Η Τράπεζα της Αγγλίας αποφάσισε ότι η επόμενη εξέχουσα φιγούρα που θα απεικονιστεί στο χαρτονόμισμα των 50 λιρών θα πρέπει να είναι επιστήμονας και καλεί το ευρύ κοινό να ψηφίσει. Μεταξύ των υποψηφίων, υπάρχει ένας επιστήμονας που ξεχωρίζει. Είναι o «πατέρας» της «επιστήμης των υπολογιστών», ο ιδιοφυής επιστήμονας που «έσπασε» τον μυστικό κωδικό  Enigma των Γερμανών, ένας ήρωας πολέμου, αλλά κι ένας μάρτυρας της κοινότητας των LGBT. Είναι ο Άλαν Τούρινγκ. Ένας άνθρωπος με μυθιστορηματική ζωή και ένα φινάλε, που παραμένει μυστήριο.

Ο Τούρινγκ είναι κυρίως γνωστός για τη συμβολή του κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, αφού έδωσε τη δυνατότητα στους Συμμάχους να κερδίσουν τη μάχη του Ατλαντικού «συντομεύοντας τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου κατά δύο χρόνια», σώζοντας έτσι εκατομμύρια ζωές.

Εγκατεστημένος στο Μπλέτσλεϊ Παρκ (Bletchley Park), το κέντρο αποκρυπτογράφησης της Μεγάλης Βρετανίας, διετέλεσε για ένα διάστημα επικεφαλής της περίφημης επίλεκτης ομάδας Hut 6, η οποία ήταν υπεύθυνη για την κρυπτανάλυση των σημάτων των Γερμανικών ναυτικών δυνάμεων.

Ανέπτυξε τεχνικές πάνω στην κρυπτανάλυση και «έσπασε» πολλούς κωδικούς των Γερμανών καθώς και της μηχανής Enigma, της ειδικής γραφομηχανής που είχαν εφεύρει οι Γερμανοί επιστήμονες της εποχής για την κρυπτογράφηση των μηνυμάτων τους, της οποίας η αποκρυπτογράφηση ήταν εξαιρετικά δύσκολη.

Διαβάστε επίσης
Άλαν Τούρινγκ: Ο άνθρωπος που γέννησε τους υπολογιστές και νίκησε τους ναζί

Το παρασκήνιο όμως αυτής της επιτυχίας ήταν αρκετά πολύπλοκο και μυστηριώδες. Όπως μυστήριο καλύπτει και τη συμβολή και δράση του Γκόρντον Γουέλτσμαν, ο οποίος ήταν βασικό μέλος της Επιχείρησης Ultra και αυτός που ολοκλήρωσε την κατασκευή της Bombe.

Ο «Σταθμός Χ», το Enigma και η επιχείρηση ultra-secret

Οι εξελίξεις στην Ευρώπη ήταν ραγδαίες. Ο Χίτλερ είχε ήδη προσαρτήσει την Αυστρία και είχε καταλάβει την Τσεχοσλοβακία. Οι Βρετανοί, ύστερα από τη Συμφωνία του Μονάχου είχαν αντιληφθεί τις επεκτατικές βλέψεις του Χίτλερ. Οργανώθηκε έτσι μια ειδική υπηρεσία, η «Κυβερνητική Σχολή Κωδικών και Κρυπτογραφίας» (Government Code and Cypher School), η οποία στεγάστηκε στο Μπλέτσλεϊ Παρκ.

Τη διοίκηση της «Σχολής» ανέλαβε ο Πλωτάρχης Άλαστερ Ντένιστον, ο οποίος την επονόμασε «Σταθμό Χ» από το ρωμαϊκό αριθμό δέκα (Χ) του δέκατου παραπήγματος. Κλήθηκαν εκεί επιφανείς σκακιστές, άριστοι μαθηματικοί, καθηγητές γλωσσολογίας και άλλοι παρόμοιοι ειδικοί. Η επιχείρηση εκμετάλλευσης των πληροφοριών που απέρρεαν από τις ακροάσεις και αποκρυπτογραφήσεις των εχθρικών μηνυμάτων έλαβε την κωδική ονομασία «Ultra». Η ονομασία προέρχεται από το γεγονός ότι η επιχείρηση παρέμεινε μυστική καθ’ όλη τη διάρκεια διεξαγωγής της, αποτελώντας ένα από τα καλύτερα φυλασσόμενα μυστικά του πολέμου: Δεν ήταν απλώς χαρακτηρισμένη ως «άκρως απόρρητη» (top-secret) αλλά «υπέρ – άκρως απόρρητη» (ultra-secret).

