Το κυβερνών ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα PiS της Πολωνίας δείχνει να χάνει την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία στις πιο κρίσιμες εκλογές της χώρας εδώ και δεκαετίες, ανοίγοντας ενδεχομένως το δρόμο για τα κόμματα της αντιπολίτευσης να αναλάβουν την εξουσία σε μια τεράστια πολιτική αλλαγή.

Η Πολωνία έχει συγκρουστεί επανειλημμένα με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το κράτος δικαίου, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, τη μετανάστευση και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ από τότε που το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) ήρθε στην εξουσία το 2015, αλλά τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν ορκιστεί να διορθώσουν τους δεσμούς με τις Βρυξέλλες και να αναιρέσουν τις μεταρρυθμίσεις που οι επικριτές λένε ότι υπονομεύουν τα δημοκρατικά πρότυπα.

Σύμφωνα με επικαιροποιημένο exit poll που δημοσιεύθηκε το πρωί της Δευτέρας 16 Οκτωβρίου και λαμβάνει υπόψη την πρώιμη καταμέτρηση των ψήφων, το PiS συγκεντρώνει 36,6% και ακολουθεί ο κεντρώος Συνασπισμός Πολιτών (KO) -με επικεφαλής τον πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ– με 31%, ο κεντροδεξιός Τρίτος Δρόμος με 13,5%, η Αριστερά με 8,6% και η ακροδεξιά Συνομοσπονδία με 6,4%. Το 2019, το PiS κέρδισε το 43,6% των ψήφων. Η δημοσκόπηση διενεργήθηκε από την IPSOS και κοινοποιήθηκε στα τρία κύρια τηλεοπτικά δίκτυα της Πολωνίας.

Παρόλο που το PiS φαίνεται να τερματίζει πρώτο, πρόκειται για μια πύρρειο νίκη, καθώς τα τρία κορυφαία κόμματα της αντιπολίτευσης θα έχουν την πλειοψηφία των εδρών στο 460μελές κοινοβούλιο.

Η συμμετοχή στις κάλπες ανήλθε σε επίπεδα ρεκόρ, στο 73%, το υψηλότερο από την πτώση του κομμουνισμού το 1989.

Οι εκλογές της 15ης Οκτωβρίου σημαδεύτηκαν από μία από τις σκληρότερες εκστρατείες στη δημοκρατική ιστορία της Πολωνίας. Ο επικεφαλής του PiS Γιαρόσλαφ Κατσίνσκι περιέγραψε την αντιπολίτευση ως «υπαρξιακή απειλή για το έθνος». Κατηγόρησε τον 66χρονο Τουσκ ότι βρίσκεται σε συνεννόηση με το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες «για να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της Πολωνίας» και να επιτρέψει την αθρόα είσοδο μεταναστών από μουσουλμανικές χώρες.

Η αντιπολίτευση προειδοποίησε ότι μια τρίτη θητεία του PiS θα στρέψει την Πολωνία σταθερά μακριά από τη φιλελεύθερη δημοκρατία, εδραιώνοντας την εξουσία του κυβερνώντος κόμματος στη δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης και τις κρατικές εταιρείες. «μετακινώντας την Πολωνία προς την κατεύθυνση της ανελεύθερης δημοκρατίας της Ουγγαρίας».

Συντριπτική ήττα για το PiS

Το PiS κινητοποίησε όλους τους κρατικούς πόρους προκειμένου να νικήσει και υποστηρίχθηκε επίσης σθεναρά από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία βρίσκονται σταθερά στο στρατόπεδο του κυβερνώντος κόμματος. Ωστόσο, το PiS παραγκωνίστηκε από έναν αυξανόμενο αριθμό σκανδάλων, συμπεριλαμβανομένων ισχυρισμών ότι υπάλληλοι πωλούσαν βίζες έναντι δωροδοκιών. Οκτώ χρόνια εντάσεων και κοινωνικών συγκρούσεων, με μάχες για τις αμβλώσεις, το κράτος δικαίου, τις εισαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία και τις άσχημες σχέσεις με την ΕΕ, η οποία πάγωσε την καταβολή δισεκατομμυρίων για ανησυχίες σχετικά με το κράτος δικαίου, διέβρωσαν επίσης την υποστήριξη για το PiS.

