Πίσω από την φαντασμαγορική εικόνα του Βερολίνου και από τα στέκια της πόλης κρύβεται η ζωή των αστέγων της πόλης. Αυτή την ζωή μπορούν πλέον να γνωρίσουν οι επισκέπτες της γερμανικής πρωτεύουσας μέσω ενός προγράμματος που στοχεύει να φέρει τους ανθρώπους που έχουν περιθωριοποιηθεί πίσω στο κέντρο της κοινωνίας. Επιμέλεια: Ευαγγελία Ασημακοπούλου 

Ads

Ο σταθμός Ζούλογκισχ Γκαρτεν του Βερολίνου, είναι εδώ και καιρό στέκι τοξικομανών και αστέγων. Οι ντόπιοι έχουν συνηθίσει το θέαμα των αμέτρητων σκουπιδιών στο γρασίδι γύρω από το σταθμό. Οι επισκέπτες της γερμανικής πρωτεύουσας έχουν τη τάση να κρατάνε αποστάσεις από τους τοξικομανείς και τους αστέγους. 

«Ο καθένας γνωρίζει το σταθμό Ζούλογκισχ από το βιβλίο της Κριστίν Φ. “Εμείς τα παιδιά του σταθμού”», εξηγεί στο Spiegel ο Κάρστεν Βος, που έχει ζήσει ως άστεγος. Το βιβλίο γράφτηκε το 1970 και απεικονίζει ένα εθισμένο στα ναρκωτικά κορίτσι στο Δυτικό Βερολίνο. 

«Τίποτα δεν έχει αλλάξει από τότε. Υπάρχουν ακόμα ναρκωτικά, πορνεία, γίνονται εγκλήματα ακόμα και αν όλα δείχνουν πιο αναβαθμισμένα», συνέχισε ο Βος. 

Η περιοχή έχει σίγουρα καθαριστεί τα τελευταία χρόνια μετά την έξαρση των αναπτυξιακών σχεδίων, όπως το πολυτελές ξενοδοχείο Waldorf Astoria, το οποίο άνοιξε τον Ιανουάριο. 

Αυτές τις μέρες ο Βος εργάζεται στο κέντρο αστέγων ξεναγώντας σε ανθρώπους που θέλουν να ανακαλύψουν την «πίσω πλευρά» του Βερολίνου. Αν και πληρώνεται για την εργασία του, ζει από την πρόνοια.

Ο Βος κάνει πράξη τη ιδέα του σε συνεργασία με το σύλλογο Querstadtein. Στόχος του είναι να φέρει τους ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας σε επαφή με το κοινό γενικά, προσφέροντας σε άστεγους την ευκαιρία να ξεναγήσουν τους επισκέπτες της γερμανικής πρωτεύουσας, στις «δικές» τους γειτονιές: Στα πάρκα και τους δρόμους όπου συναντούν τους φίλους τους, τους οργανισμούς και τα κέντρα προβολής που τους παρέχουν υποστήριξη. 

«Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στους δρόμους κλίνουν προς τα μέρη όπου προσφέρονται πράγματα δωρεάν. Για παράδειγμα τα σουπερ μαρκετ που δουλεύουν είκοσι-τέσσερις ώρες δίνοντας την δυνατότητα επιστροφής μπουκαλιών με μικρό χρηματικό αντάλλαγμα, καταστήματα που δουλεύουν έως αργά τη νύχτα, τα συσσίτια ή και μέρη που μπορείς να κάτσεις για λίγο», λέει ο Βος.

Ο ίδιος ακούγεται περισσότερο σαν κοινωνικός λειτουργός παρά σαν κάποιος που έχει βιώσει από πρώτο χέρι την έλλειψη στέγης. Στη πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στην εικόνα των περισσότερων αστέγων. Πριν βρεθεί στο δρόμο, ο Βος είχε διευθυντική θέση στην εταιρεία Bread & Butter στο Βερολίνο, όμως στη συνέχεια έχασε τη δουλειά του. Σήμερα φοράει ένα λευκό πουκάμισο και γυαλιά Ray Ban. «Τριγυρνούσα έτσι ακόμα και όταν ήμουν άστεγος», παραδέχεται γελώντας. 

Τα μόνα στοιχεία που υποδηλώνουν την κατάσταση του, είναι ένας λεκές στο πουκάμισο του και ένα χαμένο δόντι. Ο Βος έχει επιβιώσει κάποιες δύσκολες στιγμές. «Η ζωή είναι πολύ αγχώδης όταν είσαι άστεγος. Πρέπει να κάνεις ότι είναι απαραίτητο για να περάσεις τη μέρα και θα ξεχάσεις τι θα πει ιδιωτική ζωή», δήλωσε στο γερμανικό περιοδικό. Θυμάται μόνο μια φορά που ήταν μόνος: όταν έκανε ντους. 

