Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτόγνωρη κρίση πολλαπλών διαστάσεων. Η πρώτη είναι προφανώς η υγειονομική, καθώς μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κινδυνεύουν από έναν άγνωστο –υψηλής μεταδοτικότητας- ιό με μεγάλο βαθμό θνησιμότητας. Η δεύτερη είναι η οικονομική, καθώς η συγκεκριμένη κρίση, που από πολλούς αναλυτές παρομοιάζεται με εκείνη του 1929, είναι μια κρίση προσφοράς και ζήτησης η οποία πληγώνει την παγκόσμια οικονομία. Η τρίτη διάσταση είναι «εσωτερική». Ο φόβος  που δημιουργείται από μια ασύμμετρη απειλή, μπορεί να γεννήσει κράτη «Λεβιάθαν» που θα κανονικοποίουν την κατάσταση εξαίρεσης για χάρη του κοινού καλού.

Ads

Ακριβώς επειδή αυτή η κρίση λοιπόν είναι τόσο δομική και κλυδωνίζει τα θεμέλια του συστήματος, η διαμορφωθείσα ισορροπία δυνάμεων δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτη ούτε φυσικά να «παγώσει» ο ανταγωνισμός των κρατών και δη των ισχυρών περιφερειακών δυνάμεων. Τι σημαίνει αυτό… πως πρακτικά η προσπάθεια αντιμετώπισης του κορωνοϊού, θα αξιοποιηθεί από τις περιφερειακές δυνάμεις με στόχο την σύναψη νέων συμμαχιών, νέων συμφωνιών και εν τέλει ενός νέου σημείου ισορροπίας. Με άλλα λόγια, το ποιος θα ηγηθεί της παγκόσμιας κρίσης, αλλά και το πως θα απαντήσει σε αυτή,  θα επηρεάσει το παγκόσμιο χάρτη και θα αναδιατάξει την σχέση των κυρίαρχων δυνάμεων  του διεθνούς συστήματος.

Η Κίνα σε ρόλο παγκόσμιας δύναμης

Η Κίνα, είναι η πρώτη χώρα που χτυπήθηκε από τον κορωνοϊό, η πρώτη χώρα που είδε τους πολίτες της να πεθαίνουν και η πρώτη χώρα που κατάφερε να περιορίσει την διάδοση του ιού. Η «τεχνογνωσία» αυτή προσθέτει στη Κίνα ένα ισχυρό πλεονέκτημα. Αν μάλιστα αυτό συνδεθεί με το γεγονός πως στις χώρες της Άπω Ανατολής κατασκευάζεται η πλειοψηφία των ειδών προστασίας από την διάδοση του «κορωνοϊού» και πως το Πεκίνο διαθέτει την πιο ισχυρή οικονομία στον κόσμο, γίνεται αντιληπτό πως αποκτά προνομιακές σχέσεις με μια σειρά χωρών.

Ads

Πτυχές αυτού της προσπάθειας έχουν ήδη ξεδιπλωθεί. Εκατομμύρια μάσκες και αντισηπτικά έχουν σταλεί στην Ελλάδα, έχει προσφερθεί βοήθεια στην Ισπανία, κινέζοι επιστήμονες έχουν φτάσει στην Ιταλία, ενώ χώρες όπως το Πακιστάν, η Ινδία, η Μαλαισία αλλά και πολλές χώρες που συμπεριλαμβάνονται στο μεγαλόπνοο σχέδιο του «δρόμου του μεταξιού» ενισχύονται σημαντικά από την Κίνα. Ενδεικτικό των προθέσεων του Πεκίνο, είναι και το άρθρο του πρωθυπουργού της χώρας, Σι Τζιπίνγκ, ο οποίος δήλωσε: «Διακηρύττουμε ότι θα προστατέψουμε τη ζωή, την ασφάλεια και την υγεία των πολιτών όλων των κρατών, αγωνιζόμενοι να προσφέρουμε στην παγκόσμια υγειονομική ασφάλεια των πολιτών».

