Στην κινεζική πόλη Ζενγκζού, ένας αστυνομικός που φορούσε γυαλιά αναγνώρισης προσώπου εντόπισε έναν λαθρέμπορο ηρωίνης σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό. Στην πόλη Κινγκντάο έχουν τοποθετηθεί κάμερες τεχνητής νοημοσύνης. Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία αυτή η αστυνομία συνέλαβε δεκάδες καταζητούμενους κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου ετήσιου φεστιβάλ μπύρας. Στο Γούχου, ένας φυγάς, ύποπτος δολοφονίας εντοπίστηκε από μια κάμερα καθώς αγόραζε φαγητό από μια καντίνα. Όλα αυτά αποτελούν πραγματικότητα στην σύγχρονη Κίνα. 

Το Πεκίνο υιοθετώντας νέες τεχνολογίες για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων χτίζει ένα τεράστιο, άνευ προηγουμένου εθνικό σύστημα επιτήρησης με τη βοήθεια της ευημερούσας τεχνολογικής της βιομηχανίας. Πρόκειται για ένα δυστοπικό μέλλον με εκατομμύρια κάμερες κι άλλα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. 

«Στο παρελθόν, όλα ήταν θέμα ενστίκτου», λέει ο Σαν Γιουν, αναπληρωτής αρχηγός της αστυνομίας στο σιδηροδρομικό σταθμό του Ζενγκζού, όπου πιάστηκε ο λαθρέμπορος ηρωίνης. «Αν έχανες κάποιο στοιχείο, το έχανες». 

200 εκατομμύρια κάμερες παρακολούθησης

Σε ορισμένες πόλεις, οι κάμερες ανιχνεύουν σιδηροδρομικούς σταθμούς για να εντοπίσουν τους «most wanted» εγκληματίες της Κίνας. Οι οθόνες δείχνουν τα πρόσωπα των περαστικών και απαριθμούν τα ονόματα των ανθρώπων που δεν πληρώνουν τα χρέη τους. Σαρωτές αναγνώρισης προσώπου προστατεύουν τις εισόδους σε συγκροτήματα κατοικιών. Ήδη, στην Κίνα υπάρχουν περίπου 200 εκατομμύρια κάμερες παρακολούθησης, τέσσερις φορές περισσότερες από ότι στις ΗΠΑ. 

Υπάρχουν παράλληλα άλλα συστήματα που παρακολουθούν τη χρήση του διαδικτύου, τις επικοινωνίες, τη διαμονή στα ξενοδοχεία και τα ταξίδια με τρένα και αεροπλάνα, ακόμη και τα ταξίδια με αυτοκίνητο σε συγκεκριμένες περιοχές. Προς το παρόν πάντως αυτές οι τεχνολογίες υπερλειτουργούν σε κάποιες περιοχές και λείπουν από άλλες. 

Δηλαδή η Κίνα δεν έχει καταφέρει ακόμη να αναπτύξει ένα εθνικό δίκτυο, κάτι που σύμφωνα με τους New York Times αποδίδεται στην γραφειοκρατία της χώρας. Όπως αναφέρει η εφημερίδα το λογισμικό μαζικής παρακολούθησης έχει εγκατασταθεί εν πολλοίς στα δυτικά της χώρας όπου παρακολουθούνται τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων. 

Ο Μάρτιν Χορζέμπα από το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Πέτερσον υποστηρίζει ότι «είναι δυνητικά ένας εντελώς νέος τρόπος για την κυβέρνηση να διαχειριστεί την οικονομία και την κοινωνία. Ο στόχος είναι η αλγοριθμική διακυβέρνηση». 

Το περασμένο καλοκαίρι, η αστυνομία έβαλε κάμερες αναγνώρισης προσώπου και μια μεγάλη οθόνη στην γέφυρα Τσάνγκχονγκ στην πόλη Ξιανγκγιανγκ. Φωτογραφίες όσων είχαν παραβεί το νόμο προβάλλονταν στην οθόνη μαζί με τα ονόματα και τα στοιχεία τους. Αρχικά οι άνθρωποι ήταν ενθουσιασμένοι μέχρι που κατάλαβαν ότι πρόκειται για τιμωρία, λέει η εκπρόσωπος Γούαν Γιούε. «Αν σε ‘συλλάβει’ το σύστημα, οι γείτονες και οι συνάδελφοί σου θα το δουν και θα κουτσομπολεύουν γι’ αυτό. Αυτό είναι πολύ ενοχλητικό και ντροπιαστικό για τους ανθρώπους», προσθέτει. 

Αύξηση της κρατικής επιτήρησης 

Επί Ξι Ζιπίνγκ ξεκίνησε μια σημαντική αναβάθμιση της κρατικής επιτήρησης. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο στις τεχνολογίες ασφάλειας και επιτήρησης, ενώ οι αναλυτές εκτιμούν ότι η χώρα θα έχει σχεδόν 300 εκατομμύρια κάμερες έως το 2020. Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών IHS Markit, οι Κινέζοι αγοραστές θα πάρουν πάνω από τα τρία τέταρτα όλων των διακομιστών που ανιχνεύουν πρόσωπα μέσω βίντεο.