Τώρα η αποστολή του είναι να διδάξει στους ανθρώπους την εμπειρία του να είναι κανείς άστεγος. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι έως και 4.000 άνθρωποι ζουν στους δρόμους του Βερολίνου, ενώ περίπου 10.000 αναζητούν καταφύγιο στα κέντρα φροντίδας. 

Η ξενάγηση του Βος οδηγεί σε μερικές εκπληκτικά κομψές περιοχές της πόλης, όπως τη πλατεία Βικτόρια Λουίζ Πλατζ. «Όταν είχα το δικό μου διαμέρισμα συνήθιζα να κάθομαι εδώ και να διαβάζω. Αργότερα καθόμουν στην πάνω μεριά του δρόμου με τους άλλου άστεγους. Υπάρχει μια σαφής διαχωριστική γραμμή», θυμάται ο Βος. 

Αυτό που πιθανόν να αποτελέσει έκπληξη για πολλούς είναι ότι οι πλούσιοι κάτοικοι των περιοχών αυτών, συχνά κάνουν δωρεές στα καταφύγια αστέγων κατά τη χειμερινή περίοδο. «Νοιάζονται», λέει ο Βος. Είναι αυτές οι μικρές λεπτομέρειες που κάνουν τη ξενάγηση του ενδιαφέρουσα. 

«Εμείς δεν ενδιαφερόμασταν στην ιδέα της ξενάγησης μιας παραγκούπολης. Δεν θέλαμε τους ανθρώπους να κοιτούν τους άστεγους σαν να είναι σε ζωολογικό κήπο», δήλωσε η Καθαρίνα Καν, συνιδρυτής του συλλόγου Querstadtein, που είχε σκεφτεί την ιδέα μιας τέτοιας ξενάγησης έχοντας δει μια παρόμοια πρωτοβουλία στη Κοπεγχάγη –παρόμοιο πρόγραμμα υπάρχει και στο Λονδίνο. Η Καν προσέλαβε 15 εθελοντές μέσα από τον εκτεταμένο κοινωνικό κύκλο της. 

Παρά την απειρία της ήρθε σε επαφή με καταφύγια αστέγων και χώρους όπου συχνάζουν εκατοντάδες άστεγοι την ημέρα. Οι άνθρωποι που θα ξεναγηθούν υπογράφουν και πληρώνουν περίπου 9 ευρώ για το προνόμιο αυτό. 

«Όταν περπατάς στο Βερολίνο με τα μάτια σου ανοιχτά, συνειδητοποιείς ότι δεν είναι όλα ρόδινα», λέει ένας νεαρός άντρας με ένα μοντέρνο κούρεμα και πολύχρωμα αθλητικά παπούτσια. 

Οι εκδρομές γίνονται εδώ και ένα μήνα και σύμφωνα με την Καν, συνήθως περιλαμβάνουν και ένα δημοσιογράφο που καλύπτει το θέμα. Αυτό που οι δημοσιογράφοι έχουν τη τάση να μην αναφέρουν είναι ότι ο Βος εξακολουθεί να είναι ο μόνος ξεναγός και πως πλέον έχει μια στέγη για να ζει. Περίπου 20 άστεγοι έλαβαν εκπαίδευση ξεναγού αλλά κανένας από αυτούς δεν προθυμοποιήθηκε να αναλάβει κάποιο γκρούπ. 

«Χρειάζονται περισσότερο χρόνο», εξηγεί η εκπρόσωπος εθελοντών Καθαρίνα Γκε. Ο Βος θα συμφωνήσει λέγοντας πως, «δεν νιώθουν όλοι άνετα να μιλούν μπροστά σε ομάδες». 
Η περιοδεία περιλαμβάνει επίσης μια επίσκεψη στο μνημείο Κάιζερ Γουίλχεμ, όπου το μεγαλύτερο μέρος του καταστράφηκε στον πόλεμο. «Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα όμορφα μέρη αρέσουν πολύ και στους άστεγους», επισημαίνει ο Βος λέγοντας επίσης τι μπορεί ο κόσμος να κάνει για να τους βοηθήσει.

«Ποτέ μην πετάτε φιάλες που μπορούν να επιστραφούν, αλλά να τις βάζετε δίπλα στους κάδους απορριμμάτων. Μην τοποθετείτε παλιά ρούχα σε κάδους για ρούχα από δεύτερο χέρι, αλλά δωρίστε τα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Και κοιτάξτε τους αστέγους, μιλήστε μαζί τους. Για μένα το χειρότερο πράγμα ήταν να νιώθω αόρατος», συμβουλεύει. 

Έχει δίκιο. Τώρα όμως η ομαλότητα έχει επιστρέψει στη ζωή του Βος. Οι συμμετέχοντες στο τουρ δεν μπορούν να πουν ότι μίλησαν με κάποιον άστεγο. Πρέπει πρώτα να περάσουν από την «άλλη πλευρά» του πάρκου.