Δέκα χρόνια συμπληρώνονται από τη μέρα που ο νεαρός Τυνήσιος πλανόδιος πωλητής φρούτων, Μωχάμεντ Μπουαζίζι, αυτοπυρπολήθηκε με αφορμή μια ακόμη αυταρχική συμπεριφορά αστυνομικού προς το πρόσωπό του. Αυτή η κίνηση ξεσήκωσε κύμα μαζικών διαδηλώσεων στη χώρα, οι οποίες οδήγησαν στην απομάκρυνση του αυταρχικού προέδρου, Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί.

Ads

Παράλληλα, άναψαν το «φυτίλι» και σε μια σειρά από χώρες της Βόρειας Αφρικής αλλά και της Μέσης Ανατολής, όπως η  Συρία, η Υεμένη, η Αίγυπτος, η Λιβύη, το Σουδάν, το Μαρόκο, η Αλγερία, ο Λίβανος, το Μπαχρέιν, το Ιράν  και το Ιράκ, σηματοδοτώντας αυτό που ονομάστηκε ως «Αραβική Άνοιξη». Οι μετασεισμικές δε δονήσεις εκείνης της περιόδου έφτασαν ακόμη και μέσα στο 2019, όταν υπήρξαν νέες μαζικές κινητοποιήσεις σε κάποιες από αυτές τις χώρες.

Βέβαια, η κατάληξη δεν ήταν το ίδιο «ευτυχής» σε όλες τις περιπτώσεις. Μπορεί σε κάποιες από αυτές, τα διάφορα αυταρχικά καθεστώτα να οδηγήθηκαν σε ανατροπή, αλλά σε κάποιες άλλες (δυστυχώς στις περισσότερες) οι λαοί βυθίστηκαν σε εμφύλιο σπαραγμό.

Ακόμη και σήμερα όμως, 10 χρόνια αργότερα, ο αγώνας ενάντια στην καταπίεση και την ανισότητα φαίνεται πως δεν έχει δικαιωθεί πλήρως  στις περισσότερες από τις αραβικές χώρες. Τουναντίον ίσως η κατάσταση να οδηγείται προς την ακριβώς αντίθετη κατάσταση.

Ads

Κάτι τέτοιο φαίνεται τουλάχιστον να πιστεύει η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πολιτών σε 9 χώρες του Αραβικού κόσμου (Αίγυπτος, Τυνησία, Αλγερία, Λίβανος, Σουδάν, Ιράκ, Συρία, Λιβύη, Υεμένη), σύμφωνα με έρευνα γνώμης που πραγματοποίησε το YouGov για λογαριασμό του Guardian.

Στην έρευνα καταδεικνύεται πως τα συναισθήματα της απελπισίας και της αποξένωσης μεταξύ των 5.275 συμμετεχόντων, έχουν αυξηθεί, παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία δηλώνει πως δεν μετανιώνει για τις κινητοποιήσεις.

Εξαίρεση πάντως αποτελούν -για ευνόητους λόγους- όσοι προέρχονται από χώρες που οδηγήθηκαν στο ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου αλλά και σε ξένες επεμβάσεις, οδηγώντας τες σε κατάρρευση.

image

Απογοήτευση σε Συρία, Υεμένη, Λιβύη

Ειδικότερα, η άποψη πως τα πράγματα ήταν καλύτερα πριν από την Αραβική Άνοιξη καταγράφεται σε πολύ υψηλά ποσοστά στη Συρία (με 75%), την Υεμένη (με 73%) και τη Λιβύη (με 60%).

Από την άλλη, λιγότεροι από τους μισούς εκφράζουν ανάλογη άποψη σε χώρες, όπως η Αίγυπτος, το Ιράκ και η Αλγερία. Την ίδια στιγμή, όμως δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο και το γεγονός πως λιγότεροι από ένας στους τέσσερις δηλώνουν πως τα πράγματα είναι καλύτερα σήμερα σε σχέση με πριν από μια δεκαετία.

image

Το «χάσμα γενεών»

Αξιοσημείωτο είναι πάντως το γεγονός ότι σε κάποιες από αυτές τις χώρες παρατηρήθηκε ένα σοβαρό «χάσμα γενεών» αναφορικά με τις απόψεις που διατυπώθηκαν. Κι αυτό γιατί οι νεότεροι ερωτηθέντες -εκείνοι δηλαδή που δεν έχουν μνήμες από τη ζωή προ τους ξεσπάσματος της Αραβικής Άνοιξης- εμφανίζονται πολύ λιγότερο αρνητικοί ενώπιον των αλλαγών που ήρθαν στις ζωές τους.
Συγκεκριμένα, οι ερωτηθέντες μεταξύ 18-24 σε Αλγερία, Τυνησία, Αίγυπτο και Ιράκ, εκδήλωσαν πολύ θετικότερη προσέγγιση απέναντι στα κινήματα εκείνης της εποχής, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας.

