Σε έναν άνευ προηγούμενου οικονομικό, ενεργειακό και διπλωματικό πόλεμο φθοράς έχουν εμπλακεί τα κράτη μέλη της ΕΕ με την Ρωσία με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ήδη οι Βρυξέλλες ζεσταίνουν το έβδομο πακέτο κυρώσεων, ενώ το Κρεμλίνο επιφυλάσσει έναν εξαιρετικά βαρύ χειμώνα για τη γηραιά ήπειρο.

Συγκεκριμένα, η Κομισιόν πρόκειται να υιοθετήσει το έβδομο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, το οποίο θα προσθέσει στις ήδη υπάρχουσες κυρώσεις την απαγόρευση στην εισαγωγή ρωσικού χρυσού, ενώ θα τροποποιήσει τα τωρινά περιοριστικά μέτρα, για να αποφευχθεί η παρεμπόδιση των εξαγωγών τροφίμων. Βέβαια, τα νέα μέτρα, όπως αναφέρει Ευρωπαίος αξιωματούχος θεωρούνται για την ακρίβεια ως ένα «έκτο και μισό» σύνολο κυρώσεων λόγω του περιορισμένου εύρους τους συγκριτικά με προηγούμενους γύρους που είχαν στόχο το ρωσικό πετρέλαιο.

Η Κομισιόν ενέκρινε την Παρασκευή 15 Ιουλίου κοινή πρόταση για μια νέα δέσμη μέτρων για τη διατήρηση και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του έκτου ευρείας κλίμακας πακέτου κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας.

Η νέα δέσμη μέτρων διευκρινίζει μια σειρά από διατάξεις για την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου για τους φορείς εκμετάλλευσης και την επιβολή της νομοθεσίας από τα κράτη μέλη. Επίσης, ευθυγραμμίζει περαιτέρω τις κυρώσεις της ΕΕ με εκείνες των συμμάχων και των εταίρων, ιδίως  των G7. Το νέο πακέτο θα ενισχύσει επιπλέον τους ελέγχους εξαγωγών διπλής χρήσης και προηγμένης τεχνολογίας. Θα ενισχύσει επίσης τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για να αυστηροποιήσει το πάγωμα περιουσιακών στοιχείων.

Το κείμενο διευκρινίζει το ακριβές πεδίο εφαρμογής ορισμένων χρηματοπιστωτικών και οικονομικών κυρώσεων. Προτείνεται ακόμη η παράταση των υφιστάμενων κυρώσεων της ΕΕ για έξι μήνες, έως την επόμενη αναθεώρηση στα τέλη Ιανουαρίου 2023. Η δέσμη θα συζητηθεί από τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο ενόψει της έγκρισής της.

Στο πακέτο γίνεται και πάλι αναφορά για «αποφασιστική στάση» της Κομισιόν σχετικά με την προστασία της επισιτιστικής ασφάλειας σε όλο τον κόσμο. Την ίδια στιγμή όμως οι αφρικανικές χώρες κατηγορούν τις Βρυξέλλες ότι με τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει έχουν συμβάλλει στην επισιτιστική κρίση, της οποίας η γενεσιουργός αιτία ήταν το μπλοκάρισμα των λιμανιών της Ουκρανία από τη Ρωσία, μέσω των οποίων διακινούνται τα σιτηρά προς τις παγκόσμιες αγορές. 

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανέφερε ότι «ο βίαιος πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας συνεχίζεται αμείωτος. Ως εκ τούτου, προτείνουμε σήμερα την αυστηροποίηση των σκληρών κυρώσεων της ΕΕ κατά του Κρεμλίνου, για να τις εφαρμόσουμε πιο αποτελεσματικά και να τις παρατείνουμε μέχρι τον Ιανουάριο του 2023. Η Μόσχα πρέπει να συνεχίσει να πληρώνει υψηλό τίμημα για την επιθετικότητά της».

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος, Ζοζέπ Μπορέλ, υποστήριξε ότι «οι κυρώσεις της ΕΕ είναι σκληρές». «Συνεχίζουμε να στοχεύουμε όσους βρίσκονται κοντά στον Πούτιν και το Κρεμλίνο. Το σημερινό πακέτο αντικατοπτρίζει τη συντονισμένη προσέγγισή μας με διεθνείς εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της G7. Εκτός από αυτά τα μέτρα, θα υποβάλω επίσης προτάσεις στο Συμβούλιο για την εισαγωγή περισσότερων φυσικών προσώπων και οντοτήτων στον κατάλογο, με πάγωμα περιουσιακών στοιχείων και περιορισμένη δυνατότητα ταξιδιών», πρόσθεσε. 