Η μυστικότητα που περιέβαλε την επιχείρηση ήταν τέτοια που την ύπαρξή της γνώριζαν μόνον όσοι είχαν άμεση ανάμιξη σε αυτήν ή έπρεπε να είναι ενημερωμένοι, όπως ο Πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ και ορισμένα μέλη της Κυβέρνησης.

Βασικός στόχος της επιχείρησης ήταν η αποκρυπτογράφηση των εχθρικών διαβιβάσεων. Οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν αρκετούς τρόπους επικοινωνίας μεταξύ των σταθμών διοίκησης και των μονάδων τους καθώς και μεταξύ των υψηλών στρατιωτικών – διοικητικών κλιμακίων. Βασικός εξοπλισμός των Γερμανών ήταν η συσκευή Enigma.

Ευτυχώς για τους Βρετανούς, οι Πολωνοί είχαν αποκτήσει μια συσκευή Enigma και είχαν προσπαθήσει να αναλύσουν τον μηχανισμό της πριν το ξέσπασμα του Πολέμου και όσο οι Γερμανοί τη δοκίμαζαν. Η αρχική επιτυχία υποσκελίστηκε όταν, καθώς πλησίαζε ο Πόλεμος, οι Γερμανοί άρχισαν να αλλάζουν τρόπους κωδικοποίησης καθημερινά, αντί κάθε μερικές εβδομάδες. Η ταχύτητα αποκρυπτογράφησης, κρίσιμη παράμετρος σε τέτοια περίπτωση, έθεσε τους Πολωνούς εκτός μάχης. Πρόλαβαν, ωστόσο, να δώσουν τις ως τότε εργασίες τους στους Βρετανούς ελάχιστα πριν η Βέρμαχτ εισβάλει στη χώρα τους.

Το 1939 οι ειδικοί του Μπλέτσλεϊ Παρκ επιφορτίστηκαν με την κύρια αποστολή αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων που είχαν κωδικοποιηθεί με τη συσκευή Enigma. Ο στόχος δεν ήταν καθόλου εύκολος, δεδομένου ότι κάθε υπηρεσία χρησιμοποιούσε συσκευές με παραλλαγές

Έτσι, οι αποκρυπτογράφοι της Ultra αντιμετώπιζαν το πρόβλημα όχι να βρουν ένα κλειδί αποκρυπτογράφησης, αλλά μερικές φορές και πενήντα, σχεδόν ταυτόχρονα και στον μικρότερο δυνατό χρόνο. Και έπρεπε να λάβουν υπόψη τους ότι μετά από 1-2 μέρες το κλειδί που μόλις είχαν εντοπίσει θα άλλαζε ξανά.

Η πρώτη τακτική επιτυχία της Ultra ήρθε με την αποκωδικοποίηση μηνυμάτων της Luftwaffe, η οποία ήταν απρόσεκτη στις μεταδόσεις μηνυμάτων. Δεκαπέντε ημέρες πριν τη Μάχη της Κρήτης, οι ειδικοί της Ultra διέθεταν ολόκληρο το γερμανικό σχέδιο της εισβολής στο νησί. Αν και η αποκάλυψη αυτού του σχεδίου δεν βοήθησε τους Βρετανούς να κρατήσουν την Κρήτη, ήταν η πρώτη ένδειξη σχετικά με το ποια αποτελέσματα μπορούσε να επιτύχει η επιχείρηση.

Η σημαντικότερη ίσως συμβολή της Ultra στην έκβαση του Πολέμου ήταν, με τις συσκευές που επινοήθηκαν και κατασκευάστηκαν στο Μπλέτσλεϊ Παρκ, η επιτυχής και σχετικά ταχεία αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων που αντάλλασσαν οι βάσεις των υποβρυχίων με τα σκάφη που βρίσκονταν σε επιχειρήσεις. Έτσι κρίθηκε η έκβαση της Μάχης του Ατλαντικού.

Οι συσκευές «Bombe» (διατηρήθηκε η πολωνική ονομασία καθώς η αρχική ιδέα βασίστηκε στις εργασίες των Πολωνών), ήταν δημιούργημα του Άλαν Τούρινγκ και του τεχνικού των Βρετανικών Ταχυδρομείων Γκόρντον Γουέλτσμαν (Gordon Welchman). Πάνω σε αυτές τις συσκευές κατασκευάστηκαν και οι υπολογιστές «Colossus» που διευκόλυναν σημαντικά την αποκρυπτογράφηση, μειώνοντας τον απαιτούμενο χρόνο και αποτέλεσαν τον πρόδρομο των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Επισήμως, η επιχείρηση Ultra τερματίστηκε με τη λήξη του Πολέμου το 1945. Τα σχέδια για τις Bombe και τους Colossus χαρακτηρίστηκαν «άκρως απόρρητα» και κατέληξαν στο αρχείο, ενώ όλες οι συσκευές διαλύθηκαν και καταστράφηκαν ύστερα από εντολή του Τσώρτσιλ.
Αυτό που δεν έχει ακόμη γίνει σαφές είναι για ποιους λόγους τα αρχεία της επιχείρησης παρέμειναν διαβαθμισμένα επί 29 ολόκληρα χρόνια (άνοιξαν το 1974) ούτε είναι σαφείς οι λόγοι για τους οποίους οι Colossus διαλύθηκαν με τη λήξη της επιχείρησης.