Ακόμα και ένα δημοψήφισμα της τελευταίας στιγμής με τέσσερα τείνοντα ερωτήματα που σχεδιάστηκαν για να κάνουν την αντιπολίτευση να φανεί κακή, απέτυχε να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους του PiS- το δημοψήφισμα δεν έφτασε το 50% ποσοστό συμμετοχής που απαιτείται για να καταμετρηθεί.

Το PiS φαίνεται ότι θα κερδίσει πολύ λίγες έδρες για να λάβει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, ακόμη και αν συνδυαστεί με την ακροδεξιά Συνομοσπονδία,  η οποία έχει δηλώσει ότι δεν θα σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό με το Νόμο και τη Δικαιοσύνη. Τα τρία άλλα κόμματα έχουν δεσμευτεί να συνεργαστούν για να εκδιώξουν το PiS.

Ο 74χρονος ηγέτης του PiS Γιαρόσλαφ Κατσίνσκι χαρακτήρισε μεν το εκλογικό αποτέλεσμα νίκη για το κόμμα του, αλλά παραδέχθηκε ότι μια νέα κυβερνητική θητεία είναι αβέβαιη. «Το ερώτημα που έχουμε μπροστά μας είναι αν αυτή η επιτυχία μπορεί να μετατραπεί σε άλλη μια θητεία για την κυβέρνησή μας. Αυτό δεν το γνωρίζουμε προς το παρόν, αλλά πρέπει να ελπίζουμε και να γνωρίζουμε ότι είτε είμαστε στην εξουσία είτε στην αντιπολίτευση, θα υλοποιήσουμε αυτό το σχέδιο και δεν θα επιτρέψουμε να προδοθεί η Πολωνία» είπε χαρακτηριστικά.

Πρόσθεσε ότι το κόμμα του θα εργαστεί για να διασφαλίσει ότι το πρόγραμμά του δεν θα εγκαταλειφθεί.

Επιστρέφει ο Ντόναλντ Τουσκ

Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο ηγέτης του Συνασπισμού των Πολιτών, εμφανίστηκε ενθουσιασμένος με το αποτέλεσμα των εκλογών της 15ης Οκτωβρίου.

«Ποτέ στη ζωή μου δεν ήμουν τόσο χαρούμενος με αυτή την υποτιθέμενη δεύτερη θέση, η Πολωνία κέρδισε, η δημοκρατία κέρδισε. Τους απομακρύναμε από την εξουσία”» δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η επιστροφή του οποίου στην πολωνική πολιτική το 2021 αποδείχθηκε κρίσιμη για τις ελπίδες της αντιπολίτευσης.

«Θα δημιουργήσουμε μια καλή νέα δημοκρατική κυβέρνηση με τους εταίρους μας», είπε, καταγγέλλοντας τα τελευταία οκτώ χρόνια του «κακού».

Μόλις ολοκληρωθεί η καταμέτρηση των ψήφων, η επόμενη κίνηση ανήκει στον πρόεδρο Αντρέι Ντούντα, ο οποίος δήλωσε ότι οι πρόεδροι παραδοσιακά επιλέγουν ένα μέλος του μεγαλύτερου κόμματος για να το ορίσουν ως πρωθυπουργό και να κάνουν την πρώτη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης.

Όποιον κι αν επιλέξει ο Ντούντα θα έχει περιθώριο 14 ημερών προκειμένου να σχηματίσει κυβέρνηση και να προσπαθήσει να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία του κοινοβουλίου στην ψήφο εμπιστοσύνης.  Εάν αυτή η προσπάθεια αποτύχει, το πολωνικό κοινοβούλιο θα αναλάβει να διορίσει τον πρωθυπουργό.

*Με πληροφορίες από Politico, Reuters