Την 4η Απριλίου, ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ, ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης, διέταξε τον αυτοαποκαλούμενο Λιβυκό Εθνικό Στρατό, του οποίου ηγείται, να καταλάβει την Τρίπολη, την έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του πρωθυπουργού και πολιτικού αντιπάλου του, Φάγεζ Σάρατζ. Ο Χάφταρ, πρώην στρατηγός του Μουάμαρ Καντάφι, που έπεσε σε δυσμένεια και αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ, υποστηρίζεται από το εναλλακτικό κοινοβούλιο και την παράλληλη κυβέρνηση της Κυρηναϊκής (ανατολική Λιβύη) και εξαπέλυσε επίθεση εναντίον της κυβέρνησης του Σάρατζ, υπό το πρόσχημα ότι μάχεται την τρομοκρατία και θέλει να αποκαταστήσει την τάξη.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπως και η Αίγυπτος, στηρίζουν τον Χάφταρ, ο οποίος θεωρούν ότι μπορεί να αποτελέσει ανάχωμα στους ισλαμιστές στη Βόρεια Αφρική. Μάλιστα, τον Ιούνιο του 2017 έκθεση του ΟΗΕ ανέφερε ότι οι χώρες του Κόλπου προσέφεραν στον στρατό του στρατιωτική στήριξη, ενώ φέρεται επίσης να έλαβε στρατιωτική βοήθεια από τη Γαλλία, με την οποία κατάφερε να καταλάβει τη Βεγγάζη το 2017.

Ο Φάγεζ Σάρατζ κατηγορεί τη Γαλλία για τη στήριξη που προσφέρει στον Χάφταρ, μια κριτική που το Παρίσι θεωρεί απαράδεκτη και αβάσιμη, ωστόσο Σάρατζ και Μακρόν συναντήθηκαν στο Παρίσι, με τον Γάλλο πρόεδρο να απευθύνει έκκληση για εκεχειρία, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στη σύγκρουση της Λιβύης και προτείνοντας «να καθοριστεί μια γραμμή εκεχειρίας, υπό διεθνή επίβλεψη», προσθέτοντας ότι στηρίζει το ειρηνευτικό σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών και τη διεξαγωγή εκλογών, σχέδιο το οποίο βρίσκεται στον αέρα.

Όσον αφορά την πρόταση περί εκεχειρίας, ο Σάρατζ και η κυβέρνησή του έχουν απορρίψει μέχρι στιγμής κάθε τέτοια συμφωνία εφόσον οι δυνάμεις του Χάφταρ δεν αποσυρθούν στις θέσεις που κατείχαν πριν από την επίθεση, στην ανατολική και νότια Λιβύη.

Εν τω μεταξύ, από τις συγκρούσεις έχουν σκοτωθεί 443 άνθρωποι, χιλιάδες τραυματίστηκαν ενώ σε σχεδόν 40.000 έχει ανέλθει ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους για να γλιτώσουν από τις εχθροπραξίες που μαίνονται κοντά στην Τρίπολη, σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι προετοιμασμένη για μια νέα προσφυγική κρίση, προειδοποιεί ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φιλίπο Γκράντι. «Η Ευρώπη σήμερα δεν είναι προετοιμασμένη για μια κρίση των προσφύγων, τα κράτη δεν συμβαδίζουν σε αυτό το θέμα», τονίζει χαρακτηριστικά σε συνέντευξη του στη γερμανική εφημερίδα Die Welt. Οι πολίτες της ΕΕ είναι πολύ απασχολημένοι με τον εαυτό τους. «Το ευρωπαϊκό κοινό υποτιμά κάθε απειλή, οποιαδήποτε μετατόπιση που δεν συμβαίνει στην Ευρώπη», υπογραμμίζει ο Γκράντι, τονίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να δεσμευθεί να τερματίσει την εμφύλια σύγκρουση στη Λιβύη.

Ταυτόχρονα η κατάσταση των προσφύγων εκεί επιδεινώνεται τραγικά. «Στα στρατόπεδα των προσφύγων οι άνθρωποι απειλούνται άμεσα από τις μάχες και τις τελευταίες εβδομάδες προσπαθήσαμε να έχουμε πρόσβαση στα στρατόπεδα», δήλωσε ο Γκράντι. Κι ενώ, όπως υποστήριξε, βρίσκεται σε εξέλιξη η εξακρίβωση του απολογισμού των άμαχων θυμάτων από τις ένοπλες μάχες, χιλιάδες πρόσφυγες παραμένουν παγιδευμένοι σε κέντρα κράτησης γύρω από την πρωτεύουσα.

Την ίδια ώρα, η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού προειδοποίησε πως η ανθρωπιστική κατάσταση επιδεινώθηκε σε μεγάλο βαθμό γύρω από την πρωτεύουσα της Λιβύης, την Τρίπολη, όπου «πυκνοκατοικημένες περιοχές μετατρέπονται σταδιακά σε πεδία μάχης».

