Για τον περιστασιακό παρατηρητή, δεν είναι αμέσως προφανές πώς η εκπαίδευση του Kris Shaffer ως μουσικολόγος τον προετοίμασε για τη δουλειά του ως διαδικτυακού ντετέκτιβ.

Ο Shaffer, αναλυτής της εταιρείας New Knowledge, βγάζει τα προς το ζην ξετρυπώνοντας εκστρατείες παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο – όπως αυτές που έκανε η Ρωσία εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τις προεδρικές εκλογές του 2016. Ο τίτλος του ακούγεται ωραίος: ανώτερος αναλυτής διαδικτυακής παραπληροφόρησης.

Αλλά προτού αναλάβει αυτή τη δουλειά, ο Shaffer ήταν μουσικολόγος κι έκανε τη διατριβή του για έναν Ούγγρο συνθέτη, τον Gyorgy Ligeti, του οποίου οι ισχυρισμοί για τη μουσική του – σαν την προπαγάνδα του Κρεμλίνου – περιείχαν κάποιες «μυστικές και μισές αλήθειες».

Ο Ligeti είχε συνθέσει μια σειρά έργων που θύμιζαν σε μεγάλο βαθμό τους γίγαντες της δυτικής κλασσικής μουσικής – Μπετόβεν και Μότσαρτ, μεταξύ άλλων – επιμένοντας παράλληλα ότι η μουσική του παρέμεινε εντελώς νέα κι εντελώς πρωτοποριακή.

Ο Shaffer κωδικοποίησε τη μουσική του Ligeti ως αρχείο κειμένου και έπειτα το ανέλυσε χρησιμοποιώντας την επεξεργασία φυσικής γλώσσας, μια πρακτική που χρησιμοποιείται σε εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Στο τέλος της έρευνας του ήταν σε θέση να αποδείξει ότι ο ισχυρισμός του Ligeti για την πρωτοτυπία ήταν «εύκολα παραπλανητικός».

Σήμερα, ο Shaffer είναι ένας από τους κυνηγούς της παραπληροφόρησης που χρησιμοποιούν εργαλεία της επιστήμης των δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης για να εξετάσουν πώς λειτουργούν οι εκστρατείες προπαγάνδας στο διαδίκτυο.

Δουλεύοντας με δεδομένα από το Twitter, το Facebook και τα ηλεκτρονικά άρθρα, ο κυνηγός της παραπληροφόρησης είναι σε θέση να χαρτογραφήσει δεσμούς μεταξύ λογαριασμών, ομοιότητες στα μηνύματα που δημοσιεύουν και κοινόχρηστη υποδομή υπολογιστών. Τα δεδομένα του επιτρέπουν να εντοπίσει δίκτυα λογαριασμών που φαίνεται να δρουν μαζί για να διαδώσουν συγκεκριμένα μηνύματα ηλεκτρονικά.

Αυτή η μέθοδος ανάλυσης που είναι ακόμα στα σπάργανα της, εξακολουθεί να απαιτεί ανθρώπινη παρέμβαση. Μερικές φορές μπορεί να μπερδέψει πραγματικούς ανθρώπους που δημοσιεύουν αντιιμπεριαλιστικά επιχειρήματα σχετικά με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ με τα τρολς του Κρεμλίνου, για παράδειγμα.

Οι προσπάθειες της Ρωσίας να επηρεάσουν την αμερικανική και παγκόσμια πολιτική βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της αυξανόμενης προσπάθειας ανάλυσης της διαδικτυακής παραπληροφόρησης.

Η εκστρατεία του Κρεμλίνου το 2016 για την ενίσχυση της προεδρικής κούρσας του Ντόναλντ Τραμπ έφερε στο προσκήνιο τις δυνατότητες μιας επιθετικής προπαγάνδας και προκάλεσε μια αναμέτρηση στη Silicon Valley και στην Ουάσινγκτον για το πώς μπορούν να αποτραπούν ανάλογες προσπάθειες παρέμβασης στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ.

Τις ημέρες που ακολούθησαν τις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ, δεν προέκυψαν στοιχεία για μία ακόμη μαζική εκστρατεία του Κρεμλίνου. Το Facebook ανακοίνωσε ότι έκλεισε πάνω από 100 λογαριασμούς που είναι ύποπτοι ότι συνδέονται με το διαβόητο Internet Research Agency της Ρωσίας.

