Η Χιλή αποτελεί σταθερό σημείο πολιτικής αναφοράς και για τους δεξιούς και για τους αριστερούς του πλανήτη. Για την παραδειγματική αυτοθυσία του αριστερού Αλιέντε αλλά και για τον παραδειγματικό νεοφιλελευθερισμό του Πινοσέτ. Για το πείραμα της ειρηνικής μετάβασης στον σοσιαλισμό αλλά και της εύκολης επιβολής δικτατορίας.

Η Χιλή όμως βρέθηκε τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος διεθνώς και για την ανάπτυξη ενός σύγχρονου, πολυσυλλεκτικού, νεανικού κοινωνικού κινήματος, στο πλαίσιο του οποίου το αίτημα της ανατροπής της κοινωνικής ανισότητας συνδέεται με το φεμινισμό, τον αντιρατσισμό, το περιβάλλον, τα δικαιώματα των ιθαγενών.

Η θριαμβευτική νίκη στις προεδρικές εκλογές του 35χρονου υποψήφιου της αριστεράς, Γκαμπριέλ Μπόριτς, που έγινε γνωστός κατά τη διάρκεια των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, επί του ακροδεξιού Αντόνιο Καστ επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον των απανταχού πολιτικοποιημένων, σκορπίζοντας ενθουσιασμό στους αριστερούς και αμηχανία στους νεοφιλελεύθερους.

Επιπλέον 1,2 εκατομμύρια Χιλιανοί ψήφισαν την Κυριακή σε σύγκριση με τον πρώτο γύρο, αυξάνοντας τη συμμετοχή σε σχεδόν 56%, το υψηλότερο ποσοστό από τότε που η ψηφοφορία έπαψε να είναι υποχρεωτική το 2012. Οι επιλογές τους ήταν συγκεκριμένες. Δύο προεδρικοί υποψήφιοι: ένας που μπορεί να είναι ο πιο ριζοσπαστικός αριστερός μετά τον Σαλβαδόρ Αλιέντε ή ένας άλλος που θα μπορούσε να συγκριθεί με τον ακροδεξιό Αουγκούστο Πινοσέτ.

«Είναι αδύνατο να μην εντυπωσιαστείς από την ιστορική προσέλευση των χιλιανών, την προθυμία του Καστ να παραχωρήσει και να συγχαρεί τον αντίπαλό του ακόμη και πριν τα τελικά αποτελέσματα», λέει στο Al Jazeera η Cynthia Arnson, επικεφαλής του προγράμματος Λατινικής Αμερικής στο Wilson Center στην Ουάσιγκτον. 

«Ήταν πολύ πολωμένες εκλογές. Ήρθαν μετά από χρόνια συχνά βίαιων διαδηλώσεων στη χώρα. Ήταν η πρώτη φορά εδώ και τρεις δεκαετίες που δύο υποψήφιοι που πρόσφεραν μια τόσο εντελώς διαφορετική άποψη για το μέλλον της χώρας και ήρθαν αντιμέτωποι, σε μια χώρα που είναι γνωστή για τη σταθερότητα της πολιτικής της και τις οικονομικές της απόψεις», αναμεταδίδει ο Alessandro Rampietti από το αρχηγείο του Καστ στο Σαντιάγο.

Σύμφωνα με κάποιους αναλυτές η νίκη του Μπόριτς είναι πιθανό να μετριαστεί από ένα διχασμένο Κογκρέσο, ωστόσο σε κάθε περίπτωση όπως υποστηρίζει και ο Boris Van Der Spek, αρχισυντάκτης του Chile Today, πρόκειται για μια τομή και αναμένεται μια βαθιά αντιπαράθεση μεταξύ της δεξιάς και της αριστεράς στη Χιλή.

