Η Γιανέτ Χάρα (Jeannette Jara) κατέγραψε την Κυριακή 29 Ιουνίου μια ιστορική νίκη στις προκριματικές εκλογές της Αριστεράς στη Χιλή, συγκεντρώνοντας πάνω από το 60% των ψήφων ως υποψήφια του Κομμουνιστικού Κόμματος (PCCh) για την προεδρία.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, μια κομμουνίστρια πολιτικός εκλέγεται υποψήφια πρόεδρος του ευρύτερου αριστερού χώρου. Το γεγονός αυτό σπάει ένα διαχρονικό ταμπού, καθώς μέχρι σήμερα θεωρούνταν αδιανόητο να προκριθεί υποψήφιος του PCCh για την κορυφαία πολιτειακή θέση, λόγω των συντηρητικών ή και αντικομμουνιστικών αντανακλαστικών της χιλιανής κοινωνίας.

Παρά τη σταθερή παρουσία του κόμματος σε κυβερνήσεις της Αριστεράς – από την εποχή του Σαλβαδόρ Αλιέντε μέχρι και την πρόσφατη διακυβέρνηση του Γκαμπριέλ Μπόριτς – ο ρόλος του θεωρείτο επικουρικός, προσφέροντας οργανωτική υποστήριξη και πειθαρχία αλλά όχι προσωπικότητες σε ηγετικό ρόλο.

Η νίκη της Χάρα όχι μόνο ανατρέπει αυτήν τη συνθήκη αλλά και καταδεικνύει μια σημαντική στροφή στους εσωτερικούς συσχετισμούς της Αριστεράς.

Η Χάρα επικράτησε ξεκάθαρα έναντι των υπολοίπων αριστερών υποψηφίων: της πρώην υπουργού Καρολίνα Τοά (PPD), του Γκονσάλο Γουίντερ (Frente Amplio) και του Χάιμε Μουλέτ (FRVS). Ξεχώρισε σε όλες τις περιφέρειες της χώρας και το επόμενο στοίχημα για την Χάρα είναι η αναμέτρηση στις προεδρικές εκλογές, σε ένα πολιτικό τοπίο αρκετά δυσμενές για την Αριστερά.

Προκλήσεις για την υποψηφιότητα Χάρα

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του El Salto, το πρώτο εμπόδιο είναι η φθορά και η απογοήτευση που βιώνει η Αριστερά μετά την κυβερνητική εμπειρία του Μπόριτς. Η συμμετοχή στις φετινές προκριματικές ήταν αισθητά μειωμένη —1,4 εκατομμύρια ψηφοφόροι έναντι 1,7 εκατομμυρίων το 2021— και η καμπάνια έδειχνε σημάδια αδράνειας και έλλειψης ελπίδας. Η Χάρα καλείται να ενώσει και να εμπνεύσει μια εκλογική βάση που μοιάζει αποσυντονισμένη και απαισιόδοξη.

Δεύτερη πρόκληση είναι η σύνδεση της υποψηφιότητάς της με την απερχόμενη κυβέρνηση. Η ίδια υπήρξε υπουργός Εργασίας και συγκαταλέγεται στις πιο πετυχημένες μορφές του κυβερνητικού σχήματος, καθώς μέτρα όπως η μείωση του ωραρίου εργασίας και η αύξηση του κατώτατου μισθού είχαν ευρεία κοινωνική αποδοχή.

Ωστόσο, η γενική εικόνα του κυβερνώντος συνασπισμού δεν είναι θετική και το ποσοστό αποδοχής παραμένει γύρω στο 30%, που δεν επαρκεί για μια ασφαλή πρόκριση στον δεύτερο γύρο.

Η τρίτη πρόκληση αφορά το πολιτικό κλίμα και τη δημόσια ατζέντα. Η ανασφάλεια, η εγκληματικότητα και τα θέματα «νόμου και τάξης» κυριαρχούν στον δημόσιο λόγο και ευνοούν τους δεξιούς υποψήφιους όπως οι Ματέι, Καστ και Κάιζερ, που εκπροσωπούν σκληρές «αντισυστημικές» γραμμές. Η Αριστερά αδυνατεί να απαντήσει πειστικά, και εν μέρει θεωρείται συνυπεύθυνη για την αποτυχία διαχείρισης αυτών των ζητημάτων.

Τα τρία πλεονεκτήματα της Χάρα

Παρόλα αυτά, η Χάρα έχει τρία βασικά πλεονεκτήματα που μπορούν να τη βοηθήσουν να ανατρέψει την κατάσταση.

Πρώτον, η προσωπική της διαδρομή τη διαφοροποιεί από το πολιτικό κατεστημένο. Με καταγωγή από φτωχή συνοικία και πορεία που δεν πέρασε από τα παραδοσιακά κέντρα εξουσίας, η Χάρα μπορεί να εκπροσωπήσει ένα πειστικό αντι-ελιτίστικο αφήγημα.

Δεύτερον, είναι ίσως η μόνη υποψήφια που μπορεί να υπερασπιστεί πειστικά το κυβερνητικό έργο, Το υπουργείο της υλοποίησε μεταρρυθμίσεις που αποτέλεσαν τα ελάχιστα από τα επιτεύγματα της κυβέρνησης Μπόριτς και παραμένουν δημοφιλή. Η εικόνα της ως αποτελεσματικής τεχνοκράτισσας που παραμένει κοντά στους εργαζόμενους ενισχύει τη θέση της.

Τρίτον, αν και παραμένει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, έχει κρατήσει αποστάσεις από τις πιο αμφιλεγόμενες θέσεις του. Σε αντίθεση με τον Ντανιέλ Χαντουέ, που πλήρωσε πολιτικά τη στήριξή του σε καθεστώτα όπως της Κούβας και της Βενεζουέλας, η Χάρα έχει αποφύγει τέτοιες τοποθετήσεις και προτάσσει την ανάγκη για ευρεία συμμαχία. Έχει δηλώσει ότι «η υποψηφιότητα θα είναι προϊόν συμμαχίας, όχι ενός κόμματος μόνο», επιδιώκοντας να καθησυχάσει τους πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους.

Η σημασία της υποψηφιότητας για την Αριστερά

Η υποψηφιότητα της Γιανέτ Χάρα είναι ενδεικτική της μετατόπισης που επιχειρείται εντός της χιλιανής Αριστεράς. Δεν είναι μόνο η ανάδειξη μιας γυναίκας και μάλιστα κομμουνίστριας στην κορυφή του εκλογικού αγώνα.

Είναι η προσπάθεια να ξανακερδηθεί η χαμένη αξιοπιστία, να επανενωθεί ένας χώρος που έχει κατακερματιστεί και να διατηρηθεί ζωντανή η ελπίδα για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Σε μια συγκυρία όπου η Δεξιά εμφανίζεται ενισχυμένη, η Χάρα ενδέχεται να προσφέρει μια εναλλακτική με πολιτικό και κοινωνικό βάθος.

Αναμφίβολα, η μάχη θα είναι δύσκολη και η  εκλογή της αβέβαιη. Όμως η νίκη της στις προκριματικές έδειξε πως μπορεί να κινητοποιήσει πλατιά στρώματα της κοινωνίας, να εμπνεύσει και να εκπροσωπήσει μια άλλη εκδοχή της Χιλής —εκείνη που ακόμη επιθυμεί αλλαγή, αλλά δεν την βρίσκει ούτε στον νεοφιλελευθερισμό ούτε στην ασφάλεια του παλιού συστήματος.