Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι αντιμέτωπος με πολλές δυσκολίες, με φόντο τις επερχόμενες εκλογές. Η οικονομία βρίσκεται υπό κατάρρευση, η κεντρική τράπεζα σχεδόν χωρίς συνάλλαγμα και ο πληθωρισμός τρέχει περίπου στο 80% ετησίως.

Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αντίστοιχα έχει τα δικά του προβλήματα, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μη πηγαίνει καλά, όπως σημειώνουν οι New York Times και τις οικονομικές κυρώσεις να πλήττουν τη βιομηχανία και την ευρύτερη οικονομία της Ρωσίας.

Οι προκλήσεις όμως έχουν φέρει τους δύο άντρες πιο κοντά από ποτέ. Συναντήθηκαν δύο φορές τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, με πιο πρόσφατη το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Σότσι της Ρωσίας, ελπίζοντας να διευρύνουν τη συνεργασία τους και συμφωνώντας, είπε ο Ερντογάν, για οικονομική συνεργασία που ήλπιζε ότι θα ανέλθει σε 100 δισεκατομμύρια δολάρια.
Είναι μια σχέση που προκαλεί ταραχές στους συμμάχους του Ερντογάν στο ΝΑΤΟ, καθώς ουσιαστικά αποτελεί μια μεγάλη τρύπα στο φράγμα των κυρώσεων που η Δύση προσπάθησε σκληρά να δημιουργήσει στην προσπάθειά της να ανακόψει τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, προς το παρόν, ο δεσμός αποδεικνύεται επωφελής και για τις δύο πλευρές. Για τον Πούτιν, τα οφέλη περιλαμβάνουν πωλήσεις ενέργειας και όπλων, επενδύσεις και στενή σχέση με ένα μέλος του ΝΑΤΟ, το οποίο προσπαθεί να τον απομονώσει και να βοηθήσει την Ουκρανία να νικήσει τον πόλεμο.

Η Τουρκία, η οποία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρνήθηκε να εφαρμόσει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Διερευνά τρόπους συνεργασίας με ρωσικές τράπεζες που υπόκεινται σε άλλες κυρώσεις και δέχεται πληρωμές μέσω ρωσικών πιστωτικών καρτών, ενώ το ρωσικό φυσικό αέριο ρέει ανεμπόδιστα μέσω του αγωγού TurkStream. Υπάρχουν επίσης αναφορές, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, ότι η Ρωσία αναζητά τουρκική βοήθεια για την παροχή «υποσυστημάτων» για τα όπλα της, για τα οποία δεν μπορούν πλέον να προμηθεύονται άμεσα δυτικά εξαρτήματα.

Για τον Ερντογάν, τα οφέλη περιλαμβάνουν εισροές μετρητών στην κεντρική τράπεζα, φθηνή ενέργεια, μια μεγάλη αγορά για εξαγωγές, ανανεωμένο ρωσικό τουρισμό και, κυρίως, προφανή ρωσική συναίνεση στις πολιτικές προσπάθειές του να συντρίψει τον κουρδικό αυτονομισμό στη Συρία, όπου η Ρωσία υποστηρίζει τη συριακή κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ.

Αλλά οι δύο ηγέτες παραμένουν ταυτόχρονα και εχθροί πρώτης τάξης. Ο καθένας είναι ένας ισχυρός άνδρας που έχει συγκεντρώσει εξαιρετικές δυνάμεις για τον εαυτό του και υπηρετεί τα δικά του συμφέροντα. Όταν συναντήθηκαν στην Τεχεράνη τον περασμένο μήνα, ο Ερντογάν άφησε τον  Πούτιν να στέκεται μόνος για σχεδόν ένα λεπτό, καθώς ο Ρώσος ηγέτης, διαβόητος για το κόλπο του παιχνιδιού της αναμονής, μετακινήθηκε άβολα μπροστά από τις κάμερες.

Η κίνηση ερμηνεύτηκε ως μια λεπτή υπενθύμιση της μεταβαλλόμενης ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ τους -ο Πούτιν είχε αφήσει τον Ερντογάν να περιμένει στο παρελθόν- καθώς συνεργάζονται, ακόμη και ενώ προσπαθούν να διατηρήσουν το πάνω χέρι. Όλο και περισσότερο οι σχέσεις των δύο χωρών καταλήγουν να εξαρτώνται από τις σχέσεις των δύο ανδρών. Οι συζητήσεις μεταξύ των δύο διεξάγονται επίσης κρυφά, με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, πόσο μάλλον το κοινό, να παραμένει σε μεγάλο βαθμό στο σκοτάδι.

