Ποιόν πρέπει να καλέσω αν θέλω να μιλήσω με την Ευρώπη; Στην ερώτηση αυτή του Henry Kissinger προσπαθεί να απαντήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την ίδρυση της νέας διπλωματικής της υπηρεσίας (European External Action Service, EEAS). Η ίδρυση της υπηρεσίας αυτής προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λισαβώνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το Δεκέμβρη του 2009, και έχει ήδη γίνει αντικείμενο διαφωνιών σχετικά με τις αρμοδιότητες και δυνατότητές της.

Στελέχωση, αρμοδιότητες και χρόνος λειτουργίας

Της EEAS αναμένεται να ηγηθεί η ήδη αρμόδια για την ευρωπαϊκή διπλωματία, Catherine Ashton, ενώ η νέα υπηρεσία θα απορροφήσει ήδη υπάρχουσες σχετικές υπηρεσίες και θα στελεχωθεί από εργαζομένους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο της ΕΕ και δημοσίους υπαλλήλους διαφορετικών χωρών. Αναμένεται να απασχολεί 5.000 εργαζομένους.

Παρόλα αυτά, τη στιγμή αυτή η νέα υπηρεσία δεν υπάρχει παρά μόνο στα χαρτιά και στα σχέδια της C. Ashton, αν και υψηλόβαθμα στελέχη της ΕΕ έχουν εκφράσει επανειλημμένα την επιθυμία τους για έγκριση όλων των σχετικών σχεδίων μέχρι τον Απρίλιο του 2010. Η ημερομηνία αυτή φαίνεται ότι ορίστηκε για να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα από ενδεχόμενη άνοδο στην εξουσία των Tories στην Αγγλία. Παρόλα αυτά οι ευρωβουλευτές τους μπορεί να προσπαθήσουν να καθυστερήσουν τις διαδικασίες αυτές μέχρις ότου αναλάβει νέα κυβέρνηση στη χώρα.

Η συνθήκη της Λισαβώνας ορίζει ρητά ότι το θέμα των εξωτερικών σχέσεων παραμένει εθνικό ζήτημα, όπως επέμειναν εξάλλου χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία. Μάλιστα, σε συγκεκριμένες διατάξεις της συνθήκης ορίζεται ότι δεν θα αναληφθούν περαιτέρω ευθύνες από τα ήδη υπάρχοντα όργανα της Ένωσης, των οποίων η αρμοδιότητα σε διπλωματικά θέματα περιορίζεται σε θέματα εμπορίου και διεύρυνσης της ΕΕ. Ένα μόνο άρθρο αναφέρει την ίδρυση σχετικής υπηρεσίας EEAS, η οποία «πρέπει να λειτουργήσει σε συνεργασία με τις διπλωματικές υπηρεσίες των κρατών-μελών».

Η κα Ashton πρέπει τώρα να υποβάλλει σχετικές προτάσεις προς έγκριση των κρατών-μελών στο τέλος του Απρίλη ή τις αρχές του Μάη. Συνεπώς, αν ακολουθηθεί το χρονοδιάγραμμα αυτό, η νέα υπηρεσία αναμένεται να λειτουργήσει τον Ιούλιο ή Αύγουστο αυτού του έτους.

Διαφωνίες, αμφισβητήσεις και προβλήματα

Διαφωνίες σχετικά με τη στελέχωση και τις αρμοδιότητές της νέας ένωσης έχουν ξεσπάσει πριν ακόμα αυτή ιδρυθεί επίσημα. Συγκεκριμένα, οι συζητήσεις που γίνονται αφορούν τον τόπο καταγωγής, το status και των αριθμό των υπαλλήλων που θα στελεχώσουν την EEAS. Υπουργεία εξωτερικών ορισμένων χωρών, μάλιστα, αύξησαν τον αριθμό των υποψηφίων για απασχόληση στην υπηρεσία.