Διαβάστε επίσης:

• Χιλή: Θρίαμβος του υποψηφίου της Αριστεράς, Γκαμπριέλ Μπόριτς, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών
• Πώς οι αριστερές δυνάμεις ανακτούν έδαφος στη Λατινική Αμερική

Ποιος είναι ο Γκαμπριέλ Μπόριτς

Ο  Γκαμπριέλ Μπόριτς που έγινε και ο νεαρότερος σε ηλικία πρόεδρος της χώρας του, αφού θα είναι 36 χρόνων όταν αναλάβει καθήκοντα στις 11/3 του 2022, εκτιμάται ότι «θα θάψει μια και καλή την κληρονομιά του δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ» γράφει ο Guardian.

Με καταγωγή από την Punta Arenas, στο νότιο άκρο της Χιλής, ο Μπόριτς ως φοιτητής ηγήθηκε της κοινωνικής εξέγερσης του Οκτώβρη του 2019, κατά την οποία 24 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, εναντίον των οικονομικών ανισοτήτων και με αίτημα μεταξύ άλλων το νέο Σύνταγμα, καθώς το ισχύον ήταν κατάλοιπο της στρατιωτικής δικτατορίας.

Ήταν πολιτικοποιημένος από το γυμνάσιο και πολύ καλός μαθητής. Το 1999 μετείχε στην επανίδρυση της ομοσπονδίας μαθητών στην πόλη του, σε ό,τι αφορά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ με την είσοδο του στο Universidad de Chile έγινε μέλος της Αυτόνομης Αριστεράς -που τότε ήταν γνωστή ως Αυτόνομοι Φοιτητές.

Το 2011, στην τελευταία χρονιά των σπουδών του, έθεσε υποψηφιότητα για την ηγεσία της Ομοσπονδίας Φοιτητών του Universidad de Chile και έλαβε το 30.52% των προτιμήσεων, ποσοστό που του έδωσε την προεδρία.

Κέρδισε τις εκλογές για το Κογκρέσο το 2013 ως ανεξάρτητος και έγινε από τους πρώτους που δεν προέρχονταν από τους δυο παραδοσιακούς συνασπισμούς.

Έκανε δυο θητείες ως βουλευτής και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους αυτόχθονες, την εργασία και την κοινωνική ασφάλιση.

Τον Ιούλιο του 2021 κέρδισε τις προκριματικές εκλογές στο Apruebo Dignidad, το αριστερό κόμμα της Χιλής που επισήμως ιδρύθηκε το Γενάρη του ίδιου έτους, λαμβάνοντας το 60% των προτιμήσεων. Αντίπαλος του ήταν ο δήμαρχος της Recoleta, Daniel Jadue, τον οποίον έδιναν για νικητή οι δημοσκοπήσεις.

Στην προεκλογική εκστρατεία του για την προεδρία της χώρας με τον συνασπισμό της αριστεράς στον οποίο συμμετέχει το Κομμουνιστικό Κόμμα, υποσχέθηκε να «θάψει» το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που άφησε η δικτατορία του Πινοσέτ το 1973-1990 και να αυξήσει τους φόρους στους «υπερπλούσιους» για να επεκτείνει τις κοινωνικές υπηρεσίες, να καταπολεμήσει την ανισότητα και να ενισχύσει την προστασία του περιβάλλοντος.

Ο Γκαμπριέλ Μπόρις σκοπεύει να προωθήσει μείζονα φορολογική μεταρρύθμιση, ώστε όπως υπόσχεται να συνεισφέρουν αυτό που τους αναλογεί οι πλουσιότεροι Χιλιανοί –το 1% του πληθυσμού έχει στην κατοχή του το 26,5% του πλούτου, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μιας υπηρεσίας του ΟΗΕ–, ενώ εξαγγέλλει καλύτερη πρόσβαση στην υγεία, στην παιδεία, καθώς και τη δημιουργία νέου συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων, πεδίου που σήμερα βρίσκεται σχεδόν κατά το 100% υπό τον έλεγχο του ιδιωτικού τομέα.