Η αστυνομία της Κίνας αναμένεται να ξοδέψει επιπλέον 30 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια για τεχνική υποστήριξη, σύμφωνα με έναν ειδικό που μνημονεύεται στα κρατικά μέσα της χώρας. Παράλληλα το κράτος τροφοδοτεί την έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών που εντοπίζουν πρόσωπα ή αναγνωρίζουν τα ρούχα, ακόμη και το βάδισμα ενός ατόμου. Επίσης πειραματικά gadgets, όπως τα γυαλιά αναγνώρισης προσώπου, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται στην αγορά.

Μέχρι στιγμής ο μέσος Κινέζος πολίτης δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα. Αντίθετα κάποιοι στηρίζουν τις προσπάθειες επιβολής του νόμου και της τάξης. Ο Γουάνγκ Φουκάνγκ φοιτητής που προσφέρθηκε εθελοντικά να εργαστεί ως φρουρός στην Ξιανγκγιανγκ υποστηρίζει ότι «είναι σημαντικό η πόλη να είναι ασφαλής και να λειτουργεί με τάξη». 

Ο ρόλος των Start up

Οι καινοτόμες επιχειρήσεις Start up παίζουν το δικό του ρόλο στο σύστημα παρακολούθησης. Στη Σαγκάη, μια εταιρεία που ονομάζεται Yitu, το έχει φτάσει στα άκρα. Τα γραφεία έχουν κάμερες, οι εργαζόμενοι παρακολουθούνται στους διαδρόμους και η οθόνη δείχνει τα πάντα. Που πάνε και τι κάνουν όλη μέρα, κάθε μέρα.

Στην Κίνα, η παρακολούθηση γίνεται πλέον μια μεγάλη επιχείρηση. Mια σειρά από νεοσύστατες εταιρείες εμφανίζονται για να καλύψουν τη ζήτηση. Οι κινεζικές εταιρείες αναπτύσσουν ανταγωνιστικές εφαρμογές παγκοσμίως, όπως συσκευές αναγνώρισης εικόνας και φωνής. Η Yitu ήταν μία από τους πρωτοπόρους και κατέλαβε την πρώτη θέση σε έναν ανοιχτό διαγωνισμό για τους αλγόριθμούς αναγνώρισης προσώπου το 2017 στις ΗΠΑ. Κι άλλες κινέζικές εταιρείες τα πήγαν εξίσου καλά. 

Η τεχνολογική έκρηξη στην Κίνα στηρίζει τις φιλοδοξίες της κυβέρνησης αναφορικά με την εποπτεία των πολιτών. Σε επενδύσεις στη μεγάλη κλίμακα η Κίνα ανταγωνίζεται ήδη της Silicon Valley. Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις τεχνολογίας βρίσκουν εύκολα επενδυτές και διόλου ευκαταφρόνητους πόρους. Τον Μάιο η εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης Sense Time συγκέντρωσε επενδύσεις 620 εκατομμυρίων δολαρίων, ανεβάζοντας την αξία της σε 4,5 δισ. δολάρια. Η Yitu συγκέντρωσε 200 εκατομμύρια δολάρια τον περασμένο μήνα ενώ η Megvii, 460 εκατομμύρια δολάρια από επενδυτές μεταξύ των οποίων και μια κρατική επιχορήγηση. 

Η αγορά… παρακολούθησης

Σε ένα συνέδριο τον περασμένο Μάιο στο Πεκίνο, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις παρουσίασαν πύλες ασφαλείας, συστήματα αναγνώρισης προσώπου και άλλες συσκευές παρακολούθησης σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και επενδυτές. Οι ιδιωτικές εταιρείες βλέπουν μεγάλη δυναμική στον τομέα επιτήρησης στην Κίνα. 

Η αγορά δημόσιας ασφάλειας της Κίνας εκτιμήθηκε σε περισσότερα από 80 δισεκατομμύρια δολάρια πέρσι αλλά αυτό το ποσό θα μπορούσε να αυξηθεί καθώς η χώρα αναπτύσσει τις δυνατότητές της, σημειώνει ο Σεν Ξίνιγιανγκ, πρώην αναλυτής δεδομένων της Google και πλέον επικεφαλής της τεχνολογίας παρακολούθησης Eyecool. 

Πολλές από αυτές τις εταιρείες παρακολούθησης παρέχουν ήδη δεδομένα στην κυβέρνηση. Ο Σεν Ξίνιγιανγκ σημειώνει ότι η εταιρεία του έχει συστήματα επιτήρησης σε περισσότερα από 20 αεροδρόμια και σιδηροδρομικούς σταθμούς που βοήθησαν τις αρχές να πιάσουν περίπου 1.000 εγκληματίες. Όπως αναφέρει το Eyecool παραδίδει δυο εκατομμύρια εικόνες προσώπου κάθε ημέρα σε ένα νέο μεγάλο αστυνομικό σύστημα συγκέντρωσης δεδομένων που ονομάζεται Skynet.

