Το να είσαι δημοσιογράφος στο Μεξικό είναι δυστυχώς αρκετό για να κινδυνεύει η ζωή σου, ειδικά αν ασχολείσαι με ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα και ανθρώπινα δικαιώματα.

Ads

H Carmen Aristegui είναι γυναίκα δημοσιογράφος, στο Μεξικό, που εστιάζει κυρίως σε θέματα διαφθοράς της κυβέρνησης και στις σχέσεις της με τα καρτέλ ναρκωτικών. Η δουλειά της της έχει δώσει περισσότερες από 20 τιμητικές βραβεύσεις από το 2000 ως σήμερα, ενώ όταν το 2015 την απέλυσαν παράνομα από το ραδιοσταθμό που εργαζόταν, εκείνη συνέχισε να εκπέμπει μέσω διαδικτύου, σε ένα κοινό που σήμερα φτάνει κοντά στα 18 εκατομμύρια.

Στο ντοκιμαντέρ «Radio Silence» της Juliana Fanjul βλέπουμε την πορεία της τα τελευταία χρόνια, την αγάπη για τη δουλειά της και την υπεράσπισή της αλήθειας, ακόμη κι όταν οι απειλές γίνονται εκφοβιστικές διαρρήξεις, ακόμη κι όταν οι συνάδελφοί της δολοφονούνται από τα εγκληματικά συμφέροντα…

Στο φετινο IDFA, που το ντοκιμαντέρ έκανε και την διεθνή του πρεμιέρα, είχαμε την ευκαιρία να τη συναντήσουμε από κοντά και να συζητήσουμε για το Μεξικό και Βολιβία, αλλά και για την κατάσταση σε όλη την Λ.Αμερική σήμερα.

  • Βλέπουμε μια νέα κυβέρνηση συνεργασίας στο Μεξικό, η οποία έχει υποσχεθεί μια σειρά από κοινωνικά μέτρα, συμπεριλαμβανόμενης της πάλης ενάντια στο έγκλημα και τη διαφθορά. Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι;

Είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλές προσδοκίες και ελπίδες σε αυτή την κυβέρνηση. Παρότι την έχουμε δει μόλις για ένα χρόνο τώρα, πιστεύω πως έχει αποφασίσει να παλέψει ενάντια στη διαφθορά διαφορετικά και να κάνει μια καλύτερη διαχείριση πόρων. Πάντως το έγκλημα και η βία είναι δυστυχώς τόσο εξαπλωμένα, οπότε δε θα είναι εύκολη δουλειά.

Ads

Είχαμε και πρόσφατα περιστατικά με πολλή βία σε δημοσιογράφους. Αυτό είναι σαφής ένδειξη της σοβαρότητας του θέματος που καλείται να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση ως προς την ελευθερία του λόγου. Σε αρκετές περιπτώσεις πάντως ο Obrador έχει αναφερθεί στις περιπτώσεις του Gutiérrez Vivó και της δικής μας ομάδας, δεσμευόμενος ότι δε θα επιτρέψει αντίστοιχες υποθέσεις λογοκρισίας στη δική του διακυβέρνηση. Φυσικά δεν εξαρτώνται όλα από εκείνον. Έχουν υπάρξει φαινόμενα. Ομάδες οικονομικών συμφερόντων ελέγχουν media επηρεάζοντας τη γραμμή των συντακτών. Δυστυχώς υπάρχει μεγάλος συγκεντρωτισμός στα media στο Μεξικό, που δεν δουλεύουν πάντα για την ελευθερία της έκφρασης. Ένας άλλος παράγοντας που επηρρεάζει την ελευθερία έκφρασης είναι οι τοπικές δυνάμεις, τόσο στο χώρο της πολιτικής όσο και του εγκλήματος. Δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί και τα τελευταία χρόνια, ακόμη και με αυτή την την κυβέρνηση. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι είναι κάτι που έχει να κάνει με την ίδια την κυβέρνηση, αλλά πιθανώς να συνδέεται με τοπικές δυνάμεις.