Ανήκει σε μια ριζοσπαστική γενιά φοιτητών που είναι αποφασισμένοι να θάψουν μια για πάντα την πικρή κληρονομιά του Πινοσέτ και να συγκρουστούν με το κατεστημένο.

«Η Χιλή ήταν η γενέτειρα του νεοφιλελευθερισμού και θα είναι και ο τάφος του» δήλωσε από τη σκηνή το βράδυ της νίκης του.

Στο κέντρο του Σαντιάγο, οι υποστηρικτές του, πολλοί από αυτούς νέοι, ζητωκραύγασαν, αγκαλιαστήκανε και κυμάτισαν σημαίες με την εικόνα του Μπόριτς, καθώς και σημαίες με το ουράνιο τόξο των ΛΟΑΤ ομάδων που έχουν υποστηρίξει τις πολιτικές του για κοινωνική ένταξη καθώς και τα σχέδιά του να αναθεωρήσει το οικονομικό μοντέλο της Χιλής.

«Είμαι ευτυχής διότι θα έχουμε πολλές αλλαγές που θα βοηθήσουν τον λαό και την εργατική τάξη, τους ξεχασμένους σε αυτή τη χώρα», είπε ο Λουίς Αστόργα, 58 ετών, εργάτης οικοδομών που βγήκε στον δρόμο να πανηγυρίσει. «Αυτός ο αγώνας κρατάει πάρα πολλά χρόνια, τον έδωσαν οι γονείς μας, οι παππούδες μας, και θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε ενάντια σε όλα όσα αντιπροσωπεύει ο Καστ στη Χιλή», είπε η Ντανιέλα, σερβιτόρα, 27 ετών. «Είμαστε εμείς, οι νέοι, που πρέπει να προχωρήσουμε τα πράγματα. Τον πιστεύω, πιστεύω αυτά που λέει», πρόσθεσε, αναφερόμενη στον Γκαμπριέλ Μπόριτς.

«Κλαίω από χαρά. Νικήσαμε τον φασισμό, είναι σαν να ξαναγεννήθηκα. Θα γυρίσω στο σπίτι, θα πάρω αγκαλιά τα παιδιά μου και θα πιω», είπε η Τζένι Ενρίκες, 45 χρονών, εργαζόμενη σε φαρμακείο. «Οι νέοι κατάλαβαν πως τα πράγματα έπρεπε να αλλάξουν και ότι ένας υποψήφιος όπως ο Χοσέ Καστ ήταν πολύ επικίνδυνος. Οι νέοι βγήκαν στον δρόμο και έδειξαν πως έχουν αιτήματα που πρέπει να ικανοποιηθούν», είπε ο Πέδρο Καρμπαγέδα, 19 χρονών, φοιτητής νομικής.

«Αισθάνομαι κληρονόμος της μακράς πορείας εκείνων που, από διαφορετικά μέρη, έχουν αναζητήσει ακούραστα την κοινωνική δικαιοσύνη» είπε συγκινημένος μετά τη νίκη του, έχοντας δίπλα του την σύντροφό του, Ιρίνα Καραμάνος, ελληνικής καταγωγής.

Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα

Οι δύο υποψήφιοι είχαν αντίθετα οράματα για τη Χιλή: το πρόγραμμα του Μπόριτς μπορεί, βραχυπρόθεσμα, να οδηγήσει τη χώρα προς τη σοσιαλδημοκρατία, ενώ το πρόγραμμα του Καστ θα μπορούσε να επαναφέρει τη Χιλή στην εποχή του Πινοσέτ. Διαβάζοντας κάποιος τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, θα νόμιζε ότι και τα δύο ήταν εξίσου επικίνδυνα, επισημαίνει στο Jacobinmag ο David Duhalde επί μακρόν μέλος των Δημοκρατικών Σοσιαλιστών της Αμερικής.

