Μπορεί η απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να ξεκινήσει, από τις 16 Σεπτεμβρίου, ελέγχους σε όλα τα χερσαία σύνορα της χώρας, «προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παράνομη μετανάστευση και να προστατευτεί το κοινό από τον ισλαμιστικό εξτρεμισμό», όπως ειχε δηλώσει κυβερνητική πηγή στο Reuters τη Δευτέρα, να «χρεώνεται» στα εκλογικά αποτελέσματα σε Σαξονία και Θουριγγία και τον θρίαμβο του ακροδεξιού AfD, ωστόσο, πρόκειται για μια μάλλον «προαναγγελθείσα» εξέλιξη και πορεία και των κομμάτων του «δημοκρατικού τόξου» του γερμανικού πολιτικού συστήματος, που απλά έψαχνε μια αφορμή για να επιταχυνθεί.

Βρήκε δύο: Τις εκλογές στα ανατολικά ομόσπονδα κρατίδια και την επίθεσης στο Ζόλινγκεν, με τον ύποπτο να είναι ένας άνδρας από την Συρία.

• Διαβάστε επίσης: Στέλιος Κούλογλου / Σαν ακέφαλα κοτόπουλα

Οι έλεγχοι θα διαρκέσουν αρχικά έξι μήνες, αν και ουδείς περιμένει σοβαρά να αρθούν μετά την πάροδο αυτού του χρονοδιαγράμματος.

Όπως αναφέρει η Deutsche Welle, μία μέρα μετά τις εκλογές σε Σαξονία και Θουριγγία ο Κρίστιαν Λίντνερ (από τους Φιλελεύθερους του FDP, μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού) δήλωσε πως «οι άνθρωποι έχουν μπουχτίσει με ένα γερμανικό κράτος που ίσως έχει χάσει τον έλεγχο στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου».

Προσέθεσε πως κανείς δεν ενδιαφέρεται πλέον να επιρρίψει ευθύνες ή να εξηγήσει ποιο μέτρο δεν είναι νομικά εφικτό. Ο κόσμος «θέλει να δει μια λύση», είπε ο υπουργός Οικονομικών Λίντνερ.

Για τον κυβερνητικό συνασπισμό (SPD, Πράσινοι, FDP) οι εκλογές στην ανατολική Γερμανία ήταν σκέτη καταστροφή, αφού το AfD συγκέντρωσε διπλάσιες ψήφους απ’ όσες πήραν όλα τα κόμματα της κυβέρνησης  μαζί.

Σύμφωνα πάντα με την Deutsche Welle, οι μετεκλογικές δημοσκοπήσεις δείχνουν πως τα κύρια ζητήματα που καθόρισαν το αποτέλεσμα των εκλογών είναι η πολιτική ασύλου και το μεταναστευτικό.

Στα τέλη του 2023 η Γερμανία φιλοξενούσε περίπου 3,2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι περισσότεροι εξ αυτών (πάνω από 1 εκατομμύριο) είναι Ουκρανοί, ενώ η δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα είναι οι Σύροι.

Μέσα στο 2024 αναμένονται γύρω στις 270.000 νέες αιτήσεις ασύλου. Οι περισσότερες αιτήσεις βέβαια απορρίπτονται. Κατά τα τέλη του 2023 ζούσαν στη Γερμανία μόλις 44.000 αναγνωρισμένοι αιτούντες άσυλο, ενώ σε πολύ περισσότερους αναγνωρίστηκε καθεστώς προσωρινής προστασίας. Σε 745.000 ανέρχονται οι άνθρωποι που έχουν λάβει καθεστώς βάσει της Συνθήκης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες και 326.000 ακόμα άνθρωποι βρίσκονται υπό επικουρική προστασία, για παράδειγμα επειδή στην πατρίδα τους μαίνεται εμφύλιος πόλεμος.

