιστορία θα κρίνει εκείνους που, υποστηρίζοντας τον πραξικοπηματία Χάφταρ, βύθισαν τη Λιβύη σε λουτρό αίματος και στα δάκρυα» είπε.

Αρχικά, βέβαια η Άγκυρα εστίασε τις προσπάθειές της στη Λιβύη στην εξασφάλιση εκεχειρίας μεταξύ της GNA και του LNA. Όμως, αφού ο Χαφτάρ αρνήθηκε να υπογράψει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που προτάθηκε από τη Ρωσία και την Τουρκία τον Ιανουάριο, η Άγκυρα σταμάτησε τις προσπάθειές της να τον πείσει να παραδώσει όπλα και άρχισε να απαιτεί άμεση πολιτική λύση στη σύγκρουση – με ή χωρίς τη συνεργασία του Χαφτάρ. Για το σκοπό αυτό, ενέτεινε τη στρατιωτική και υλικοτεχνική υποστήριξη που παρείχε στη GNA. Ως αποτέλεσμα, η GNA τις τελευταίες εβδομάδες σημείωσε σημαντικά βήματα προς την οριστική νίκη.

Οι στρατιωτικές νίκες της GNA οδήγησαν τον Χαφτάρ να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και οι αντιμαχόμενες πλευρές ανακοίνωσαν ότι συμφώνησαν να επαναλάβουν τις συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός. Αυτές οι εξελίξεις, ωστόσο, δεν οδήγησαν την Τουρκία να μειώσει την πίεση για άμεση πολιτική λύση που δεν συνδέεται με τις προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός. «Λαμβάνοντας πίσω την ακτογραμμή από την Τρίπολη ως την Τυνησία, ανακτώντας διεθνή αεροδρόμια και πετυχαίνοντας περαιτέρω κέρδη μέσω αεροπορικών και χερσαίων επιχειρήσεων, η GNA ουσιαστικά απέδειξε ότι ο Χαφτάρ δεν μπορεί να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Καβούσογλου. 

Μάλιστα, η Τουρκία εργάζεται τώρα για να εδραιώσει την υποστήριξη από το ΝΑΤΟ και την Ιταλία, οι οποίες ήταν από τους ισχυρότερους υποστηρικτές της GNA από την αρχή του πολέμου, για την εφαρμογή μιας πολιτικής λύσης χωρίς να σπαταλήσει χρόνο με διαπραγματεύσεις κατάπαυσης του πυρός. Έχει επίσης εντείνει τις συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες για το μέλλον της Λιβύης, ενώ η Ρωσία φαίνεται κουρασμένη από τις αντιδικίες του αποστάτη Χαφτάρ. Ένας ανώτερος αξιωματούχος ασφαλείας στην Άγκυρα είπε στο Al Jazeera ότι ο Χαφτάρ έχει ενοχλήσει τη Μόσχα «ενεργώντας σαν νέος Καντάφι» και αυτό μπορεί να ωθήσει τους Ρώσους να τον αντικαταστήσουν στο μέλλον.

Προς το παρόν, η Τουρκία φαίνεται να έχει βγει νικητής από την πολύπλευρη σύγκρουση της Λιβύης, ωστόσο, ορισμένοι εμπειρογνώμονες συνεχίζουν να εκφράζουν ανησυχίες ότι η Λιβύη θα μπορούσε σύντομα να γίνει μια νέα Συρία για την Τουρκία και να βρεθεί «κλειδωμένη» σε έναν δαπανηρό κύκλο συγκρούσεων και συνεργασίας με τη Ρωσία.

Όπως και στη Συρία, η Ρωσία και η Τουρκία από τη μία προσπαθούν να συνεργαστούν στη Λιβύη παρά την ενεργή υποστήριξη διαφορετικών πλευρών της σύγκρουσης. Από την άλλη, πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στη Λιβύη, παρά τις συνεχείς προσπάθειές τους να διατηρήσουν τα διπλωματικά κανάλια ανοιχτά.