Η δραστηριότητα αυτή μειώθηκε σε σύγκριση με το 2016, αλλά οι αναλυτές που μελετούν τέτοιες εκστρατείες επιφυλάσσονται ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να κηρύξουν τη νίκη επί των προπαγανδιστών του Κρεμλίνου. Λένε ότι η Μόσχα εξακολουθεί να προσπαθεί να επηρεάσει την πολιτική των ΗΠΑ, αλλά όχι με την ίδια ένταση όπως πριν από δύο χρόνια.

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι Ρώσοι εξακολουθούν να προσπαθούν να εμπλακούν και να επηρεάσουν την πολιτική αφήγηση στις Ηνωμένες Πολιτείες», δηλώνει στο Foreign Policy, η Priscilla Moriuchi, πρώην υπάλληλος της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας και επικεφαλής της στρατηγικής αντιμετώπισης απειλών στο Recorded Future, μια εταιρία ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. «Λειτουργεί προς όφελός τους, το ότι δεν ξέρουμε πολλά για την προσπάθεια τους αυτή τη φορά». Είναι που αυτή τη φορά τα τρολς και οι προπαγανδιστές της Ρωσίας έχουν αλλάξει τακτική.

Τον Σεπτέμβριο, η New Knowledge άρχισε να παρακολουθεί ένα δίκτυο κοινωνικών μέσων ενημέρωσης που φαίνεται να συντονίζει μηνύματα για τη διάδοση της ρωσικής προπαγάνδας και την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων, σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας, Jonathon Morgan. Το δίκτυο περιλάμβανε περίπου 100 σελίδες Facebook και 1.400 λογαριασμούς Twitter που έκαναν μεταξύ 50.000 με 60.000 αναρτήσεις την ημέρα.

Οι επιστήμονες δεδομένων στη New Knowledge ανακάλυψαν το δίκτυο, προσδιορίζοντας πρώτα ένα σύνολο λογαριασμών που φαίνεται να ασχολούνται με την προπαγανδιστική δραστηριότητα και στη συνέχεια έψαξαν για ομοιότητες μεταξύ αυτών των λογαριασμών και άλλων. Εκεί οι αλγόριθμοι έδωσαν τη λύση. Η εταιρεία τους χρησιμοποίησε για να πάρει μεγάλα ποσά μη δομημένων δεδομένων και να προσδιορίσει τα πρότυπα συμπεριφοράς.

Το δίκτυο που προέκυψε από αυτό το σπάσιμο των συγκεκριμένων δεδομένων δεν μοιάζει πολύ με τον τρόπο που λειτουργούσε μέχρι σήμερα ο ρώσικος μηχανισμός. Οι λογαριασμοί που εντοπίστηκαν από τη New Knowledge, προωθούν ιστορίες από διαδικτυακά σημεία εύκολα αναγνωρίσιμα ως ρωσική προπαγάνδα στο εκπαιδευμένο μάτι. Αλλά στον απλό παρατηρητή, μοιάζουν πολύ με οποιοδήποτε άλλο διαδικτυακό ειδησεογραφικό πρακτορείο, κι αυτό είναι ένας τρόπος να προωθηθούν οι ρωσικές ειδήσεις στο ευρύ κοινό.

Πολλές από τις ιστορίες που προωθούνται από αυτό το δίκτυο δεν είναι απαραίτητα ψευδείς. Αντίθετα, φαίνεται ότι προωθούνται περισσότερο πληροφορίες που υποστηρίζουν ρωσικά μηνύματα που απεικονίζουν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια αλαζονική και υποκριτική χώρα.

«Ήταν άλλωστε ο Goebbels ο οποίος πρώτος παρατήρησε ότι οι ναζιστική προπαγάνδα θα έπρεπε να ήταν όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αλήθεια», δήλωσε ο Shaffer από το σπίτι του στο Κολοράντο.

Το δίκτυο δεν μπορεί να αποδοθεί απευθείας στη ρωσική κυβέρνηση, δήλωσε ο Shaffer, αλλά αποτελείται από χιλιάδες λογαριασμούς που προωθούν ιστορίες ευθυγραμμισμένες με τα συμφέροντα του Κρεμλίνου.

Τις τελευταίες εβδομάδες, για παράδειγμα, το δίκτυο προώθησε άρθρα που επικρίνουν την ανταπόκριση των Η.Π.Α. στη δολοφονία του Σαουδάραβου δημοσιογράφου Jamal Khashoggi.

Πάντως, εταιρείες όπως το Facebook και το Twitter έχουν σημειώσει πρόοδο στην ανίχνευση των τρολς και ψεύτικων λογαριασμών από τις πλατφόρμες τους, αλλά εξακολουθούν να φιλοξενούν δίκτυα προπαγάνδας που εμφανίζονται στα μαθηματικά μοντέλα του Shaffer.