Σε μια περίοδο που ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γίνεται ολοένα και πιο νευρικός και απρόβλεπτος, γυρίζει την πλάτη του στη Δύση και απειλεί να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τζαμί, η εκλογή του ανεκτικού και φιλοδυτικού Εκρέμ Ιμάμογλου στο αξίωμα του Δημάρχου Κωνσταντινούπολης, δείχνει πως η τουρκική κοινωνία δεν έχει πει ακόμη την τελευταία της λέξη σχετικά με την κατεύθυνση και τον ταυτοτικό προσανατολισμό της γειτονικής μας χώρας.
 

Στις 17 Απριλίου 2009 ο 49χρόνος Εκρέμ Ιμάμογλου ανέλαβε κι επίσημα τα καθήκοντα του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, μιας μητρόπολης 16 εκατομμυρίων κατοίκων και οικονομικής, εμπορικής, τεχνολογικής, τουριστικής και πολιτιστικής πρωτεύουσας της Τουρκίας. Δεκαεπτά ημέρες πριν, στις 31 Μαρτίου, είχε εκλεγεί με τη στήριξη του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), επικρατώντας του αντιπάλου του Μπιναλί Γιλντιρίμ, υποψήφιο του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, με μόλις 23.000 ψήφους διαφορά ή 13.729 σύμφωνα με τη νέα καταμέτρηση που επέβαλε η κυβέρνηση του Ερντογάν. Ωστόσο, παρά την οριακή διαφορά, η επικράτηση του Ιμάμογλου θεωρήθηκε “μεγάλη νίκη” από το CHP καθώς εκπόρθησε, έπειτα από πολλά χρόνια, το σημαντικότερο πολιτικό προπύργιο του κυβερνώντος ΑΚΡ: την Κωνσταντινούπολη, από την οποία είχε ξεκινήσει και την πολιτική του σταδιοδρομία και ο Ερντογάν, ως δήμαρχός της (1994-1998).

Ανεκτικότητα Vs Μισαλλοδοξία

Ο Εκρέμ Ιμάμογλου φιλοδοξεί να φέρει ένα φρέσκο “άνεμο αλλαγής” στην Τουρκία, δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση θετικών αλλαγών που θα αλλάξουν το πολιτικό σκηνικό της Ερντογανικής Τουρκίας.  

Ο νέος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1970 στη μικρή πόλη Ακσάαμπατ, κοντά στην Τραπεζούντα, και είναι ένας ποντιακής καταγωγής μουσουλμάνος Τούρκος, που μεγάλωσε ωστόσο στο αστικό και πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Πόλης. Σε αντίθεση με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που μιλάει συνεχώς φοβικά, για “ασφάλεια” και “απομόνωση” της Τουρκίας από τη Δύση κι ανακαλύπτει καθημερινά εξωτερικούς κι εσωτερικούς “εχθρούς”, ο Ιμάμογλου έχει έναν μετριοπαθή και κοσμοπολίτικο λόγο και διακηρύττει την ανεκτικότητα και την αρμονική συμβίωση. Η κοσμοπολίτικη Κωνσταντινούπολη, μια μητρόπολη με πολυεθνικό και πολυθρησκευτικό υπόβαθρο, απέρριψε τη μισαλλοδοξία και τη φοβικότητα του Ερντογάν, και υποστήριξε τις αξίες που πρεσβεύει ο Ιμάμογλου. Αυτός ήταν, σύμφωνα με τους αναλυτές, και ο σημαντικότερος λόγος της νίκης του.

Ο Εκρέμ Ιμάμογλου και οι Κούρδοι

Η πόλωση στην τουρκική κοινωνία και η αυξανόμενη δύναμη και αλαζονεία του Ερντογάν και του ΑΚΡ έχει ενθαρρύνει, από το 2017 ακόμη, το κεντροαριστερό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το φιλοκουρδικό αριστερό αντιπολιτευόμενο Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) να αρχίσουν σοβαρές διαπραγματεύσεις μεταξύ τους για σύμπραξη απέναντι στον “κοινό εχθρό”, το καθεστώς Ερντογάν. Το αποτέλεσμα ήταν μια συμφωνία συνεργασίας και εγκατάλειψης της “Κουρδοφοβίας”, που παραδοσιακά διακατείχε και το CHP.

