Η Κίνα ήταν ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας, εισάγοντας κριθάρι, καλαμπόκι και όπλα. Τώρα, ο πόλεμος εγείρει το ερώτημα: Υπάρχουν ακόμα διμερείς σχέσεις;

Την τελευταία φορά που μίλησαν ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο Κινέζος ομόλογός του, Σι Τζινπίνγκ, γιόρτασαν τα 30 χρόνια διπλωματικών σχέσεων, χαιρετίζοντας την «εμβάθυνση της αμοιβαίας πολιτικής εμπιστοσύνης» και τη «βαθιά φιλία» των λαών τους.

Αυτό έγινε τον Ιανουάριο του περασμένου έτους. Λιγότερο από δύο μήνες αργότερα η Ρωσία, ένας από τους στενότερους εταίρους της Κίνας, εισέβαλε στην Ουκρανία. Ο Σι δεν έχει μιλήσει έκτοτε με τον Ζελένσκι, παρά τα επανειλημμένα αιτήματα του τελευταίου, ενώ η «υγιής και σταθερή» σχέση που διαφήμιζαν μοιάζει με μακρινή ανάμνηση.

Το ερώτημα για το πότε και αν ο Σι θα μιλήσει με τον Ζελένσκι -κάτι που οι δυτικοί ηγέτες τον έχουν επίσης παροτρύνει να κάνει- αντανακλά την αβέβαιη κατάσταση των σχέσεων των χωρών τους εν μέσω του πολέμου. Πριν την 24η Φεβρουαρίου του 2022, οι εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις Πεκίνου – Κιέβου είχαν γίνει στενότερες.

Η Ουκρανία προσπαθεί να προσεγγίσει την Κίνα στοχεύοντας στην επιρροή της και στο σενάριο περιορισμού της ρωσικής επιθετικότητας. Ωστόσο, έχει πλήρη επίγνωση της επιδεικνυόμενης απροθυμίας του Πεκίνου να το πράξει και των ανησυχιών ότι στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να εξοπλίσει στρατιωτικά τη Ρωσία. Η κοινή γνώμη στην Ουκρανία απέναντι στην Κίνα είναι πικρόχολη.

Η Κίνα, με τη σειρά της, θέλει να διατηρήσει τη διακηρυγμένη ουδετερότητά της στη σύγκρουση και οι συνομιλίες με τον Ζελένσκι θα μπορούσαν να ενισχύσουν την επιθυμητή εικόνα της ως υπεύθυνης παγκόσμιας δύναμης. Αλλά έχει επίσης προβάλει τον πόλεμο ως μια μάχη δι’ αντιπροσώπων για τη μελλοντική παγκόσμια τάξη, με τις ΗΠΑ από τη μία πλευρά και την ίδια και τη Ρωσία από την άλλη. Συνεπώς,  εναγκαλισμός του Κιέβου με τη Δύση τοποθετεί την Ουκρανία στη «λάθος πλευρά».

Υπάρχει επίσης η πραγματικότητα ότι η Ουκρανία, ως χώρα που δέχεται επίθεση, δεν έχει την ίδια οικονομική ελκυστικότητα για την Κίνα όπως στο παρελθόν.

Πριν από την εισβολή, η εμβάθυνση των δεσμών των χωρών ήταν πιο εμφανής στις οικονομικές τους συναλλαγές.

Μεταξύ του 2017 και του 2021, οι εξαγωγές από την Ουκρανία προς την Κίνα τετραπλασιάστηκαν. Μέχρι το 2019, η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας και ο κορυφαίος εισαγωγέας του κριθαριού και του σιδηρομεταλλεύματός της. Η Ουκρανία ήταν επίσης ο μεγαλύτερος προμηθευτής καλαμποκιού της Κίνας και ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της.

Ο τότε πρωθυπουργός της Ουκρανίας ανακήρυξε το 2019 ως το «έτος της Κίνας». Κινεζικές εταιρείες αξιοποιήθηκαν για την κατασκευή μιας νέας γραμμής του μετρό στο Κίεβο, ενώ η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση την κατέστησε ελκυστικό σημείο εισόδου για τα κινεζικά αγαθά που εισρέουν στην προσοδοφόρα αγορά.

Οι πολιτιστικές σχέσεις, επίσης ενισχύθηκαν. Ένα άγαλμα στο μεγαλύτερο πάρκο του Πεκίνου τιμά έναν Ουκρανό ποιητή. Η σύζυγος του Ζελένσι, Ολένα, απηύθυνε διαδικτυακό χαιρετισμό στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Πεκίνου το 2021. Πολλοί Ουκρανοί στην Κίνα ήταν φοιτητές, σύμφωνα με την πρεσβεία της Ουκρανίας.