Ο Κορωνοϊός στην εποχή των αμερικανικών εκλογών

Οι Η.Π.Α για πολλές εβδομάδες ταλαντεύονταν στα επικοινωνιακά show του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αφού χαρακτήρισε τον ιό σκευωρία των δημοκρατικών, αρνήθηκε να πάρει έκτακτα μέτρα. Στην συνέχεια και υπό την πίεση των μέσων ενημέρωσης και των αμερικανών επιστημόνων- που εξακολουθούν να έχουν ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια κοινότητα- σύρθηκε στη λήψη έκτακτων μέτρων προτάσσοντας όμως το America First. Και πάλι όμως τα show δεν έλειψαν καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε τον ιό «κινεζικό» ενώ συντήρησε τη φημολογία για το εάν ο ίδιος είναι θετικός ή όχι στον ιό.

Παράλληλα, η Αμερικανική κυβέρνηση κατηγορήθηκε από τη Γερμανίδα καγκελάριο πως επεχείρησε να προσελκύσει γερμανούς επιστήμονες που εργάζονται για την ανακάλυψη του εμβολίου,  προσφέροντας να επενδύσει εκατομμύρια δολάρια στην εταιρεία για να εξασφαλίσει την αποκλειστικότητα για τη χώρα του. Μάλιστα σύμφωνα με τα όσα κατήγγειλε ο Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, όρος για μια πιθανή συμφωνία ήταν πως το εμβόλιο «θα ήταν αποκλειστικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Ακόμα και αν οι ισχυρισμοί των Γερμανών για αποκλειστική χρήση από τις Η.Π.Α μοιάζουν εξωφρενικοί, η στρατηγική της Αμερικανικής κυβέρνησης φανερώνει πως ο Τραμπ αναπτύσσει μια στρατηγική που προκρίνει τη λογική του « πρώτα η Αμερική» παρά του η «Αμερική για τον εαυτό της και τον  κόσμο».

Η ευρωπαϊκή απάντηση… των εθνών κρατών

Η έλλειψη ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών που να ενώνουν τα έθνη-κράτη της Γηραιάς Ηπείρου έγινε εμφανής στη κρίση του 2008. Σήμερα, η έλλειψη κοινής και συντονισμένης απάντησης όμως είναι εκκωφαντική. Και αυτό γιατί σήμερα δεν διακυβεύεται μονάχα η πορεία των κρατών ή οι σχέσεις Βορρά-Νότου, αλλά η υγεία των πολιτών και των πληθυσμών του κάθε κράτους.

Το προηγούμενο διάστημα, τα κράτη της ΕΕ όχι μόνο περιόρισαν τα ιατροφαρμακευτικά προϊόντα τους εντός της επικράτειάς τους αλλά προχώρησαν και σε μονομερείς δράσεις όπως κλείσιμο συνόρων και περιορισμό κινήσεων. Η απουσία κάθε έννοιας αλληλεγγύης ανάμεσα στα κράτη οδήγησε την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δηλώσει τη δυσαρέσκειά της δημόσια, καλώντας παράλληλα τα κράτη να δείξουν την αλληλεγγύη τους.

Αντί επιλόγου

Αν σήμερα βιώνουμε ένα πόλεμο, και αν πράγματι ο κορωνοϊός είναι μια πρωτόγνωρη κρίση, τότε όταν όλο αυτό τελειώσει, ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος με αυτόν που προηγήθηκε της κρίσης αυτής. Μετά από κάθε μεγάλο πόλεμο μια νέα τάξη δημιουργείται, μια νέα ηγέτιδα δύναμη αναδύεται και νέες συμμαχίες διαμορφώνονται.

Η Κίνα φαίνεται πως αυτό το κατανοεί, και παρουσιάζεται στον κόσμο ως μια δύναμη που επιχειρεί να δώσει παγκόσμιες λύσεις. Στον αντίποδα, η Αμερική έχει όλες τις δυνατότητες να το πράξει, αλλά μέχρι στιγμής της λείπει η βούληση. Η Ε.Ε, τέλος περισσότερο προσπαθεί να κρατηθεί ως ένωση κρατών παρά να πρωταγωνιστήσει στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Στις διεθνείς σχέσεις οι προβλέψεις είναι δύσκολες, οι προβολές όμως στο μέλλον με βάση τα σημερινά δεδομένα αναγκαίες.

*O Κυριάκος Δημάγγελος είναι δημοσιογράφος, υποψήφιος διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων