Η κατάληψη της εξουσίας στο Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, έχει σημαντικότατες γεωπολιτικές συνέπειες: Οι χώρες που «αντιστρατεύονται» τις ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία, αλλά και ακραίοι φονταμεταλιστές, φαίνονται να είναι προς στιγμήν, οι μεγάλοι κερδισμένοι, την ώρα που η Τουρκία προσπαθεί να ενδυναμώσει την παρουσία της στην περιοχή, παίζοντας –και πάλι- τον ρόλο του «κλειδοκράτορα» στο προσφυγικό, ενώ οι αμερικάνοι, βλέπουν τη διεθνή εικόνα τους να έχει δεχθεί ένα σοβαρό πλήγμα.
 
Αναλυτικότερα, όπως δηλώνει στο tvxs.gr, ο Κωνσταντίνος Φίλης, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1*:
 
«Σε πρώτη ανάγνωση, πράγματι, κερδισμένοι από τις τελευταίες εξελίξεις είναι οποιοιδήποτε αντιστρατεύονται τις ΗΠΑ στην κεντρική Ασία. Η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν, είναι ενδεχομένως ανάμεσα σε αυτούς. Αυτό βέβαια ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα επαναλάβουν τα λάθη των αμερικανών, των σοβιετικών και της βρετανικής αυτοκρατορίας, που προσπάθησαν να επικρατήσουν ολοκληρωτικά στο Αφγανιστάν. Λογικά πάντως ούτε οι Κινέζοι ούτε οι Ρώσοι, θα προσπαθήσουν να κάνουν κάτι τέτοιο. Σε κάθε περίπτωση, δημιουργείται ένα κενό εξουσίας, το οποίο θα προσπαθήσουν να το καλύψουν Κίνα και Ρωσία. Για να το καλύψουν όμως αποτελεσματικά, θα πρέπει να βρουν πεδία συνεννόησης με τους Ταλιμπάν. Η ανακοίνωση της Ρωσίας τη Δευτέρα, που αναφέρει πως οι Ταλιμπάν με τον έλεγχο της Καμπούλ αποκαθιστούν την τάξη στη χώρα, κινείται σε ένα τέτοιο πλαίσιο και είναι σίγουρα θετικό στοιχείο για τους Ταλιμπάν, ενώ, η Κίνα επίσης έχει δηλώσει ότι θέλει να βρει κοινό τόπο με τους Ταλιμπάν».
 
«Πάντως, έχω σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο μια χώρα μπορεί να συνεννοηθεί μαζί τους αλλά και για το κατά πόσο μπορεί κανείς να τους έχει εμπιστοσύνη», επισημαίνει στη συνέχεια ο κ. Φίλης για να συμπληρώσει:
 
«Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι ανακατατάξεις μπορεί να είναι δραματικές στην περιοχή, δηλαδή, να δούμε μια διάχυση της δυναμικής και της επιρροής των Ταλιμπάν, όπως συμβαίνει στο Πακιστάν. Ειδικότερα σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται πως Ταλιμπάν και Πακιστάν αποτελούν “συγκοινωνούντα δοχεία”. Άρα, βλέποντας κάποιοι ακραίοι φονταμενταλιστές ότι οι Ταλιμπάν κατάφεραν να επανακάμψουν μετά από είκοσι χρόνια “κατοχής” του Αφγανιστάν, θεωρούν πως έχουν και αυτοί “αέρα στα πανιά τους”. Άλλωστε, οι διαβεβαιώσεις των Ταλιμπάν προς τους αμερικανούς πώς δεν επρόκειτο να στηρίξουν εκ νέου την διεθνή τρομοκρατία, βρίσκονται “στον άερα”».
 
«Στο σημείο αυτό όμως, πρέπει να αναφέρουμε κάτι. Εδώ και πολύ καιρό, σχεδόν όλες οι χώρες, συνομιλούν και διαπραγματεύονται με τους Ταλιμπάν. Όλοι δηλαδή αναγνώριζαν πως οι Ταλιμπάν ήταν μια δύναμη με την οποία έπρεπε να βρουν σημείο επαφής, συμπεριλαμβανομένων και των αμερικανών που έκαναν τη συμφωνία του 2020», τονίζει παράλληλα ο διεθνολόγος.
 
Ο ρόλος και «τα όπλα» της Τουρκίας
 
Αναφορικά με την Τουρκία, και τον ρόλο που θα προσπαθήσει να διαδραματίσει στην περιοχή, ο κ. Φίλης σημειώνει πως:

«Η Τουρκία έχει μεγαλεπήβολα σχέδια και θεωρεί πως μπορεί να επηρεάζει τις εξελίξεις στην κεντρική Ασία, σε μια περιοχή που εκτείνεται πολύ μακριά από τα σύνορα της. Αν και το σχέδιο της να αναλάβει τη φύλαξη του αεροδρομίου της Καμπούλ, δεν ήταν επιτυχημένο, είναι βέβαιο ότι οι Τούρκοι, έχουν την τεχνογνωσία να στηρίζουν και να συνεργάζονται με τζιχαντιστικές και φονταμελιστικές ομάδες και είναι προφανές ότι θα προσπαθήσουν να το εκμεταλλευτούν για να διευρύνουν την επιρροή τους στην περιοχή, κάτι που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να συμβεί, δεδομένης της παρουσίας Κίνας και Ρωσίας. Όμως, όπως και να έχει, η Τουρκία θα προσπαθήσει να δείξει στους δυτικούς πώς αποτελεί μια μουσουλμανική δύναμη του ΝΑΤΟ, που μπορεί και συνομιλεί με τους Ταλιμπάν, με τους οποίους πολλές άλλες δυτικές χώρες δεν μπορούν να το κάνουν. Άλλωστε, η Άγκυρα ξέρει πώς να “παίζει” με τις ανησυχίες των Δυτικών κυρίως για περιοχές που η Δύση δεν γνωρίζει καλά, όπως αυτή της κεντρικής και ανατολικής Ασίας».
 