Ο τρόπος πρόσληψης των υπαλλήλων με διαγωνισμούς ή απευθείας ανάθεση, η αναλογία αριθμού υπαλλήλων από νεότερα και παλαιότερα κράτη-μέλη, ανταγωνισμός για τις σημαντικές θέσεις μεταξύ Επιτροπής και Συμβουλίου, θέματα ισότητας ευκαιριών και ο προσωρινός ή μη χαρακτήρας των νέων θέσεων είναι επίσης θέματα που αναμένεται να δημιουργήσουν διάσταση.

Επιπλέον, εφόσον οι διπλωματικές αποστολές της Επιτροπής θα απορροφηθούν από την EEAS και θα γίνουν οι πρεσβείες της ΕΕ στο εξωτερικό. Ανησυχίες εκφράζονται, λοιπόν, σχετικά με το ενδεχόμενο οι νέες αυτές πρεσβείες να υποκαταστήσουν τις εθνικές πρεσβείες κάθε χώρας. Ακόμη, ορίζεται από τη συνθήκη ότι η EEAS θα απολαμβάνει ιδιαίτερης αυτονομίας, τόσο σε διοικητικά όσο και σε οικονομικά θέματα. Ο προϋπολογισμός της, λοιπόν, θα εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Συνεπώς, ό,τι κι αν αποφασίσουν τα κράτη-μέλη, όλες οι αποφάσεις για την EEAS θα πρέπει να περάσουν και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Δεν λείπουν, βέβαια, κι εκείνοι που αμφισβητούν το λόγο ύπαρξης της νέας διπλωματικής υπηρεσίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ανάγκη μιας νέας γραφειοκρατικής υπηρεσίας «η οποία θα βρίσκεται ανάμεσα στο Συμβούλιο και την Επιτροπή και η οποία, μακροπρόθεσμα, θα έχει τη δική της ζωή και θα μετατραπεί σε ένα ανεξάρτητο βασίλειο πέρα από τον έλεγχό μας» δηλώνουν μέλη του Κοινοβουλίου. Οι ίδιοι ζητούν μεγαλύτερο έλεγχο της EEAS από το Κοινοβούλιο. Επιπλέον, επιμένουν ότι τα συμφέροντα της Ένωσης εκπροσωπούνται ήδη επαρκώς μέσω του ΟΗΕ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Αντίστοιχες αμφιβολίες εκφράζονται και για το πρόσωπο της Catherine Ashton, η οποία είναι την ίδια στιγμή υπόλογη στο Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πρεσβεύει το γενικότερο συμφέρον της Ένωσης. Αντίστοιχα, η επιτροπή που έχει δημιουργηθεί για την σύνταξη της πρότασης δημιουργίας της EEAS αποτελείται από στελέχη και από τα δυο ευρωπαϊκά όργανα. Ιδιαίτερη καχυποψία εκφράζεται για ένα από τα μέλη της επιτροπής αυτής, τον João Vale de Almeida, στενό συνεργάτη του κου Barroso, τόσο σχετικά με τον τρόπο συμπερίληψής του στην επιτροπή, όσο και με τη στενή του σχέση με τον επικεφαλής της Ένωσης.

Ένα άλλο πρόβλημα εντοπίζεται στις αρμοδιότητες της EEAS σχετικά με την παροχή ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας. Συγκεκριμένα προβάλλεται το ερώτημα πως οριοθετούνται οι αρμοδιότητες της νέας υπηρεσίας σε σύγκριση με την επίσης αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ορισμένοι διαμαρτύρονται ότι η επικάλυψη αυτή δημιουργήθηκε επίτηδες από τον κο Barroso, με στόχο την περαιτέρω ισχυροποίηση της θέσης του, καθώς θα είναι αρμόδιος να αποφασίσει αν για ένα συγκεκριμένο θέμα θα αποφασίσει η Επιτροπή, το Συμβούλιο ή, ακόμα, η EEAS.

Τέλος, δεν λείπει και ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων χωρών-μελών για μεγαλύτερη επιρροή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι διαμαρτυρίες από Γαλλία και Γερμανία για τη στενή σχέση μεταξύ Catherine Ashton και του Βρετανικού Foreign Office. Συχνά οι διαμαρτυρίες αυτές επικεντρώνονται και στο πρόσωπο της Ashton, τα προσόντα της οποίας αμφισβητούν.

Πηγή: https://www.euractiv.com