Στον αντίποδα, όσοι ανήκουν στις μεγαλύτερες γενιές σε οκτώ χώρες από αυτές που συμμετείχαν στην έρευνα, φαίνεται να θεωρούν πως τα σημερινά παιδιά αντιμετωπίζουν πολύ πιο δυσοίωνο μέλλον σε σχέση με εκείνο που είχαν μπροστά τους όσοι μεγάλωσαν πριν την Αραβική Άνοιξη.

image

Ούτε το success story της Τυνησίας αντέχει

Μεταξύ των ευρημάτων, εντύπωση προκαλεί ότι ακόμη και σε χώρες όπως η Τυνησία, η οποία θεωρείται ένα success story σε ό,τι αφορά το επίπεδο της δημοκρατίας και των ελευθεριών σήμερα,  επικρατεί βαθιά απογοήτευση.

Μπορεί το ποσοστό που απάντησε ότι η κατάσταση σήμερα είναι καλύτερη να ανέρχεται στο 27% (το μεγαλύτερο μεταξύ των χωρών της έρευνας),  όμως εν μέσω της στασιμότητας της οικονομικής ανάπτυξης και της υψηλής ανεργίας, που επιδεινώθηκε από την πανδημία, οι μισοί Τυνήσιοι δείχνουν να θεωρούν ακριβώς το αντίθετο.

Και όλα αυτά παρά το γεγονός πως είναι εμφανής η βελτίωση σε ό,τι έχει να κάνει με τα ανθρώπινα δικαιώματα, με το 86% να εκτιμά πως μπορεί πλέον να ασκεί κριτική στους κυβερνώντες πολύ πιο ελεύθερα. Επιπλέον ένας στους δυο δηλώνει πως σήμερα είναι πολύ πιο απίθανο να συλληφθεί παράνομα.

Τα κοινωνικά συμβόλαια δεν αποκαταστάθηκαν

Την ίδια στιγμή ένα βασικό στοιχείο που πυροδότησε τις προ δεκαετίας εξεγέρσεις, η πεποίθηση δηλαδή πως τα κοινωνικά συμβόλαια είχαν διαρραγεί με μια μικρή ελίτ να πλουτίζει εις βάρος του συνόλου, εξακολουθεί να είναι μετέωρο. Η έρευνα καταδεικνύει ότι και εδώ υπήρξε επιδείνωση των δεδομένων.

Αυτό τουλάχιστον απαντά το 92% των ερωτηθέντων στη Συρία, το 87% στην Υεμένη και το 84% στην Τυνησία. Την ίδια άποψη εξέφρασαν σχεδόν 7 στους 10 σε Αλγερία, Ιράκ και Αίγυπτο.

image

Αβέβαιοι οι Αιγύπτιοι

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την Αίγυπτο (τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη για πολλούς χώρα του Αραβικού κόσμου) η έρευνα καταγράφει μια αξιοσημείωτη αμφιθυμία αλλά και αβεβαιότητα στην προσέγγιση της κατάστασης.

Ενδεικτικό είναι πως περίπου οι μισοί δήλωσαν πως το δικαίωμα έκφρασης είναι τώρα περιορισμένο σε αντίθεση με ένα 20% που απάντησε μπορεί πλέον να εκφραστεί πιο ελεύθερα, ενώ ένας στους τρεις υποστήριξε πως δε συμφωνεί με καμιά από τις δυο απόψεις.

Σε ανάλογο επίπεδο κινήθηκαν οι απαντήσεις και στα υπόλοιπα ερωτήματα, με την πλειοψηφία να μην εμφανίζεται βέβαιη σχετικά με το αν σήμερα η ζωή είναι σε καλύτερο επίπεδο σε σχέση με το 2010 ή αν τα σημερινά παιδιά έχουν ένα πιο ευοίωνο μέλλον.

Το ίδιο μοτίβο υπήρξε και σε ό,τι έχει να κάνει με την προσέγγιση για την ανατροπή του Μουμπάρακ, την άνοδο και την πτώση των Αδελφών Μουσουλμάνων και του Μοχάμεντ Μόρσι και το στρατιωτικό πραξικόπημα του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.

Οι Αιγύπτιοι, ιδιαίτερα οι άνω των 25 ετών, εμφανίστηκαν διχασμένοι τόσο σε ό,τι αφορά την υποστήριξη της εξέγερσης όσο και σε ό,τι έχει να κάνει με τις απόψεις για την πτώση Μουμπάρακ αλλά και τα ταραχώδη χρόνια που ακολούθησαν.

Σύμφωνα με τον Guardian πάντως, δεν είναι απολύτως  σαφές κατά πόσο η αμφισημία στις απαντήσεις των ερωτηθέντων Αιγυπτίων έχει να κάνει με κάποιου είδους ανησυχία για την ασφάλειά τους σε σχέση με το καθεστώς Αλ Σίσι.

Απο τη μεριά του πάντως, το YouGov φρόντισε να διαβεβαιώσει όλους του συμμετέχοντες στην έρευνα πως υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες ανωνυμίας, ενώ βρίσκεται σε ισχύ ρήτρα εμπιστευτικότητας.