image

  • Με αφορμή το άσυλο που έδωσε το Μεξικο στον Έβο Μοράλες, θέλεις να μας πεις κάτι σχετικά με όσα βλέπουμε να συμβαίνουν στη Βολιβία;

Το Μεξικό έχει παράδοση στο να παρέχει άσυλο σε σημαντικούς ανθρώπους. Όταν η ζωή κάποιου κινδυνεύει, το Μεξικό ανοίγει τις πόρτες του. Είναι γνωστό από την ιστορία, με τους πρόσφυγες από την Ισπανία του Φράνκο, τη Χιλή του Πινοσέτ, την Αργεντινή του Βιδέλα κ.ο.κ. Πιστεύω πως ήταν σωστή απόφαση. 

Είχα την ευκαιρία να συναντήσω πρόσφατα τον πρόεδρο Evo και τoν αντιπρόεδρο Αlvaro Garcia Linera και να έχω μαζί τους μια συνέντευξη. Στην συνέντευξη ήταν ξεκάθαρη η αίσθηση ότι έχω μπροστα μου δύο πολιτικούς αρχηγούς που έχουν αφήσει τη δική τους πολιτική παρακαταθήκη, μέσα από τη δουλειά τους σε βάθος είκοσι ετών, που είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Μπορεί να δει κανείς την οικονομική αλλαγή που έχουν κατορθώσει να φέρουν. Mε ένα GDP που βρίσκεται τώρα στο 4.5%, με βάση τις μετρήσεις διεθνών οργανισμών, ενώ τα πρηγούμενα χρόνια έχει υπάρξει και πολύ ψηλότερα, μιλάμε για εξαιρετικά ψηλά νούμερα σε συγκριση ειδικά με άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται πραγματικά για φαινόμενο.

Κατόρθωσαν να συνθέσουν ένα ισχυρό πολυεθνικό κράτος. Δεν μιλάμε μόνο για ένα ιθαγενή πρόεδρο. Οι αυτόχθονες βρίσκονται επίσης στο Ανώτατο δικαστήριο, στο Κογκρέσο, κοκ. Στο Κογκρέσο συγκεκριμένα αποτελούν τα 2/3 του. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη αλλαγή. Φαίνεται πως αυτός ο τρόπος διακυβέρνησης κράτησε τόσο πολύ ώστε “προκάλεσε” ας πούμε το πραξικόπημα που βλέπουμε. Χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι το πραξικόπημα δικαιολογείται.

Ο OAS λέει ότι έχουν συμβεί παρατυπίες στις εκλογές και ότι πρόκειται ουσιαστικά για απάτη. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν ανησυχίες για το πόσο αμερόληπτη είναι η στάση του συγκεκριμένου οργανισμού, πάντως ο Εβο δέχθηκε την επανάληψη των εκλογών. Δυστυχώς όμως ήταν ήδη αργά, αφού το πραξικόπημα είχε ήδη στηθεί. Τόσο ο ίδιος όσο και ο αντιπρόεδρος και άλλα μέλη της ομάδας του δέχτηκαν απειλές για τη ζωή τους, βανδάλισαν το σπίτι του, λιντσάρισαν ανθρώπους (αναφερόμενη στην δήμαρχο Patricia Arce) κ.ο.κ, οπότε αποφάσισαν πως ήταν καλύτερα να φύγουν για να αποφευχθεί ο κίνδυνος μεγάλης αιματοχυσίας.

image

  • Τι μπορεί κανείς να περιμένει για το προσεχές διάστημα στην Βολιβία;

Σχετικά με το τι μπορούμε πάντως να περιμένουμε στο προσεχές μέλλον της Βολιβίας, η κατάσταση δείχνει ότι οδεύουμε προς εκλογές χωρίς τη συμμετοχή του Έβο Μοράλες. Μπορούμε όμως να ευχηθούμε οι εκλογές να πραγματοποιηθούν δημοκρατικά και να συμμετάσχει και ο Εβο, αν όχι σαν υποψήφιος, τουλάχιστον σαν πολιτικός αρχηγός. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να βοηθήσει να γίνουν οι εκλογές και να προτείνει ενδεχομένως κάποιον άλλο σαν υποψήφιο. Αν μπορέσει να έρθει και γίνουν οι εκλογές δημοκρατικά, νομίζω το πιο πιθανό είναι να βγει ο δικός του υποψήφιος. Αν γίνουν οι εκλογές κανονικά. Υπάρχει βέβαια και η άλλη πιθανότητα, να γίνουν οι εκλογές και να προωθήσουν ένα δεξιό με δημοκρατική μάσκα.