«Η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει εισέλθει σε μια πολύ επικίνδυνη περίοδο», δήλωσε ο Ιλχάν Ουζγκέλ, πολιτικός επιστήμονας που δίδαξε διεθνείς σχέσεις στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας πριν απολυθεί με προεδρικό διάταγμα. «Οι δύο ηγέτες συναντιούνται και κάνουν μια διαπραγμάτευση. Αλλά μόνο οι δύο ηγέτες που κάθονται στο παλάτι μαζί με μερικά άλλα άτομα, μια πολύ μικρή ομάδα, γνωρίζουν το περιεχόμενο αυτών των διαπραγματεύσεων».

Ο Ερντογάν αγόρασε εξελιγμένους ρωσικούς αντιαεροπορικούς πυραύλους που υπονομεύουν την ασφάλεια του ΝΑΤΟ και μόνος του κινήθηκε για να εμποδίσει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, αίροντας τις αντιρρήσεις του προς το παρόν, αλλά με την προσδοκία ότι θα υπάρξει περισσότερο δράμα πριν από τις ψηφοφορίες στο τουρκικό κοινοβούλιο σχετικά με το αν θα επικυρώσουν την προσχώρησή τους κάποια στιγμή αυτό το φθινόπωρο.

Η κωλυσιεργία δεν θα μπορούσε παρά να ευχαριστήσει τον Πούτιν, ο οποίος εδώ και καιρό προειδοποιεί για την ένταξη των σκανδιναβικών κρατών στη συμμαχία.

Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί προσεκτικά, δηλώνοντας επίσημα ότι «καλέσαμε την Τουρκία να μην γίνει ασφαλές καταφύγιο για παράνομες ρωσικές περιουσίες ή συναλλαγές» και προτρέποντας την Τουρκία να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία. Η δήλωση σημειώνει επίσης ότι η Τουρκία υποστηρίζει την ουκρανική κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα και ότι ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη ρωσική εισβολή «απαράδεκτη».

Πράγματι, η Τουρκία αντιτάχθηκε στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, εμπόδισε ρωσικά πολεμικά πλοία να εισέλθουν στη Μαύρη Θάλασσα και πούλησε όπλα στο Κίεβο, συμπεριλαμβανομένων εξελιγμένων drones που βοήθησαν να σκοτωθούν Ρώσοι στρατιώτες.

Για τη Δύση, η ικανότητα του Ερντογάν να αντιμετωπίζει τον Πούτιν δεν ήταν καθόλου κακή. Η Τουρκία διατηρεί στενούς διπλωματικούς δεσμούς με τη Μόσχα και ενεργεί ως ο κύριος μεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για τις παραδόσεις σιτηρών και πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες. Ο Ερντογάν ή οι κορυφαίοι βοηθοί του μιλούν με τον Πούτιν και τον Πρόεδρο της Ουκρανίας πολλές φορές την εβδομάδα.

«Ο Ερντογάν κρατά όλες τις επιλογές του ανοιχτές, κάτι που τείνουν να κάνουν οι χώρες όταν σκέφτονται μόνο το δικό τους συμφέρον, κάτι που δεν κάνουν οι σύμμαχοι», δήλωσε ο Ivo Daalder, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. «Έχει βρει έναν τρόπο να παίξει το παιχνίδι του, αλλά το κάνει εις βάρος μιας συμμαχίας που είναι το κλειδί για τη δική του ασφάλεια».
Το να έχεις έναν σύμμαχο στο ΝΑΤΟ με καλές γραμμές επικοινωνίας με τον Πούτιν είναι καλό, πρόσθεσε ο Daalder, «εφόσον λέει τα σωστά πράγματα, προσπαθεί να επιλύσει ζητήματα που συνάδουν με τους στόχους της συμμαχίας και δεν την υπονομεύει».

Ο κύριος στόχος του Ερντογάν, συμφωνούν Τούρκοι αναλυτές, είναι η επανεκλογή του και αναζητά βοήθεια τόσο για την οικονομία όσο και για την προσπάθειά του να πολεμήσει, όπως θεωρεί, κουρδική τρομοκρατία στη Συρία και στο εσωτερικό.

«Ο στόχος της κυβέρνησης Ερντογάν δεν είναι να ανακουφίσει τον Πούτιν, είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για τον εαυτό της στον δρόμο προς τις εκλογές», είπε ο καθηγητής Uzgel.

