Προχθές, ο Μουσταφά Ακιντζί, ο σοσιαλδημοκρατικών καταβολών εκλεγμένος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, πρόσφυγας από τη Λεμεσό, πρώην δήμαρχος της κατεχόμενης Λευκωσίας, προέβη σε μια πράγματι πρωτοφανή για τα δεδομένα των τελευταίων 50 ετών δήλωση όσον αφορά στη σχέση Τουρκίας και Τουρκοκυπρίων. Για όσους δεν έτυχε να την διαβάσουν, ουσιαστικά αμφισβήτησε την σκοπιμότητα ή και νομιμότητα της τουρκικής επίθεσης εναντίον των Κούρδων στη Βορειοανατολική Συρία. Ο ελληνικός και ελληνοκυπριακός τύπος, αριστερός και δεξιός, την χαρακτήρισε έως και ηρωική. Το σίγουρο είναι ότι η δήλωση αιφνιδίασε. Ο Ερντογάν μέσω κύκλων κάλεσε τον Ακιντζί «να συμμαζευτεί», θυμίζοντάς του ποιος είναι ο εγγυητής της εξουσίας του επί των κατεχόμενων. Ωστόσο, η ενδιαφέρουσα αντίδραση προήλθε από τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Τσαβούσογλου, ο οποίος ανάρτησε βίντεο με τον Ντενκτάς. Και εδώ νομίζω ότι πρέπει κάποιος να σταθεί.

Ο Ντενκτάς, σε όλη την μετά το 1974 περίοδο, ταυτισμένος σε ευθεία γραμμή καθώς ήταν με τις επιταγές της Άγκυρας όσον αφορά στο Κυπριακό, τορπίλιζε με φοβερή μαεστρία κάθε προσπάθεια επαναπροσέγγισης, συχνά εκμεταλλευόμενος τις αβαρίες ή παλινωδίες της εκάστοτε ελληνοκυπριακής ηγεσίας. Ο Ντενκτάς, εκτός από τους τουρκικούς σχεδιασμούς, είχε αναλάβει να διεκπεραιώσει και το αμερικανικό σχέδιο αποκομμουνιστοποίησης της τουρκοκυπριακής κοινότητας, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το είχε αναλάβει ο Γρίβας, ο Γιωρκάτζης και οι ιωαννιδικοί αξιωματικοί για την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Ο χαρισματικός Ντενκτάς αποτελούσε ένα ισχυρό πιόνι του «βαθέως κράτους» [1], ενός σκαλινού αντικομμουνιστικού τριγώνου που ένωνε Αθήνα, Άγκυρα και Λευκωσία από το 1955 έως τουλάχιστον και την εισβολή του 1974. Το αμερικανικό σχέδιο «Stay Behind» και η παραστρατιωτική οργάνωση «Gladio» που όργωνε το νησί, συχνά εν αγνοία των ίδιων των μαχητών της που αγνοούσαν το υπόβαθρο των οπλαρχηγών τους, αποσκοπούσε στην διάσπαση της συμμαχίας Μακαρίου – ΑΚΕΛ (η δύναμη του οποίου σε όλη αυτή την περίοδο υπολογιζόταν στο 40-45%) και την αποσόβηση του σεναρίου «της Κούβας της Μεσογείου». Η «Ένωσις» από την ε/κ πλευρά και το «Tasksim» (διχοτόμηση) από την τ/κ έδωσαν το απαραίτητο εθνοπατριωτικό προκάλυμμα σε αυτή την βαμμένη με αίμα αμφίπλευρη πολιτική εκκαθάριση.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η αμιγής τουρκοκυπριακή μειοψηφία του Βορρά αναμείχθηκε με τις καραβιές εποίκων που συστηματικά μεταφέρθηκαν από την Ανατολία ώστε να αυξήσουν το τουρκόφωνο στοιχείο στην κατεχόμενη Κύπρο. Στον εποικισμό της βόρειας Κύπρου, που αποτέλεσε σταθερή πολιτική του κεμαλικού «βαθέως κράτους», κατά τα τελευταία 10 χρόνια προστίθεται και ο προωθούμενος εξισλαμισμός του πληθυσμού. Ιμάμηδες στέλνονται σωρηδόν σε εντεταλμένη υπηρεσία και θηριώδη τζαμιά χτίζονται στον κάμπο της Μεσαορίας, μεταξύ Λευκωσίας και Κερύνειας.

Οι παραδοσιακά κοσμικοί έως μετριοπαθείς μουσουλμάνοι Τουρκοκύπριοι αποτελούν πια μειοψηφία στο ίδιο τους το νησί. Προ της εισβολής υπολογίζονταν στο 18%. Πια, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ούτε το ποσοστό τους στο Βορρά ούτε συνολικά στο νησί.  Οι Τούρκοι έποικοι, συνεπείς σουνίτες υποβαθμισμένων περιοχών της ανατολικής Τουρκία, τους έχουν υπερκεράσει κατά πολύ, εγκαθιδρύοντας και μία νέα φονταμενταλιστική κουλτούρα.

Ωστόσο, αυτή η πορεία είχε και ασυνέχειες καθώς οι γηγενείς Τουρκοκύπριοι, πολλοί εκ των οποίων πρόσφυγες από τον Νότο, δεν σταμάτησαν να τρέφουν αμφίθυμα συναισθήματα για την τουρκική πατρωνία [2]. Πριν λίγα χρόνια, η ταύτιση προθέσεων δύο αριστερών ηγετών, Χριστόφια και Ταλάτ, κατέρρευσε στο παρά πέντε μιας λύσης ή μια έστω προοπτικής όταν τόσο η ελληνοκυπριακή ελίτ, η εξέλιξη των ελληνοκυπριακών ένοπλων καπετανάτων όσο και το βαθύ ψευδοκράτος και η τουρκική διπλωματία φρόντισαν να εξοστρακίσουν και τους δύο ηγέτες. Πάνω στους αδύναμους ώμους του Χριστόφια φορτώθηκε το τραπεζικό κραχ και η τραγωδία στο Μαρί, ενώ τον Ταλάτ αντικατέστησε γρήγορα ο εθνικιστής Έρογλου.