“Η Κωνσταντινούπολη είναι μια πόλη όπου ζει το μεγαλύτερο τμήμα των συμπατριωτών μας, των Κούρδων. Είναι κι αυτοί Κωνσταντινοπολίτες. Κι εμείς οι Κωνσταντινοπολίτες δεν χωριζόμαστε. Τρώμε το ίδιο το ψωμί, πίνουμε το ίδιο το τσάι. Αυτό το έθνος έχει κουραστεί από την πολιτική διαχωρισμού με βάση την ταυτότητα”, δήλωσε ο Εκρέμ Ιμάμογλου κατά την προεκλογική του εκστρατεία. Οι Κούρδοι της Κωνσταντινούπολης τον στήριξαν μαζικά ως έναν δήμαρχο που δεν θέλει απλά να μοιραστεί μαζί τους ψωμί και τσάι, αλλά επειδή πίστεψαν πως θα σεβαστεί και τα δικαιώματά τους.

Αλλά και ο ίδιος ο Ιμάμογλου ομολόγησε τη σχέση με το φιλοκουρδικό HDΡ: “Δεν υπάρχει κάτι που κάνει το HDP ιδιαίτερο. Δεν θέλουν τίποτα διαφορετικό από εμάς. Θέλουν το σεβασμό στον άνθρωπο και ίσα δικαιώματα”.  Έτσι ο Ιμάμογλου δήλωσε πως το HDP δεν είναι ένα σκιάχτρο και φόβητρο. Πως οι πολίτες που το υποστηρίζουν δεν είναι “εσωτερικοί εχθροί”, αλλά ένα τμήμα των απλών ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή στη χώρα καταγωγής τους. Παραδέχθηκε έτσι σιωπηρά, γεγονός που είναι μεγάλη υπόθεση στην Τουρκία, ότι οι Κούρδοι της χώρας καταπιέζονται, δεν θεωρούνται ισότιμοι, αλλά “πολίτες β’ κατηγορίας”.

Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι Κούρδοι τον υποστήριξαν απλά επειδή ο “εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου”, εντούτοις αυτές οι απόψεις του Ιμάμογλου έδειξαν ότι μπορούν να τον θεωρούν και φίλο τους. Σε αντίθεση με τις φοβικές εκστρατείες του αντιπάλου του Μπιναλί Γιλντιρίμ (καθοδηγημένες από τον ίδιο τον Ερντογάν), στις οποίες κυριαρχούσε η ατζέντα των εθνικών θεμάτων και των εντάσεων με όλο τον κόσμο, ο Ιμάμογλου επικεντρώθηκε περισσότερο στα τοπικά θέματα, στην αλληλεγγύη και στη δύναμη της ανεκτικότητας.

“Κατά τη διάρκεια της διοίκησής μου, η Κωνσταντινούπολη θα είναι η πρωτεύουσα της ανεκτικότητας”, δήλωσε ο Ιμάμογλου σε μια προεκλογική τηλεοπτική του εμφάνιση. Και αυτό το υποστήριξε ήδη με πράξεις.

Γιορτάζοντας τον κουρδικό Νεβρόζ

Στις 21 Μαρτίου 2019, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, ο Ιμάμογλου συμμετείχε στην Κωνσταντινούπολη στον εορτασμό του Νεβρόζ/Nevroz (έναρξη του Ζωροαστρικού/Περσικού Νέου Έτους), που θεωρείται ως η “κουρδική Πρωτοχρονιά” και αποτελεί ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της κουρδικής ταυτότητας, αν και θεωρείται “απαγορευμένη” γιορτή στην Τουρκία. Σύμφωνα με το έθιμο, ο Ιμάμογλου πήδηξε πάνω από την “ιερή φωτιά”, η οποία, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες των Κούρδων, που έχουν ζωροαστρικές καταβολές, θα φέρει καλή υγεία και τύχη για όλο το χρόνο.

Ήθελε να δει και τον πολιτικό του αντίπαλο Γιλντιρίμ να κάνει το ίδιο, καθώς είχε δηλώσει πως θα παραστεί στην ίδια γιορτή. Τον περίμενε μέχρι στις μέχρι τέσσερις το απόγευμα αν και, λόγω των υποχρεώσεων που είχε, ο Ιμάμογλου έπρεπε να πάει αλλού. “Μακάρι να μπορούσα να τον συναντήσω για να δίναμε τα χέρια μας, ώστε να στέλναμε ένα μήνυμα. Αυτή ήταν μια ευκαιρία, γιατί το Νεβρόζ είναι η μέρα της ενότητας, μια ημέρα ειρήνης. Ας μην φοβόμαστε την ειρήνη. Ας μην φοβόμαστε τα όμορφα πράγματα. Αυτά είναι η σωτηρία αυτής της χώρας”, είχε δηλώσει τότε ο Ιμάμογλου. Τελικά, 20 λεπτά αργότερα, ήρθε και ο Γιλντιρίμ κι έτσι δόθηκε ένα κοινό μήνυμα ειρήνης, μέσα σε μια σοβαρά διαιρεμένη τουρκική κοινωνία.