Μισό εκατομμύριο αιτήσεις προσφύγων δεν έχουν διευθετηθεί ακόμη. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών σχεδόν 227.000 άνθρωποι στη Γερμανία έχουν διαταχθεί να εγκαταλείψουν τη χώρα. Ωστόσο η απέλαση του 80% εξ αυτών έχει αναβληθεί λόγω διαφόρων εμποδίων στη διαδικασία.

Την περασμένη εβδομάδα, στον απόηχο της επίθεσης στο Ζόλινγκεν, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πως θα αυστηροποιήσει περαιτέρω τη μεταναστευτική της πολιτική και την πολιτική ασφαλείας. Ο ύποπτος της επίθεσης ήταν ένας Σύρος άντρας, στον οποίο είχε δοθεί εντολή να εγκαταλείψει τη χώρα.

Μία από τις αλλαγές στη νομοθεσία αφορά το ότι πλέον δεν θα υπάρχει οικονομική στήριξη για τους αιτούντες άσυλο στη Γερμανία, εφόσον ένα άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ είναι νομικά υπεύθυνο για αυτούς βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού του Δουβλίνου. Επιπλέον, πρόκειται να αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που επιστρέφουν στην πρώτη χώρα υποδοχής τους στην ΕΕ.

Οι απελάσεις θα εκτελούνται πιο εύκολα, μεταξύ άλλων με τη διεύρυνση της λίστας των εγκλημάτων που μπορούν να οδηγήσουν στην απέλαση ή την απόρριψη της αίτησης ενός αιτούντος άσυλο. Πέραν αυτών πρόκειται να συναφθούν και οι μεταναστευτικές συμφωνίες με τρίτες χώρες εκτός ΕΕ για την υποδοχή προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων κρατών όπως η Μολδαβία, η Κένυα, οι Φιλιππίνες.

Η Χριστιανική Ένωση CDU/CSU πάντως, η μεγαλύτερη αντιπολιτευόμενη ομάδα της Μπούντεσταγκ, δεν θεωρεί πως αυτά τα μέτρα αρκούν. Ακόμα και πριν τις εκλογές, CDU και CSU καλούσαν για την κατάλυση του δικαιώματος σε άσυλο στη Γερμανία και την απόρριψη όλων των προσφύγων που φτάνουν στα σύνορα.

Μετά τις πρόσφατες εκλογές ο επικεφαλής του CDU, Φρίντριχ Μερτς, υπογράμμισε πως το κόμμα του «δεν θα υποχωρήσει ούτε χιλιοστό» στο συγκεκριμένο αίτημα.

«Για κάθε πέντε απελάσεις υπάρχουν 100 νέες αφίξεις», δήλωσε ο Μερτς. «Ο συνασπισμός “φανάρι” πρέπει να κάνει θεμελιώδεις διορθωτικές κινήσεις στις πολιτικές του, ιδίως στη μεταναστευτική».

Το SPD και οι Πράσινοι απορρίπτουν την πρόταση της Χριστιανικής Ένωσης. Τέτοιες προτάσεις «δεν είναι συμβατές με το Σύνταγμα», όπως επεσήμανε η συμπρόεδρος του SPD Σάσκια Έσκεν. «Δεν θα παραβούμε τις νομικές μας υποχρεώσεις υπό το φως του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου».

Ενδοκυβερνητικές συγκρούσεις

Το FDP βλέπει πάντως τα πράγματα διαφορετικά. Ο επικεφαλής του κόμματος Κρίστιαν Λίντνερ ανέφερε μετά τις εκλογές πως είναι πρόθυμος να συζητήσει αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία ή το Σύνταγμα, τασσόμενο ανοιχτά με την Χριστιανική Ένωση CDU/CSU.

Εάν «τα κόμματα του δημοκρατικού κέντρου», δηλαδή τα CDU, CSU, SPD, οι Πράσινοι και το FDP, δεν αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις, «τότε οι πολίτες θα στραφούν σε μία εναλλακτική», προσέθεσε – δηλαδή στο AfD.