Ήδη όμως το Μπλέτσλεϊ Παρκ επισκέφτηκαν στις αρχές του 1943 Αμερικανοί ειδικοί στην κρυπτανάλυση. Έφυγαν αποκομίζοντας όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες για να κατασκευάσουν τη δική τους Bombe, πράγμα το οποίο και έπραξαν σε χρόνο ρεκόρ. Από τα μέσα του 1943 διέθεταν τις δικές τους συσκευές, οι οποίες ήταν ταχύτερες από τις βρετανικές.

Γιατί τα επιτεύγματα του Γκόρντον Γουέλτσμαν κρατήθηκαν μυστικά

Ο Γουέλτσμαν λοιπόν βελτίωσε και ολοκλήρωσε τη μηχανή Bombe. Ήταν επικεφαλής της περίφημης επίλεκτης ομάδας Hut 6. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του στο Μπλέτσλεϊ Παρκ ο Γουέλτσμαν αντιτάχθηκε στις προσπάθειες του μηχανικού Tommy Flowers στον υπολογιστή Colossus (τον πρώτο προγραμματιζόμενο ηλεκτρονικό υπολογιστή παγκοσμίως) επειδή ο Colossus χρησιμοποίησε σωλήνες κενού.

Το 1943, και μετά την επίσκεψη των Αμερικανών, ανέλαβε την  ευθύνη για την κρυπτογραφική σύνδεση με τις ΗΠΑ. Λίγο μετά το τέλος του πολέμου, ο Γουέλτσμαν μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου δίδαξε το πρώτο μάθημα ηλεκτρονικών υπολογιστών στο MIT και έγινε πολιτογραφημένος πολίτης των ΗΠΑ το 1962. Εκείνη την χρονιά εισήλθε στην Mitre Corporation, τον αμερικανικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό που διαχειρίζεται ερευνητικά και αναπτυξιακά πρότζεκτ που χρηματοδοτούνται από ομοσπονδιακούς φορείς και υποστηρίζουν αρκετές κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Εργάστηκε για ένα άκρως απόρρητο έργο. Αποσύρθηκε το 1971, αλλά διατηρήθηκε ως σύμβουλος.

Το 1982 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «The Hut Six Story», αρχικά στις ΗΠΑ και ακολούθως στη Βρετανία. Ο Οργανισμός Εθνικής Ασφάλειας (NSA ) το απαγόρευσε, ενώ ο Γουέλτσμαν μπήκε στη «μαύρη λίστα» και του απαγορεύτηκε να συζητήσει είτε το βιβλίο είτε το έργο του κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα πρόσφατα δημοσιευθέντα απόρρητα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι η υπόθεση του Γουέλτσμαν έφτασε στο γραφείο της βρετανής πρωθυπουργού, Μάργκαρετ Θάτσερ και προκάλεσε ερωτήσεις που τέθηκαν στη Βουλή μετά το θάνατό του.

Το πρωτοποριακό έργο του Γουέλτσμαν στον τομέα της ανάλυσης κίνησης οδήγησε απευθείας στη σύγχρονη μυστική κρατική εποπτεία, και ιδιαίτερα στη χρήση των μεταδεδομένων – όπως αποκαλύφθηκε και από τον Έντουρντ Σνόουντεν.

Ο Γουέλτσμαν πέθανε το 1985. Αναθεωρημένη έκδοση του «The Hut Six Story» δημοσιεύθηκε το 1997 από τον M & M Baldwin.

Πολλοί βλέπουν πίσω από τη «φίμωση» και την «μυστικότητα» του προσώπου αυτού τις έρευνες για τα μυστικά όπλα. Πάντως το ντοκιμαντέρ του BBC επιχείρησε να πει την ιστορία του Gordon Welchman. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι δημιουργοί του, η ιστορία του Άλαν Τούρινγκ έχει γίνει δημόσια πριν από χρόνια, αλλά αυτό το ντοκιμαντέρ εξηγεί γιατί τα επιτεύγματα του Γκόρντον Γουέλτσμαν κρατήθηκαν μυστικά για όλα αυτά τα χρόνια.