Για τα συστημικά αμερικανικά μμε ο καθένας οδηγεί τη χώρα σε διαφορετικό αλλά εξίσου καταστροφικό μονοπάτι. Καταστροφική εξάλλου θεωρούν ότι είναι και η ώθηση που δίνει η νίκη του Μπόριτς στις επερχόμενες περιφερειακές εκλογές στη Λατινική Αμερική, όπως οι προεδρικές αναμετρήσεις της Κολομβίας και της Βραζιλίας το επόμενο έτος.

Σύμφωνα με τον David Duhalde η ταξική σύγκρουση κατά τη διάρκεια της επόμενης προεδρίας εντός των θεσμών της χώρας αλλά και έξω στα εργοτάξια και στους δρόμους θα είναι αυτή που θα διαμορφώσει την ισορροπία δυνάμεων που ορίζουν την επόμενη εποχή της Χιλής.

Το σίγουρο είναι ότι ο Μπόριτς δεν θα βρει εύκολη τη διακυβέρνηση. Το Κογκρέσο, του οποίου οι εκλογές έγιναν τον περασμένο μήνα, είναι σχεδόν ισομερώς διαιρεμένο. Αν και ο Μπόριτς πιθανότατα δεν θα αντιμετωπίσει τις διαμαρτυρίες στους δρόμους που θα είχε ο Καστ, θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να επιλύσει το ζήτημα της αμνηστίας πολιτικών κρατουμένων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη φυλακή και να συνεργαστεί με την εθνική αστυνομία που επιδιώκει να μεταρρυθμίσει και έναν στρατό που δεν είναι γνωστός για τη δέσμευσή του στη δημοκρατία.

«Ο Μπόριτς θα πρέπει να επιδιώξει διάλογο με τη δεξιά αντιπολίτευση από τον Μάρτιο για να μπορέσει να ολοκληρώσει το πολιτικό του πρόγραμμα και είναι απίθανο να μπορέσει να εκπληρώσει ολόκληρο το πρόγραμμά του. Είναι πολύ φιλόδοξο και το αριστερό του πρόγραμμα θα είναι στο τέλος μέτριο» υποστηρίζει ο Boris Van Der Spek, αρχισυντάκτης του Chile Today.

Και ο Μιγκέλ Άνχελ Λόπες, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, προειδοποιεί πως ο Μπόριτς έχει μπροστά του μια δύσκολη θητεία και θα χρειαστεί να διαπραγματευτεί με την αντιπολίτευση, καθώς στο Κογκρέσο καμία πλευρά δεν έχει την πλειοψηφία. «Πρέπει να προσπαθήσει να βάλει τέλος στην αβεβαιότητα. Πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα πει, ποιους θα διορίσει στην κυβέρνηση και ποιες αποφάσεις θα πάρει. Όλη η προσοχή των διεθνών επενδυτών είναι πλέον στραμμένη πάνω του».

Ο Μπόριτς έχει κάνει ήδη κάποιους συμβισβασμούς. Όπως όταν ψήφισε την Συμφωνία για την Ειρήνη και την Ασφάλεια, το Νοέμβριο του 2019, που επέτρεψε την παραμονή του Σεμπαστιάν Πινιέρα στην εξουσία, και την φυλάκιση χιλιάδων εξεγερμένων. Και η αριστερά έχει στην ιστορία της πολλά ναυάγια. 

Ανεξάρτητα από τον νικητή, μόνο ο λαός της Χιλής θα καθορίσει το μέλλον του. Η επιλογή του ήταν μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού, σοσιαλισμού και βαρβαρότητας. Και επέλεξε σοσιαλισμό. Το ερώτημα είναι αν θα επικρατήσει.

Τα πιο ελπιδοφόρα για το μέλλον της Χιλής χαρακτηριστικά αυτού του κινήματος είναι η κατάρρευση των μέχρι τώρα κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων και η νέα γενιά που αναλαμβάνει δράση, δράση που κάνει τομή και αποτελεί παράδειγμα.