«Είναι όπως στο Μεσαίωνα»

Σύμφωνα με το Spiegel, από τους χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται παγιδευμένοι στη διασταύρωση, κάποιοι αναγκάζονται να πολεμήσουν ως μισθοφόροι, ενώ άλλοι συστηματικά βιάζονται, βασανίζονται ή πωλούνται ως δούλοι.

«Η Λιβύη δεν είναι η χώρα μου», λέει ένας άνδρας από το Νότιο Σουδάν. «Έπρεπε να εγκαταλείψω την πατρίδα μου εξαιτίας ενός άλλου πολέμου. Δεν θέλω να πολεμήσω, αλλά οι πολιτοφυλακές με αναγκάζουν».

Η Λιβύη ήταν ήδη μια κόλαση για τους μετανάστες πριν από την αναζωπύρωση του εμφυλίου πολέμου. Χιλιάδες άνθρωποι από αφρικανικές χώρες ρίχτηκαν σε φυλακές της Λιβύης, προσπαθώντας να φύγουν στην Ευρώπη. Πολλοί έχουν βασανιστεί και πωληθεί ως δούλοι. Τώρα είναι παγιδευμένοι ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές της Λιβύης.

Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Διεθνής Αμνηστία και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατηγορούν την κυβέρνηση ενότητας ότι αναγκάζει τους πρόσφυγες να πολεμήσουν ως στρατιώτες, κάτι που θεωρητικά αποτελεί έγκλημα πολέμου.

Στο κέντρο κράτησης Qasr bin Ghashir νότια της Τρίπολης, 890 άνδρες, γυναίκες και παιδιά πυροβολήθηκαν αδιακρίτως τον περασμένο μήνα, πιθανώς από τις πολιτοφυλακές του Χάφταρ. Κρατούμενοι μετανάστες παρουσιάζουν βίντεο τυφλής βίας ενώ οι λόγοι για την επίθεση είναι ασαφείς, όπως και οι ταυτότητες των δραστών. Είναι πιθανό ότι η βία προοριζόταν ως αντίποινα εναντίον μεταναστών που αγωνίστηκαν για την κυβέρνηση ενότητας.

Στα περίπου 25 επίσημα στρατόπεδα προσφύγων, οι άνθρωποι λιμοκτονούν, χωρίς καμία ιατρική φροντίδα, ενώ οι συνθήκες είναι ακόμα χειρότερες στις ανεπίσημες κατασκηνώσεις κατά μήκος των διαδρομών. Σύμφωνα με τους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατάχρηση εξουσίας, βασανιστήρια και δολοφονίες συμβαίνουν εκεί σε τακτική βάση.

Ο Ιταλός δημοσιογράφος Michelangelo Severgnini, δίνει στους πρόσφυγες στη Λιβύη μια φωνή. Χρησιμοποιεί το WhatsApp για να τους εντοπίσει και να επικοινωνήσει μαζί τους και καταγράφει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Severgnini οδηγείται από τη συνείδησή του. Η χώρα του έκλεισε τα λιμάνια της σε πρόσφυγες ενώ αναπτύσσει επιχειρήσεις πετρελαίου στη Λιβύη και ψήφισε ρατσιστές στην κυβέρνηση. Ο Severgnini δήλωσε ότι θέλει να αποκαλύψει την «ανήθικη πλευρά της ευρωπαϊκής πολιτικής για τους πρόσφυγες». Είναι σε επαφή με 400 πρόσφυγες, έχει συλλέξει λεπτομερείς ιστορίες από τους 100 και ταυτόχρονα ενημερώνει τα Ηνωμένα Έθνη για τις συνθήκες στα στρατόπεδα.

Οι άντρες και οι γυναίκες του στέλνουν αναφορές από τα στρατόπεδα καθώς κρύβονται κάτω από κουβέρτες ή σε τουαλέτες. Στέλνουν βίντεο των ανθρώπων που σκοντάφτουν στο έδαφος, επειδή οι μαχητές τους στάζουν λιωμένο μέταλλο πάνω στις πλάτες τους. Χρησιμοποιούν τα βάσανα των θυμάτων για να εκβιάσουν τις οικογένειές τους στο σπίτι τους. Τα λύτρα πληρώνονται σε έναν αγγελιοφόρο. Δεν είναι ασυνήθιστο οι οικογένειες να πρέπει να πουλήσουν τη γη τους για να εξασφαλίσουν την επιβίωση των συγγενών τους.

Οι πρόσφυγες μιλούν για μαζικούς τάφους και πώς είναι αλυσοδεμένοι και αναγκασμένοι να εργαστούν ως  υπηρέτες εργάτες σε χωράφια, εργοστάσια ή σε εργοτάξια, χωρίς χρήματα βέβαια.