Ωστόσο, ο Τούρκος αναλυτής ασφαλείας και πρώην στρατιωτικός αξιωματούχος Αμπντουλάχ Αγάρ εξηγεί στο Al Jazeera ότι πιστεύει ότι η Λιβύη είναι απίθανο να γίνει «βάλτος» για την Τουρκία όπως η Συρία. Η Τουρκία βρέθηκε σε μια δύσκολη κατάσταση στη Συρία, επειδή υποστήριξε ένα ευρύ φάσμα ανταρτικών ομάδων ενάντια σε μια καταπιεστική αλλά εδραιωμένη κυβέρνηση. Στη Λιβύη, εξήγησε, η Τουρκία υποστηρίζει τον μοναδικό νόμιμο παίκτη, τη GNA, σε μια σύγκρουση που σταδιακά μετατρέπεται σε ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων δυνάμεων εξουσίας – δηλαδή της Σινο-Ρωσικής Ευρασιατικής συμμαχίας και του ΝΑΤΟ.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η Ρωσία θα εγκαταλείψει εύκολα τις φιλοδοξίες της στη Λιβύη. Η Μόσχα φαίνεται να θέλει μια διχοτομημένη Λιβύη, η οποία θα της επέτρεπε να ασκήσει επιρροή σε τουλάχιστον ορισμένα από τα στρατηγικά σημαντικά εδάφη και τους ενεργειακούς πόρους της χώρας. Η Τουρκία, εν τω μεταξύ, υπερασπίζεται την εδαφική ακεραιότητα της Λιβύης και αναφέρει ότι η νόμιμη κυβέρνηση πρέπει να ελέγχει τη χώρα στο σύνολό της. Καθώς οι τελικοί στόχοι τους έρχονται σε σύγκρουση, είναι πιθανό η εύθραυστη συνεργασία της Τουρκίας και της Ρωσίας στη Λιβύη να αντιμετωπίσει σημαντικά εμπόδια τις επόμενες μέρες, όπως η πραγματιστική και υπό όρους συνεργασία τους στη Συρία.

Όσον αφορά τη Λιβύη, η Τουρκία έχει επίσης μια περίπλοκη σχέση με την Ιταλία. Και οι δύο χώρες έχουν ιστορικούς δεσμούς και ενδιαφέροντα στη Λιβύη και προς το παρόν υποστηρίζουν το ίδιο στρατόπεδο στη σύγκρουση της χώρας αλλά ταυτόχρονα ανταγωνίζονται για να γίνουν η κυρίαρχη δύναμη στη στρατηγική της διατλαντικής συμμαχίας για τη Λιβύη. Η κοινή φιλοδοξία της Ρώμης και της Άγκυρας να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στη Λιβύη θα μπορούσε τελικά να μεταφραστεί σε έναν ανοιχτό ανταγωνισμό. 

Σήμερα, η Τουρκία φαίνεται να έχει πετύχει τους περισσότερους στόχους της στη Λιβύη. Με τις δυνάμεις του Χάφταρ να υποχωρούν, είναι σε ιδανική θέση να θέσει το πλαίσιο για μια πολιτική λύση στη σύγκρουση της Λιβύης ευνοϊκή για τα περιφερειακά της συμφέροντα. Ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις από συμμάχους και αντιπάλους. Μόνο ο χρόνος θα πει εάν θα καταφέρει να αποφύγει να παγιδευτεί σε έναν ιστό αντικρουόμενων συμφερόντων όπως έκανε στη Συρία. Είναι αυτονόητο ότι οι πόλεμοι απαιτούν ισχυρές ταμειακές ροές. Τόσο η οικονομία της Ρωσίας όσο και η οικονομία της Τουρκίας είναι ευάλωτες αυτήν τη στιγμή και τα ζητήματα ταμειακών ροών τους ενδέχεται να περιορίσουν τις προσδοκίες που έχουν στη Λιβύη και τη Συρία.