Τα όπλα του Κρεμλίνου

Την ίδια στιγμή, ο Πούτιν δείχνει πως είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει τρόφιμα, καύσιμα και λιπάσματα ως «όπλα» στον πόλεμο ενάντια στη δυτικά κράτη που εξοπλίζουν την Ουκρανία και επιβάλλουν κυρώσεις στη Μόσχα.

Ήδη, έχουν αυξηθεί οι τιμές στα τρόφιμα απότομα, μετά τον αποκλεισμό της Ουκρανίας από τη Ρωσία, έναν σημαντικό προμηθευτή σιτηρών και ηλιέλαιου. Οι παγκόσμιες τιμές των γεωργικών προϊόντων έχουν αυξηθεί κατά 30% από την εισβολή της Ρωσίας, με τον πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών να κυμαίνεται στο 10% τον Μάιο, σύμφωνα με έκθεση αγοράς της ΕΕ που επικαλείται το Politico.

Τα πράγματα θα δυσκολέψουν εάν η τιμή των λιπασμάτων, που συνδέεται με το κόστος του φυσικού αερίου, παραμείνει στα ύψη. Το υψηλότερο κόστος λιπασμάτων σημαίνει ότι οι αγρότες σε όλο τον κόσμο θα τα χρησιμοποιούν με φειδώ και έτσι θα παράγουν χαμηλότερες ποσότητες, κλιμακώνοντας πιθανώς μια κρίση σε μια έκτακτη ανάγκη εφοδιασμού.

«Οι τιμές των τροφίμων δεν αναμένεται να υποχωρήσουν μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023», δήλωσε η Beata Javorcik, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη.

Σημειώνεται όμως ότι η Ευρώπη, ως εξαγωγέας τροφίμων, είναι καλύτερα οργανωμένη από τις φτωχότερες χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όπου εξαρτώνται περισσότερο από τις ρωσικές και ουκρανικές εισαγωγές βασικών προϊόντων όπως το σιτάρι, ενώ οι καταναλωτές ξοδεύουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των μισθών τους για να μείνουν σιτισμένοι. «Σίγουρα δεν θα προέβλεπα λιμοκτονία στην Ευρώπη, αλλά οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο», λέει ο John Baffes, ανώτερος οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Και νέα προσφυγική κρίση;

Αυτό που είναι ανησυχητικό για τους Ευρωπαίους, σύμφωνα με το Politico, είναι μήπως η επισιτιστική κρίση να πυροδοτήσει ένα νέο κύμα μαζικής μετανάστευσης προς την ΕΕ. Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, είναι μεταξύ αυτών που κάνουν παραλληλισμούς του σήμερα με τις ταραχές που προηγήθηκαν της Αραβικής Άνοιξης το 2011 για τιμές του ψωμιού. «Το σχέδιο πείνας του Πούτιν έχει σκοπό να δημιουργήσει πρόσφυγες από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, περιοχές που τρέφονται συνήθως από την Ουκρανία» λέει ο ιστορικός του Γέιλ, Τίμοθι Σνάιντερ προσθέτοντας ότι «αυτό θα προκαλούσε αστάθεια στην ΕΕ».

Πάντως, η ρωσική πίεση δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για την ήπειρo, σημειώνει το Politico. Η Ευρώπη εξακολουθεί να πλήττεται από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Μετά από δύο χρόνια αναταραχής, η καθώς η ανάκαμψη, στον βαθμό που υπήρχε, έχει σταματήσει λόγω διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας και ανησυχιών για τις επιπτώσεις του πολέμου.

Μια άλλη επιβραδυντική επίδραση αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκια την επόμενη εβδομάδα, την πρώτη αύξηση εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό της ευρωζώνης.

Προς το παρόν, η Κομισιόν επιμένει ότι η ΕΕ μπορεί να αποφύγει την ύφεση, αλλά αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη είναι εύθραυστη και η πλήρης διακοπή του αερίου πιθανότατα θα ωθούσε το μπλοκ σε ύφεση, όπως αναγνωρίζει η Κομισιόν.

Η Κομισιόν έχει τονίσει τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας «σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής», αλλά επισημαίνει ότι το βάρος βαραίνει τις εθνικές κυβερνήσεις. Όμως για πολλούς Ευρωπαίους, η μείωση της κατανάλωσης δεν θα είναι επιλογή, καθώς οι αυξανόμενες τιμές τους αναγκάζουν να επιλέξουν μεταξύ των τροφίμων και της θέρμανσης των σπιτιών τους.

Αυτό σημαίνει ουσιαστικά, ότι ένα μεγάλο μέρους του πληθυσμού δεν θα αλλάξει κάτι στον τρόπο ζωής του. Εάν η επίθεση του Πούτιν αντέξει, οι Ευρωπαίοι πιθανότατα θα πρέπει να μάθουν να ταξιδεύουν λιγότερο, να τρώνε πιο λιτά και να φορούν ένα επιπλέον πουλόβερ, καταλήγει το Politico.