Παρόλα αυτά, οι γεωπολιτικές εντάσεις πάντα υπήρχαν. Η Κίνα απέφυγε να επικρίνει τη Ρωσία μετά την προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας το 2014. Η Ουκρανία αντιμετώπισε επίσης πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποστασιοποιηθεί από την Κίνα.

Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα ουκρανικά σύνορα πέρυσι, ο Σι Τζινπινγκ και Βλαντίμιρ Πούτιν συναντήθηκαν στο Πεκίνο, από όπου δήλωσαν ότι η εταιρική σχέση των χωρών τους «δεν έχει όρια».

Μετά την έναρξη του πολέμου, η ευθυγράμμιση του Πεκίνου έγινε ακόμη πιο σαφής. Υιοθέτησε τη ρητορική της Μόσχας, κατηγορώντας το ΝΑΤΟ ότι υποκίνησε τη σύγκρουση, ενώ μέχρι και σήμερα αρνείται να μιλήσει για πόλεμο ή εισβολή. Τον χρόνο που ακολούθησε, Σι και Πούτιν έχουν συναντηθεί αρκετές φορές. Στο αυστηρά λογοκριμένο διαδίκτυο της Κίνας, δημοφιλή βίντεο γιορτάζουν τις ρωσικές επιδρομές μη επανδρωμένων αεροσκαφών και εθνικιστές χλευάζουν τη στροφή της Ουκρανίας προς τη Δύση.

Ακόμα κι έτσι, η Ουκρανία προσπάθησε να κερδίσει την υποστήριξη της Κίνας, αναγνωρίζοντάς την ως ίσως τη μοναδική χώρα με επιρροή επί της Ρωσίας. Ο Ζελένσκι έχει επανειλημμένα επικαλεστεί τον δηλωμένο σεβασμό της Κίνας για την εδαφική ακεραιότητα.

Ενώ πολλοί από τους συμμάχους της Ουκρανίας έχουν κατακεραυνώσει αυτό που αντιλαμβάνονται ως φιλορωσική στάση της Κίνας, ο Ζελένσκι ήταν πιο προσεκτικός. Χαρακτήρισε το πρόσφατο σχέδιο 12 σημείων του Πεκίνου για κατάπαυση του πυρός το οποίο πολλές δυτικές κυβερνήσεις απέρριψαν ως άνευ ουσίας ως «ένα σημαντικό μήνυμα» υπό τη δημόσια διακηρυγμένη ελπίδα του Κιέβου ότι το Πεκίνο δεν θα εξοπλίσει στρατιωτικά τη Μόσχα.

Αλλά η απογοήτευση για την Κίνα έχει αυξηθεί στην Ουκρανία. Μια δημοσκόπηση του Οκτωβρίου από μια ουκρανική ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι οι δυσμενείς απόψεις για την Κίνα είχαν διπλασιαστεί από το 2021, στο 18%.

Η επίσκεψη Σι στη Μόσχα τον περασμένο μήνα, όπου ο ίδιος και ο Πούτιν επαναβεβαίωσαν τη συνεργασία τους, πιθανώς μετρίασε περαιτέρω τις προσδοκίες του Κιέβου. Ταυτόχρονα, η Κίνα έχει «μαλακώσει» μέρος της ρητορική της, καθώς επιδιώκει να βελτιώσει τις σχέσεις της με την ΕΕ.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας έχει μιλήσει με τον Ουκρανό ομόλογό του, αλλά το Πεκίνο αρνήθηκε να πει περισσότερα για το αν και πότε θα υπάρξει άμεση επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών. Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι ο Σι της είπε την περασμένη εβδομάδα ότι είναι πρόθυμος να μιλήσει στον Ζελένσκι «όταν οι συνθήκες και ο χρόνος είναι κατάλληλοι».

Κινέζοι εμπειρογνώμονες υποστήριξαν ότι ένα τηλεφώνημα μεταξύ των δύο θα είχε μικρή χρησιμότητα τώρα, όταν ούτε η Ουκρανία ούτε η Ρωσία φαίνεται να τείνουν προς μια κατάπαυση του πυρός. Αμερικανοί αξιωματούχοι μάλιστα έχουν προειδοποιήσει κατά των προτάσεων κατάπαυσης του πυρός προς το παρόν, υποστηρίζοντας ότι θα παγιώσουν τα ρωσικά εδαφικά κέρδη.

*Με πληροφορίες από New York Times