Σε ένα κτιριακό συγκρότημα στην Xiangyang, έχει τοποθετηθεί ένα σύστημα αναγνώρισης προσώπου που δημιουργήθηκε για να ελέγχει τους κατοίκους πριν αυτοί περάσουν την πύλη ασφαλείας. Ο Γουέν Γιάνγκλι, στέλεχος της εταιρείας Number 1 Community που δημιουργεί το προϊόν, δήλωσε ότι η εταιρεία δημιουργεί και άλλες εφαρμογές. Μία που ανιχνεύει ταραχές μεταξύ ομάδων και μία που θα επιτρέπει στην αστυνομία να χρησιμοποιεί εικονικούς χάρτες κτιρίων για να μαθαίνει ποιοι κατοικούν σε αυτά. 

Οι εταιρείες ενδιαφέρονται φυσικά και για ανοίγματα στο εξωτερικό. Η Yitu λέει ότι επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Ασία και η Μέση Ανατολή. Στο εσωτερικό η Κίνα προετοιμάζει τους πολίτες για την τεχνολογία επιτήρησης του επόμενου επιπέδου. Μια πρόσφατη ταινία από τα κρατικά μέσα με τίτλο «Εκπληκτική Κίνα» («Amazing China»), πρόβαλε έναν παρόμοιο εικονικό χάρτη που παρείχε στην αστυνομία στοιχεία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για προληπτική αστυνόμευση. 

«Αν υπάρχουν ανωμαλίες, το σύστημα στέλνει μια προειδοποίηση», λέει ο αφηγητής καθώς η κινεζική αστυνομία επισκέπτεται ένα διαμέρισμα. Λίγο αργότερα ένας από τους αξιωματικούς αναφέρει: «Δεν έχει σημασία σε ποια γωνιά θα κρυφτείτε. Θα σας οδηγήσουμε στη δικαιοσύνη». 

Η τεχνολογία δεν χρειάζεται να είναι πάντα αποτελεσματική για να λειτουργεί

Στην πραγματικότητα αυτού του είδους οι τεχνολογίες δεν λειτουργούν τέλεια. Αντίθετα μάλλον βρίσκονται σε πρώιμο ακόμη στάδιο. Για παράδειγμα η εθνική βάση δεδομένων περιλαμβάνει 20 έως 30 εκατομμύρια άτομα. Αυτός ο αριθμός είναι πολύ δύσκολο να διασταυρωθεί με τη σημερινή τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων. 

Το σύστημα είναι αυτή τη στιγμή περισσότερο ένα ψηφιακό συνονθύλευμα από ό,τι ένα τεχνολογικό δίκτυο. Πολλά αρχεία εξακολουθούν να μην είναι ψηφιακά και άλλα είναι ακόμη περασμένα σε ακατάλληλα υπολογιστικά φύλλα. Συστήματα που η αστυνομία φιλοδοξεί ότι κάποια μέρα θα λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη, σήμερα λειτουργούν με ομάδες ατόμων που ταξινομούν φωτογραφίες και δεδομένα με τον παραδοσιακό τρόπο. 

Ωστόσο, φαίνεται ότι η τεχνολογία δεν χρειάζεται να είναι πάντα αποτελεσματική για να λειτουργεί. Οι κινεζικές αρχές την παρουσιάζουν ως αποτελεσματική προβάλλοντας τις συλλήψεις εγκληματιών μέσω αυτής. Εξάλλου σύμφωνα με τον Χορζέμπα από το Ινστιτούτο Πέτερσον: «Το όλο θέμα είναι ότι οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν αν παρακολουθούνται κι αυτή η αβεβαιότητα τους κάνει πιο υπάκουους». Στην Ζενγκζού, η αστυνομία υποστηρίζει ότι και μόνο η σκέψη των γυαλιών αναγνώρισης προσώπου ήταν ικανή να κάνει τους εγκληματίες να ομολογήσουν. 

Ο Σαν Γιουν, ο επικεφαλής της αστυνομίας του σιδηροδρομικού σταθμού της Ζενγκζού αναφέρθηκε στο περιστατικό της σύλληψης του λαθρέμπορου ηρωίνης. Ενώ ο ύποπτος αρνήθηκε τα πάντα, η αστυνομία υποστήριξε ότι αυτό που τους είπε δεν είχε καμία σημασία. Τα γυαλιά θα τους έδιναν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονταν. «Επειδή φοβήθηκε ότι θα εντοπιστεί από την προηγμένη τεχνολογία, ομολόγησε», είπε ο Σαν Γιουν. «Δεν χρησιμοποιήσαμε καν τεχνικές ανάκρισης», πρόσθεσε, «απλώς μας τα είπε όλα».