  • Για αυτά που λέγονται σχετικά με το λίθιο;

Όσον αφορά στο λίθιο, πιθανότατα υπάρχει κάτι σχετικό πίσω από το πραξικόπημα. Ο αντιπρόεδρος Ålvaro Garcia Linera δήλωσε ότι πολλές χώρες έχουν προτείνει σύμπραξη για εκμετάλλευση του λίθιου. Η κυβέρνηση είχε συμφωνήσει ήδη με την Κίνα και τη Γερμανία γι’αυτό. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν μείνει απ’έξω. Δεν μπορούμε φυσικά να γνωρίζουμε αν η όλη κατάσταση έχει να κάνει με το λίθιο, αλλά αυτά έχουν συμβεί.

  • Πέρα από το Μεξικό και τη Βολιβία, βλέπουμε πολλά να γίνονται σε πολλές ακόμη χώρες της Λ.Αμερικής. Ένα μικρό σχόλιο σχετικά;

Η Λατινική Αμερική δονείται ολόκληρη. Στη Βολιβία έχουμε πραξικόπημα, στη Χιλή κοινωνική εξέγερση, στον Ισημερινό το ίδιο. Η Βραζιλια είναι σε δίλημμα μεταξυ του Bolsonaro και του Lula Libre, ενώ η Αργεντινή βρίσκεται σε μια καμπή όπου παρατηρείται η επιστροφή του περονισμού. Στην Νικαράγουα έχουμε ανθρωπιστική κρίση, η Βενεζουέλα περιδινίζεται σε μια συνεχή οικονομική κατάπτωση και μια εμφανή πολιτική κρίση, ενώ στο Περού η δικαιοσύνη έχει να ασχοληθεί με σκάνδαλα ακόμη και στις ανώτατες βαθμίδες. Γενικά έχουμε πάρει φωτιά.

image

  • Στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε να λες πως μπροστά υπάρχει μόνο ο δρόμος της αιδιοδοξίας. Μπορούμε ρεαλιστικά να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο;

Μια φίλη μου λέει ότι έχουμε ηθική υποχρέωση να είμαστε θετικοί πριν αυτοπυροβοληθούμε. Δημοσιογράφοι απειλούνται παντού. Στο Μεξικό και σε άλλες χώρες έχουν πεθάνει πολλοί. Έχουμε όμως και περιπτώσεις όπως του Κασόγκι, άσχετα με την Λ.Αμερική. Στο ντοκιμαντέρ της Juliana βλέπουμε την υπόθεση μιας ομάδας δημοσιογράφων που αποκλείστηκαν παράνομα από τη δουλειά τους, μέσω ενός πραξικοπήματος ουσιαστικά, οι οποίοι όμως αντιστέκονται με αισιοδοξία και συνεχίζουν να προασπίζονται την ελευθερία του λόγου. Βλέπουμε λοιπόν πως αυτοί οι δημοσιογράφοι έχουν στο πλευρό τους δικηγόρους, πολίτες, κινηματογραφιστές, που αποφασίζουν να αντισταθούν μαζί τους και να παλέψουν για την ελευθερία υπερασπιζόμενοι τη δουλειά μας. Άρα έχουμε νικήσει, αφού συνεχίζουμε να δουλεύουμε παρά τον πόλεμο που δεχόμαστε. Αυτή είναι η νίκη μας.

image
Η σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Juliana Fanjul

*O Δημήτρης Μελέτης είναι εικονολήπτης, δημοσιογράφος και δημιουργός της πλατφόρμας souldefinition.net που κάνει διαθέσιμα επιλεγμένα ντοκιμαντέρ στο κοινό του διαδικτύου