Οι χειρότερες φρικαλεότητες συμβαίνουν συνήθως στους πρόσφυγες με το καλύτερο σωματότυπο και παρουσιαστικό. Λίγο μετά τη διέλευση της ερήμου, πωλούνται σε αγορές σκλάβων και τα αρσενικά θύματα αναγκάζονται κυρίως να εργαστούν, ενώ οι γυναίκες εξαναγκάζονται σε πορνεία. «Είναι όπως στο Μεσαίωνα», δήλωσε ο Severgrini.

Οι πρόσφυγες που έχουν αρκετά χρήματα μαζί τους και καταφέρνουν με όποιον τρόπο να διαφύγουν προς την Ευρώπη, πεθαίνουν διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Άλλοι παρεμποδίζονται, με την υποστήριξη της ΕΕ, από την ακτοφυλακή της Λιβύης, συλλαμβάνονται και αποστέλλονται σε στρατόπεδο.

Η ιστορία της Omoisiefe

Μία 24χρονη Νιγηριανή γυναίκα που ονομάστηκε Success Omoisiefe δραπέτευσε από την κόλαση της Λιβύης πριν από τρία χρόνια. Έχει βρει από τότε καταφύγιο σε ένα κέντρο γυναικών που διευθύνεται από την Καθολική φιλανθρωπική οργάνωση Caritas στη βόρεια Ιταλία, αν και οι αναμνήσεις της για τις φρίκες που έζησε κατά τη διάρκεια της πορείας της συνεχίζουν να την βασανίζουν. Δημοσιογράφοι του Spiegel συναντήθηκαν για πρώτη φορά με τον Omoisiefe σε στρατόπεδο στη Λιβύη τον Αύγουστο του 2016. Η φωτογραφία της μεταδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο την εποχή εκείνη – τώρα θέλει να πει ολόκληρη την ιστορία της. Θέλει ο κόσμος να μάθει περισσότερα για τα στρατόπεδα στη Λιβύη.

Η Omoisiefe έφυγε από έναν βίαιο θείο στην πόλη του Μπενίν. Όπως και οι περισσότερες μετανάστριες, στην αρχή δεν ήταν υποχρεωμένη να πληρώσει τίποτα για το ταξίδι. Οι διακινητές οδήγησαν την ίδια και άλλες γυναίκες μέσα από την έρημο και στη συνέχεια την κλείδωσαν σε ένα σπίτι στη Λιβύη, προκειμένου να την πουλήσουν αργότερα ως πόρνη.

Κατά την αιχμαλωσία τους, οι δύο γυναίκες βιάστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και κακοποιήθηκαν βάναυσα. Τρία χρόνια αργότερα, το σώμα της Omoisiefe πονάει ακόμα από τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εναντίον της. Αποκαλύπτει ένα βαθούλωμα στην κορυφή του κεφαλιού της που προκλήθηκε από πιστόλι.

Όταν οι άνδρες έχασαν το ενδιαφέρον τους για το σαδιστικό παιχνίδι τους, έφεραν τις δύο γυναίκες στο Camp Surman στην Λιβυκή ακτή. Εκεί τις συνάντησαν δημοσιογράφοι του Spiegel. H Omoisiefe ήταν φυλακισμένη στο στρατόπεδο για περίπου δύο μήνες. Μοιράστηκε ένα στρώμα με τρεις άλλες γυναίκες, σπάνια λάμβανε φαγητό και έπινε θαλασσινό νερό. Είδε μια γυναίκα να γεννάει και στη συνέχεια να κόβει τον ομφάλιο λώρο με ένα μπουκάλι που είχε χρησιμοποιηθεί ως δοχείο ούρων. Το μωρό πέθανε.

Οι γυναίκες έπρεπε να αγοράσουν τη φυγή τους από τα στρατόπεδα. Όποια δεν είχε συγγενείς που θα μπορούσαν να εκβιαστούν μέσω τηλεφώνου είχε την επιλογή να εργάζεται σε πορνεία ή σε σπίτια πλούσιων Λιβύων.

Τελικά η Omoisiefe με τη βοήθεια κάποιου κατάφερε να δραπετεύσει με πέντε άλλες γυναίκες από το στρατόπεδο και να βρεθούν σε ένα σκάφος να διασχίζει τη Μεσόγειο. Διασώστες τις παρέλαβαν Omoisiefe στις ιταλικές ακτές κι από εκεί βρέθηκαν στην Caritas στη Ferrara.

Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η Omoisiefe ήθελε να πει την ιστορία της στο ήταν ότι η κατάσταση των προσφύγων στη Λιβύη έχει χειροτερέψει από το 2016. Η Ιταλία έκλεισε τα σύνορά της, η ΕΕ, εν τω μεταξύ, σταμάτησε το πρόγραμμα διάσωσης της θάλασσας στη Μεσόγειο. Οι ακτιβιστές που αναλαμβάνουν πρωτοβουλία εκβιάζονται. Αυτές οι εξελίξεις έχουν αποτέλεσμα περισσότεροι άνθρωποι να πνίγονται στη Μεσόγειο ή να εγκλωβίζονται στη Λιβύη.