Κωνσταντινούπολη: πρωτεύουσα της ανεκτικότητας

Όταν λέει ο Ιμάμογλου πως η Κωνσταντινούπολη θα είναι η “πρωτεύουσα της ανεκτικότητας” εννοεί πάνω από όλα σεβασμό στη διαφορετικότητα και στην  κοσμοπολίτικη, πολυεθνική και πολυθρησκευτική παράδοση της Πόλης -κάτι που αφορά ιδιαίτερα τους Ρωμιούς και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο νέος δήμαρχος της Πόλης έχει επισκεφτεί κατά το πρόσφατο παρελθόν αρκετές χριστιανικές εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη. Στις 25 Δεκεμβρίου 2018 επισκέφθηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο Φανάρι και είχε συνομιλίες με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στον οποίο και μετέφερε θερμές ευχές για την ημέρα των Χριστουγέννων.

Ήταν μια συμβολική χειρονομία ενός υποψήφιου μελλοντικού δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, που έχει συνείδηση του βάρους και της συλλογικής ευθύνης για το πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης, τον Σεπτέμβριο του 1955, οι πληγές του οποίου δεν έχουν ακόμη επουλωθεί. Σήμερα οι Ρωμιοί που έχουν απομείνει στην Κωνσταντινούπολη είναι μεταξύ δύο και τεσσάρων χιλιάδων, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά ζητήματα ανοικτά, όπως εκείνο των περιουσιών, των βακουφιών, του Πατριαρχείου και της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που αφορούν και τον νέο δήμαρχο της πόλης.

Η επίσκεψη του Ιμάμογλου στο Πατριαρχείο δεν ήταν απλά συμβολική, αλλά ήθελε να στείλει ένα μήνυμα συνύπαρξης και ανεκτικότητας. Βέβαια το γεγονός αυτό πυροδότησε στα ελληνικά ΜΜΕ μια ολόκληρη παραφιλολογία σχετικά με την πιθανή ελληνική (ποντιακή) καταγωγή του Ιμάμογλου, με τη δημοσίευση και ενός βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται να χορεύει στην Ελλάδα ένα παραδοσιακό ποντιακό χορό και να μιλά ποντιακά. Αυτό φυσικά δεν είναι απίθανο καθώς στην μικρή πόλη του Πόντου που γεννήθηκε ο Ιμάμογλου, δίπλα στην Τραπεζούντα, επιβιώνει ακόμη μια ελληνική ποντιακή διάλεκτος, που ομιλείται ακόμη και σήμερα από  εξισλαμισθέντες πόντιους της περιοχής.

Άνοιγμα προς την “Άλλη Τουρκία”

Ο Ιμάμογλου επισκέφθηκε επίσης μία Καθολική εκκλησία, καθώς και δύο εκκλησίες των Αρμενίων της Πόλης. Στη συνέχεια αποκάλεσε τη Κωνσταντινούπολη “κέντρο των θρησκειών” κι έστειλε ένα μήνυμα ειρήνης, συνύπαρξης και αρμονικής συμβίωσης. Ένα μήνυμα που ερχόταν σε αντίθεση με εκείνο του Ερντογάν, ο οποίος ολοκλήρωσε την προεκλογική του εκστρατεία λέγοντας πως σκοπεύει να ξανακάνει τζαμί την Αγιά Σοφία. Ήταν μια από τις προκλητικές δηλώσεις Ερντογάν, που ξαναέγιναν με αφορμή το μακελειό κατά των μουσουλμάνων πιστών σε δύο τζαμιά της Νέας Ζηλανδίας (στο “μανιφέστο” του ακροδεξιού Αυστραλού τρομοκράτη Τ. Μπρέντον υπήρχε η έκκληση για κατεδάφιση των μιναρέδων της Αγιάς Σοφιάς), και προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στην  Ελλάδα, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στον χριστιανικό κόσμο γενικότερα. Αντιδρώντας ο Ιμάμογλου δήλωσε πως η Αγιά Σοφία, με απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ έγινε το 1935 μουσείο, και αν θα μετατραπεί σε τζαμί είναι “σα να επαναφέρετε το ρολόι πίσω, στην εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας”. 