Ο Μουσταφά Ακιντζί όμως έκανε και πάλι την ανατροπή, βασιζόμενος στο πιο προωθημένο κομμάτι της τουρκοκυπριακής μορφωμένης μεσαίας τάξης και της νεολαίας που πια σπούδαζε και εργαζόταν στο εξωτερικό ή στον ελληνοκυπριακό νότο – εκλογικές μάζες που τρέφουν από αμφιβολίες μέχρι και έχθρα για την παρουσία 40.000 Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο. Ωστόσο, ο Ακιντζί, αν και στο φαντασιακό προοδευτικών Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων γέννησε ελπίδες, φρόντισε πολύ γρήγορα να δώσει εχέγγυα υπακοής στην Άγκυρα. Επί των ημερών του κατασκευάστηκε ο παράνομος αγωγός που μεταφέρει νερό από την Τουρκία. Επί των ημερών του τα τουρκικά ερευνητικά και νοικιασμένα γεωτρύπανα οργώνουν την μόνη αναγνωρισμένη κυπριακή ΑΟΖ, αυτή που ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Επί των ημερών του οι Τούρκοι αξιωματούχοι απειλούσαν με 3ο Αττίλα χωρίς να αρθρώσει ούτε λέξη. Ο Μουσταφά Ακιντζί, αν και πολιτικός καλών προθέσεων, δεν είναι άμοιρος ευθυνών για το αδιέξοδο όπου βαλτώνει το Κυπριακό από την κατάρρευση των τελευταίων συνομιλιών στο Κρανς Μοντανά και μετά. Ωστόσο αυτό που πρέπει να αναγνωριστεί και πρέπει να διαφυλαχθεί ως διπλωματικό, επικοινωνιακό και νομικό εργαλείο είναι ότι παραμένει ένας Τουρκοκύπριος ηγέτης που, όπως όλα δείχνουν, παραμένει προσηλωμένος σε μία ισορροπημένη λύση του Κυπριακού. Και αυτό δεν είναι διόλου ασήμαντο.

Σε προηγούμενο άρθρο, είχε εκτιμηθεί ο αλυσιδωτός αντίκτυπος που θα επέφερε η εισβολή της Τουρκίας στο Κυπριακό [3]. Ο ενταφιασμός του Κυπριακού, άρα και η οριστική διχοτόμηση, προ της επέλασης της Τουρκίας για να αρπάξει ό,τι μπορεί – γη, ορυκτό πλούτο, ενεργειακά περάσματα- υπό την ανοχή της διεθνούς κοινότητας, είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο. Ο Ακιντζί, ο οποίος φαίνεται ότι εκπαραθυρώνεται, είπε το αυτονόητο για έναν πολιτικό της γενιάς του, της ιδεολογίας και των εμπειριών του. Από ’κει και πέρα το μάθημα είναι σαφές και για τις δύο κοινότητες: για τους Τουρκοκύπριους και τους προοδευτικούς Τούρκους, η στο εξής ενδυνάμωση τέτοιων φωνών και η συστράτευση για μία σοβαρή αντίδραση στην ποδηγέτηση από την Τουρκία είναι μονόδρομος. Αυτό σημαίνει ότι οι Τουρκοκύπριοι όσο συζητούν το θέμα των εγγυήσεων, με το ένα χέρι θα υψώνουν γροθιά απέναντι στον Ερντογάν με δηλώσεις τύπου Ακιντζί, και με το άλλο θα επαιτούν σαν πολιτικά τοξικοεξαρτημένοι.  Όσο, για τους Ελληνοκύπριους η όποια υποχώρηση από το αίτημα για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, τραβά το χαλί κάτω από τα πόδια των εν δυνάμει συμμάχων της άλλης πλευράς.

Συμπερασματικά, η δήλωση του Ακιντζί ίσως να μην έχει καμία σημασία όσον αφορά το γόητρο της τουρκικής εισβολής. Μία ολόκληρη εθνική ομάδα που χαιρετά στρατιωτικά παράγει πολλή περισσότερη προστιθέμενη επικοινωνιακή αξία από μία πολιτική προσωπικότητα που οι Τούρκοι θεωρούν περίπου μαριονέτα. Η δήλωση του Ακιντζί έχει όμως τεράστια σημασία για το μέλλον του Κυπριακού. Πέραν λοιπόν από τον ηρωικό ή όποιο χαρακτήρα της δήλωσής του, εκεί είναι που πρέπει να εστιάσει η ελληνική και ελληνοκυπριακή διπλωματία.

[1] Το Βαθύ Κράτος, Τουρκία – Ελλάδα – Κύπρος, Μακάριος Δρουσιώτης, Αλφάδι, Λευκωσία, 2005

[2] Οι Τουρκοκύπριοι, η Τουρκία και το Κυπριακό, Kizilyürek Níyazí, Εκδόσεις Παπαζήση, 2009

[3] Γιατί η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία αφορά την Κύπρο; Βαγγέλης Γέττος, Αυγή (online), 10/10/2019, (https://www.avgi.gr/article/10937/10279928/giati-e-eisbole-tes-tourkias-…)