Ένα από τα βασικά ερωτήματα παραμένει το κατά πόσο είναι νομικώς εφικτή η απόρριψη των προσφύγων στα σύνορα. Ο Φρίντριχ Μερτς είναι πεπεισμένος πως αυτό είναι δυνατό – δυνάμει του άρθρου 72 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο σύμφωνα με τον Μερτς επιτρέπει ένα τέτοιο μέτρο σε περίπτωση που «η ασφάλεια και η τάξη σε μία χώρα δεν μπορεί πλέον να διασφαλιστεί».

Ο Φρίντριχ Μερτς έχει επανειλημμένως ζητήσει περαιτέρω αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής.

«Επί του παρόντος», τόνισε ο Μερτς, «γινόμαστε μάρτυρες μίας σειράς δυσλειτουργιών σε κομβικούς τομείς διακυβέρνησης. Το βλέπουμε σε σχολεία, σε νοσοκομεία, σε ιατρεία, σε καταλύματα. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την κατάσταση να συνεχίζεται σε αυτήν την έκταση».

Αναστολή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας;

Ο συνταγματολόγος Ντάνιελ Τιμ από την Κωνσταντία εκτιμά πως η πρόταση του Μερτς έχει «νομικό έρεισμα». Όπως εξηγεί στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, μία τέτοια προσέγγιση δεν παραβιάζει ούτε το γερμανικό Σύνταγμα ούτε τη Συνθήκη της Γενεύης για τους Πρόσφυγες. Θα μπορούσε να καταλήξει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – αλλά ο συνταγματολόγος πιστεύει πως η Γερμανία θα μπορούσε να κερδίσει την υπόθεση ενώπιον του ΔΕΕ.

Ο Αυστριακός ερευνητής μεταναστευτικών ζητημάτων Γκέραλντ Κνάους προειδοποιεί από την άλλη πλευρά για τις πιθανές επιπτώσεις από την εφαρμογή μίας τέτοιας πολιτικής στη Γερμανία.

«Η αναστολή της ενωσιακής νομοθεσίας θα ήταν σαν πυρηνική βόμβα – θα οδηγούσε πολλά άλλα κράτη της ΕΕ να κάνουν ακριβώς το ίδιο», δήλωσε ο Κνάους στο ZDF, προσθέτοντας πάντως πως είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης. «Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με το να μεταφέρονται οι άνθρωποι μπρος-πίσω σε διάφορα κράτη της ΕΕ, αλλά με το να μειωθεί η παράνομη μετανάστευση στην ΕΕ συνολικά» – για παράδειγμα με το να εκτελούνται οι διαδικασίες χορήγησης ασύλου σε ασφαλείς τρίτες χώρες εκτός ΕΕ.

Σε κάθε περίπτωση, η γερμανική Δεξιά, μαζί με τους Σοσιαλδημοκράτες, «απαντάνε» στην Ακροδεξιά, εφαρμόζοντας αυτά που η τελευταία έχει στο πρόγραμμά της, με το οποίο κέρδισε τις περιφερειακές εκλογές.

Ανησυχία της Αθήνας

Η απόφαση της Γερμανίας προκαλεί τουλάχιστον προβληματισμό στην Ελλάδα.

Στο πλαίσιο συνέντευξής τον στον ραδιοφωνικό σταθμό Talk Radio 98.9, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, είπε ότι η ΝΔ ακολούθησε πολύ πιο αυστηρή αλλά δίκαιη πολιτική με τη φύλαξη συνόρων και την αυστηροποίηση του πλαισίου για την παροχή ασύλου, ενώ τόνισε ότι το 2020 η Ελλάδα υπερασπίστηκε τα ευρωπαϊκά σύνορα.

Επισήμανε ότι η απάντηση στο πρόβλημα δεν μπορεί να είναι η κατάργηση της συνθήκης Σένγκεν, ενώ σημείωσε ότι μειώθηκαν οι ροές και εξομαλύνθηκε η κατάσταση στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι απασχολεί περισσότερο την Ευρώπη το μεταναστευτικό και όχι τόσο την Ελλάδα που έχει δώσει λύσεις.