Ο κ. Φίλης, αναφέρεται στη συνέχεια, στο πώς, η Τουρκία, θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει το ρόλο της ως «κλειδοκράτορα» των προσφυγικών ροών από το Αφγανιστάν:
 
«Το “κλειδί” για τον Ερντογάν, είναι οι προσφυγικές ροές να φρεναριστούν στα σύνορα Τουρκίας-Ιράν. Αν αυτό επιτευχθεί, τότε είναι περίπου βέβαιο ότι θα το “πουλήσει” ανάλογα στη Δύση, πρώτον, με τη λογική ότι η Τουρκία αποδεικνύει για ακόμη μια φορά πόσο πολύτιμος και χρήσιμος εταίρος μπορεί να γίνει για τους δυτικούς και δεύτερον, παραθέτοντας το επιχείρημα πως “η Τουρκία κάνει τη βρώμικη δουλειά” και αποτελεί το buffer zone της Ευρώπης για νέα κύματα προσφύγων, άρα πρέπει η Ευρώπη να ανταμείψει τον Ερντογάν για αυτή την αποστολή».

«Βέβαια, ο Τούρκος πρόεδρος γνωρίζει ότι, εάν περάσουν προσφυγικές ροές από το Αφγανιστάν σε μεγάλους αριθμούς από τα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, θα έχει σοβαρό πρόβλημα, καθώς υπάρχει μεγάλη κόπωση στην τουρκική κοινωνία από τους μεγάλους αριθμούς προσφύγων. Αν ο Ερντογάν λοιπόν δεν καταφέρει να ελέγξει τις ροές στα σύνορα με το Ιράν, θεωρώ περίπου βέβαιο πώς όσο και να διαπραγματευτεί με τους Ευρωπαίους και όσα και να του προσφέρουν δεν θα είναι αρκετά, και θα προσπαθήσει μάλλον να “ξεφορτωθεί” τους πρόσφυγες, διοχετεύοντας τους προς την Ελλάδα και από εκεί στην Ευρώπη, παρά να πάρει το ρίσκο να περιμένει χρήματα της ΕΕ», υπογραμμίζει παράλληλα ο κ. Φίλης.
 
ΗΠΑ: Οι «μεγάλοι χαμένοι»
 
Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι «μεγάλοι χαμένοι» του αφγανικού ζητήματος, φαίνεται πως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Αν και ο υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, δήλωνε  πρόσφατα πώς, η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη χώρα, συνδέεται με το ότι η προτεραιότητα των «αμερικανικών συμφερόντων», βρίσκεται πλέον στον ειρηνικό ωκεανό, αρκετοί αναλυτές, αναφέρουν πώς τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες στο Αφγανιστάν δείχνουν πώς η αμερικανική παγκόσμια ηγεμονία, αποτελεί σιγά-σιγά, παρελθόν.
 
«Η προτεραιότητα των αμερικανών θα ήταν η περιοχή του ειρηνικού, ήδη από το 2000, αν δεν είχε μεσολαβήσει η επίθεση στους δίδυμους πύργους. Από τότε, η Κίνα αποτελεί την μεγάλη προτεραιότητα και απειλή για τους αμερικανούς. Άλλωστε, νομίζω πως οι αμερικανοί έχουν κουραστεί να παίζουν τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα. Οι ΗΠΑ από την εποχή Ομπάμα, έχουν περάσει σε μια λογική “επιλεκτικής παρέμβασης” στα διεθνή δρώμενα, αναγνωρίζοντας και διαπιστώνοντας ότι από μόνη της σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιβάλλει τις επιθυμίες της σε παγκόσμια κλίμακα. Πλέον, είναι πολύ δύσκολο για τους αμερικανούς, να πείσουν ακόμα και τους παραδοσιακούς εταίρους τους για την αναγκαιότητα να δημιουργηθεί ένα αρραγές δυτικό μέτωπο, μιας και οι ευρωπαίοι, αντιλαμβάνονται ότι οι αμερικάνοι δεν αποτελούν τον παγκόσμιο ηγεμών παγκοσμίως. Και όταν κάποιος δείχνει αδυναμία να προωθήσει τα συμφέροντα του, είναι προφανές ότι εκείνοι που στοιχίζονται πίσω από αυτόν, αρχίζουν και κάνουν δεύτερες σκέψεις», σημειώνει επί αυτού ο κ. Φίλης και καταλήγει:
 
«Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αποχώρηση των αμερικανών με τον τρόπο που έγινε, δημιουργεί ένα πολύ μεγάλο πλήγμα στην εικόνα των ΗΠΑ και επιβεβαιώνει όσους λένε ότι δεν μπορεί να στηρίζεται καμία χώρα, μόνο στον αμερικανικό παράγοντα».
 
 
*Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φίλη, με τίτλο «Διεκδικητικός πατριωτισμός: Ανατομία μιας συζήτησης που δεν έγινε ποτέ», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.