Για να τιμήσει τα θύματα της σφαγής στη Νέα Ζηλανδία ο Ιμαμόγλου επισκέφθηκε και προσευχήθηκε στο τζαμί Ejup της Κωνσταντινούπολης. Αυτό ήταν κάτι το πολύ ασυνήθιστο για έναν υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. “Για χρόνια δεν μπορούσα να δω κανέναν υποψήφιο του κόμματος – Ίσως ποτέ- ο οποίος να έδειξε τόση κατανόηση για τους Δεξιούς, Συντηρητικούς  πιστούς” σχολίασε στους Irish Times” η Meliha Gokchek, επί πολλά χρόνια σύμβουλος του πρώην δημάρχου της Άγκυρας που στηρίζονταν από το ΑΚΡ του Ερντογάν.

Η πολιτική ανοίγματος του Ιμάμογλου προς την “Άλλη Τουρκία” δεν είναι απλώς ζήτημα της πρόσφατης προεκλογικής του εκστρατείας για την κατάκτηση του κεντρικού δήμου Κωνσταντινούπολης. Όταν ήταν “κοινοτάρχης” της περιοχής  Βeylikduzu της Κωνσταντινούπολης, ο Ιμάμογλου υποστήριξε την έναρξη κατασκευής ενός μεγάλου “Οίκου” των Αλεβιτών, που πήρε αρχικά την άδεια ως πολιτιστικό κέντρο. Οι Αλεβήδες ή Αλεβί της Τουρκίας δεν είναι ορθόδοξοι μουσουλμάνοι ή Σουνίτες. Δεν προσεύχονται στο τζαμί, αλλά σε ξεχωριστούς χώρους για προσευχή και ιερό χορό, που ονομάζονται και “τεκέ”. Οι πεποιθήσεις και οι πρακτικές των Αλεβήδων, αν και βασίζονται στο Ισλάμ, είναι εντελώς διαφορετικές από εκείνες των Σουνιτών και Σιιτών, που αποτελούν τους δύο κύριους κλάδους του Ισλάμ. Πρόκειται για μια θρησκευτική μειονότητα, που αποτελεί την πλειοψηφία στη βορειοανατολική Τουρκία (επαρχίες Ερζερούμ και Ερτζινιάν), και έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της ιστορίας συχνές διακρίσεις, αλλά επιθέσεις με νεκρούς. Επισκεπτόμενος μια κοινότητα Αλεβήδων της Κωνσταντινούπολης, στην περιοχή Sultanbeyli, ο Ιμάμογλου είπε πως η Τουρκία έχει χρέος να προστατεύει και να διαφυλάσσει τα δικαιώματα των Αλεβήδων πολιτών.

Ιμάμογλου Vs Ερντογάν;

Βρήκε άραγε ο πανίσχυρος Ερντογάν το αντίπαλο πολιτικό του δέος; Έναν αντίπαλο που εκπροσωπεί μια τελείως διαφορετική κοσμοαντίληψη και αντιλαμβάνεται διαφορετικά τη θέση του πολίτη και της Τουρκίας στον κόσμο; Είναι νωρίς ακόμη για να ειπωθεί κάτι τέτοιο με βεβαιότητα. Ο Ερντογάν που ξεκίνησε την καριέρα ως πολιτικός μεταρρυθμιστής και γνώστης των ορίων της ισχύος του, κατέληξε τα τελευταία χρόνια “σουλτάνος” και “προφήτης”, παρασυρμένος από την ίδια του τη ρητορική, εμμονικός, ο οποίος εύκολα μπαίνει στον πειρασμό να δημιουργεί τη δική του πραγματικότητα, πέραν της λογικής και χωρίς να λαμβάνει υπόψιν του τον υπόλοιπο κόσμο.

Από την πλευρά του ο Εκρέμ Ιμάμογλου φαίνεται πως ανταποκρίνεται περισσότερο στο προφίλ ενός σύγχρονου Ευρωπαίου πολιτικού, μετριοπαθής, ορθολογικός και υποστηρικτής των βαθμιαίων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων της Τουρκίας. Είναι ίσως ο πιθανότερος υποψήφιος της αντιπολίτευσης, ο οποίος θα μπορούσε να διεκδικήσει το προεδρικό αξίωμα από τον νυν πρόεδρο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2023. Μέχρι τότε έχει ακόμη πολύ δρόμο ακόμη, κατά τη διάρκεια του οποία θα πρέπει να αποδείξει πως εννοεί στην πράξη όλα αυτά που λέει και υποστηρίζει.

* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.