Σύμφωνα με την «Καθημερινή», Έλληνας αξιωματούχος που ρωτήθηκε σχετικά σημείωσε ότι αρχικά η απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε μονομερή αναστολή εφαρμογής της Συνθήκης Σένγκεν και να επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους στα χερσαία σύνορά της πλήττει κατά πρώτο τις κεντροευρωπαϊκές χώρες, με πρώτη την Αυστρία.

Ο ίδιος, ωστόσο, εξήγησε ότι πηγή ανησυχίας για την ελληνική κυβέρνηση αποτελεί το ενδεχόμενο η γερμανική πολιτική να βρει σύντομα μιμητές μεταξύ κρατών-μελών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, εξέλιξη που θα φέρει σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση την Ελλάδα ως χώρα πρώτης υποδοχής μεταναστών.

Βασικό σημείο προβληματισμού αποτελεί πιθανή απόφαση της Γερμανίας να εντείνει τις πιέσεις για την επιστροφή στην Ελλάδα προσφύγων ή και αιτούντων άσυλο στο πλαίσιο του κανονισμού του Δουβλίνου. Αίτημα που πάντως – όπως σημείωσαν εμφατικά στην «Καθημερινή» κυβερνητικές πηγές – δεν έχει συμβεί προς το παρόν.

Αν η γερμανική πολιτική βρει μιμητές μεταξύ χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η Ελλάδα θα βρεθεί σε δυσχερή θέση ως χώρα πρώτης υποδοχής μεταναστών.

Ωστόσο, η εφημερίδα σημειώνει ότι παρόμοια αιτήματα για επιστροφή στην Ελλάδα προσφύγων και αιτούντων άσυλο, η Γερμανία έχει διατυπώσει και στο παρελθόν.

Ορισμένα από αυτά αφορούν αλλοδαπούς χαρακτηρισμένους από την Ελλάδα πρόσφυγες, οι οποίοι ενώ έχουν δικαίωμα να ταξιδέψουν εντός Ζώνης Σένγκεν για διάστημα 90 ημερών, εγκαταλείπουν την Ελλάδα και εγκαθίστανται μόνιμα στη Γερμανία. Κατά διαστήματα οι αρχές της Γερμανίας απελαύνουν πίσω στην Ελλάδα αλλοδαπούς που εμπίπτουν στη συγκεκριμένη κατηγορία, με τους αριθμούς τους πάντως να μην υπερβαίνουν τις μερικές δεκάδες.

Στέλεχος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής που ρωτήθηκε σχετικά δήλωσε ότι δεν έχει διατυπωθεί προς το παρόν σχετικό αίτημα. Η δεύτερη κατηγορία αφορά αιτούντες άσυλο που με το ανεπίσημο υπηρεσιακό έγγραφο ταξιδεύουν παράτυπα στη Γερμανία. Πηγές με γνώση του θέματος, ωστόσο, σημειώνουν ότι πρόσφυγες και μετανάστες αυτής της κατηγορίας σπανίως απελαύνονται στην Ελλάδα. Προσφεύγουν στα γερμανικά δικαστήρια, τα οποία συνήθως αρνούνται την απέλαση με το αιτιολογικό ότι οι συνθήκες πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα δεν προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Μάλιστα, κυβερνητικές πηγές προχώρησαν χθες ένα βήμα παρακάτω κατηγορώντας τη Γερμανία για τις δευτερογενείς ροές με το αιτιολογικό ότι χορηγεί υψηλά επιδόματα στους μετανάστες, πολιτική που μετατρέπει τη χώρα σε πόλο έλξης μεταναστών. Το επόμενο διάστημα πρόκειται να υπάρξει συνάντηση Ελλήνων και Τούρκων αξιωματούχων της ΕΛ.ΑΣ., στην Αδριανούπολη της Τουρκίας, ενώ συνάντηση με τον Γερμανό ομόλογό του θα έχει στις 17 Σεπτεμβρίου ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, στο περιθώριο συνόδου των Δυτικών Βαλκανίων.