«Ο Ερντογάν έχει τρεις ανησυχίες», είπε. «Το ένα, να πει στη Δύση ότι μπορεί να κάνει δουλειές με τον Πούτιν. Δεύτερον, αναμένει ότι τα μετρητά που έρχονται από τη Ρωσία θα ανακουφίσουν προσωρινά τις ισοτιμίες του νομίσματος. Τρίτον, θέλει να είναι στο ίδιο επίπεδο με τη Ρωσία για μια πιθανή εισβολή που θέλει να πραγματοποιήσει στη Συρία».

Ο Ερντογάν τα πάει άσχημα στις δημοσκοπήσεις με τις εκλογές να αναμένονται τον Ιούνιο του επόμενου έτους. Τα μεγάλα του τρωτά σημεία πηγάζουν από την καταστροφική οικονομία και από τη λαϊκή εξάντληση και δυσαρέσκεια με τα εκατομμύρια των προσφύγων που φιλοξενεί.

«Και στα δύο ζητήματα ο Πούτιν έχει τεράστια ισχύ έναντι του Ερντογάν», δήλωσε η Asli Aydintasbas του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Η Ρωσία είναι πηγή σκληρού νομίσματος, φθηνής ενέργειας και θέσεων εργασίας, είπε, ενώ θα χρειαστούν μόνο λίγοι ρωσικοί βομβαρδισμοί στη βόρεια Συρία για να φέρουν άλλα δύο εκατομμύρια πρόσφυγες πέρα από τα σύνορα με την Τουρκία.

Οι περιφερειακές απειλές για την ασφάλεια, που περιλαμβάνουν μια δοκιμαστική ειρηνευτική διευθέτηση στη μάχη για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ — η Τουρκία υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ρωσία παρενέβη για να σώσει την Αρμενία — σημαίνει ότι οποιαδήποτε τουρκική κυβέρνηση θα ήθελε μια ισορροπημένη σχέση εργασίας με τη Ρωσία, δήλωσε ο Sinan Ulgen, διευθυντής της EDAM, ένα τουρκικό ερευνητικό ίδρυμα.

«Η Τουρκία χρειάζεται μια διπλωματική συνεργασία με τη Ρωσία στη γειτονιά μας, δεδομένων των περιοχών κρίσης όπως η Συρία ή το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, επομένως δεν έχει την πολυτέλεια να απομονώσει τη Ρωσία», είπε ο Ulgen.

Η ικανότητα του Ερντογάν να φέρει κοντά τους Ρώσους και Ουκρανούς υπουργούς Εξωτερικών και να μεσολαβήσει στη συμφωνία για να βγουν τα ουκρανικά (και ρωσικά) σιτηρά από την αποκλεισμένη Μαύρη Θάλασσα «επικυρώνει την ισορροπημένη προσέγγιση της Τουρκίας στη Ρωσία», είπε ο  Ulgen. «Η Τουρκία ήταν υπέρ της Ουκρανίας χωρίς να είναι κατά της Ρωσίας».
Οι Τούρκοι αξιωματούχοι, είπε, «γνωρίζουν επίσης τη λεπτή γραμμή μεταξύ της μη εφαρμογής κυρώσεων και του να δίνουν την αντίληψη ή να ενεργούν ως η χώρα που βοηθά τη Ρωσία να αποφύγει τις κυρώσεις».

Η σχέση Πούτιν-Ερντογάν είναι περίεργη, με τις δύο χώρες να «συνεργάζονται ανοιχτά, αλλά και να διεξάγουν πολέμους με πληρεξούσιους» στη Συρία και τη Λιβύη, ενώ η Τουρκία χρειάζεται τη ρωσική συναίνεση για να κυνηγήσει τους Κούρδους της Συρίας και να διατηρήσει την αδύναμη κατάπαυση του πυρός μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν.

«Κανείς στην Άγκυρα δεν είναι χαρούμενος που η Ρωσία ελέγχει τμήματα της βόρειας πτέρυγας της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα και τμήματα της νότιας πλευράς της με τη Συρία, αλλά καταλαβαίνουν ότι πρέπει να διαπραγματευτούν μια σχέση με τη Ρωσία και να δημιουργήσουν ένα modus vivendi», είπε. «Η μόνη εναλλακτική είναι η μάχη».

Επιστρέφοντας την Παρασκευή από τη συνάντησή του με τον Πούτιν στο Σότσι, ο Ερντογάν είπε στους δημοσιογράφους: «Ο κ. Πούτιν κρατά δίκαιη στάση απέναντι στην Τουρκία».
Και πρόσθεσε: «Η αμοιβαία κατανόηση που έχουμε οικοδομήσει με τον κ. Πούτιν για την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό διασφαλίζει τις σχέσεις μας».