Σημαντικές είναι οι εξελίξεις με επίκεντρο την ανακοίνωση εκ μέρους της κυβέρνηση Μπάιντεν ότι εξετάζει τρόπους για την απελευθέρωση της πατέντας των εμβολίων, γεγονός που έχει δημιουργήσει αντιδράσεις σε πολλές μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. 

O Πρόεδρος Μπάιντεν δέχθηκε αυξανόμενη πίεση για να υποστηρίξει την πρόταση, η οποία υποστηρίχθηκε από πολλούς Δημοκρατικούς του Κογκρέσου. Η Κάθριν Τάι, εμπορικός εκπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών, ανακοίνωσε τη θέση της κυβέρνησης, καθώς η πανδημία χειροτερεύει στην Ινδία και τη Νότια Αμερική. Ωστόσο, η υποστήριξη από τον Λευκό Οίκο δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα εγκριθεί.

Η Tai είπε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετάσχουν σε διαπραγματεύσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για το θέμα, αλλά ότι «θα χρειαστούν χρόνο δεδομένης της φύσης του θεσμικού οργάνου βάσει της συναίνεσης και της πολυπλοκότητας των σχετικών θεμάτων».

Τις αντιρρήσεις της σχετικά με την απόφαση αυτή εξέφρασαν γνωστές φαρμακοβιομηχανίες, οι οποίες είδαν τις τιμές των μετοχών τους να μειώνονται μετά την είδηση της απόφαση της κυβέρνησης Biden. Ειδικότερα, ο Stephen J. Ubl, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Pharmaceutical Research and Manufacturers της Αμερικής, χαρακτήρισε την ανακοίνωση «ένα πρωτοφανές βήμα που θα υπονομεύσει την παγκόσμια ανταπόκρισή μας στην πανδημία και θα δημιουργήσει προβλήματα ασφάλειας».

«Αυτή η απόφαση θα δημιουργήσει σύγχυση μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων, θα αποδυναμώσει περαιτέρω τις ήδη τεταμένες αλυσίδες εφοδιασμού και θα προωθήσει τον πολλαπλασιασμό των πλαστών εμβολίων», είπε σε δήλωση, προσθέτοντας ότι η κίνηση θα είχε ως αποτέλεσμα «την παράδοση αμερικανικών καινοτομιών σε χώρες που αναζητούν να υπονομεύουν την ηγεσία μας στη βιοϊατρική ανακάλυψη».

Παράλληλα, οι φαρμακοβιομηχανίες υποστήριξαν ότι η  απελευθέρωση της πατέντας των εμβολίων θα υπονόμευε την ανάληψη κινδύνων και την καινοτομία. «Ποιος θα κάνει το εμβόλιο την επόμενη φορά;»  έγραψε στο Twitter ο Brent Saunders, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Allergan, που είναι τώρα μέλος της AbbVie.

Επίσης ισχυρίζονται ότι η άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν θα επιταχύνει την παραγωγή εμβολίων, επισημαίνοντας άλλα εμπόδια όπως η πρόσβαση σε πρώτες ύλες και θέματα διανομής. Η Pfizer είπε ότι το εμβόλιο της εταιρείας απαιτεί 280 συστατικά από 86 προμηθευτές σε 19 χώρες, καθώς και εξαιρετικά εξειδικευμένο εξοπλισμό και προσωπικό.

«Η παράδοση σε άπορες χώρες ενός βιβλίου συνταγών χωρίς τα συστατικά, τις εγγυήσεις και το απαιτούμενο εργατικό δυναμικό δεν θα βοηθήσει τους ανθρώπους που περιμένουν το εμβόλιο», δήλωσε η Δρ Michelle McMurry-Heath, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Καινοτομίας Βιοτεχνολογίας.

Παράλληλα, οι επικριτές της πρότασης ανησυχούν ότι η άρση των προστατευτικών ευρεσιτεχνιών μετά την ανάπτυξη και την έγκριση των εμβολίων μπορεί να αποθαρρύνει τις φαρμακευτικές εταιρείες να επενδύσουν σε θεραπείες για μελλοντικές κρίσεις δημόσιας υγείας.

«Δυστυχώς, αυτή η δράση δεν θα βοηθήσει στη διάθεση περισσότερων εμβολίων στον κόσμο», δήλωσε η Dr. Luciana Borio. «Δεν υπάρχει λόγος να γιορτάσουμε. Δεν θα είχαμε τα εκπληκτικά μας εμβόλια χωρίς καινοτόμες εταιρείες των ΗΠΑ. Αυτά τα εμβόλια είναι δύσκολο να αναπτυχθούν και να παρασκευαστούν, και οι εταιρείες μας το κάνουν πιο αποτελεσματικά», πρόσθεσε.

Ο Craig Garthwaite, καθηγητής στρατηγικής στη Σχολή Διοίκησης Kellogg στο Πανεπιστήμιο Northwestern σημείωσε ότι, σε αντίθεση με πολλά φάρμακα, τα εμβόλια κοροναϊού είναι πολύπλοκες τεχνολογίες που θα είναι δύσκολο να αντιγραφούν χωρίς τη βοήθεια των εταιρειών που τα ανέπτυξαν. «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα πάρετε αυτό το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και θα το διαβάσετε σαν μια συνταγή γλυκού και θα το φτιάξετε», είπε. «Θέλετε πραγματικά να σας βοηθήσουν οι Moderna και Pfizer».

Αντιδρά και… το ελληνικό Liberal

Ανάλογες θέσεις κατά της απελευθέρωσης της πατέντας των εμβολίων εμφανίστηκαν και στο ελληνικό διαδίκτυο και συγκεκριμένα στο Liberal, σε άρθρο του οποίου αναφέρεται πως η κίνηση του Μπάιντεν, «αποτελεί μία ιδιαίτερα επικίνδυνη ακροβασία που όχι μόνο ενδέχεται να μην αποφέρει τα βραχυπρόθεσμα οφέλη που υπόσχεται, αλλά είναι βέβαιο ότι θα επιφέρει και πολύ αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα».

Μεταξύ άλλων το άρθρο αναφέρει ότι «αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι υπάρχουν πολύ σοβαρότεροι λόγοι για τους οποίους οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν σήμερα επαρκή αριθμό εμβολίων στη διάθεσή τους. Οι κυριότεροι από αυτούς αφορούν την έλλειψη τεχνογνωσίας στην παραγωγή, την έλλειψη των αναγκαίων πρώτων υλών και την απουσία αξιόπιστων δικτύων διανομής. Τα εμπόδια αυτά είναι μάλιστα ακόμα μεγαλύτερα σε ό,τι αφορά τα εμβόλια mRNA, που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά μαζικά, πράγμα που ίσως εξηγεί τον λόγο που καμία εταιρία της Ινδίας δεν έχει ακόμη “αντιγράψει” το εμβόλιο της Moderna παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εταιρία έχει παραιτηθεί της προστασίας των πατεντών της εδώ και ένα χρόνο».

Και συνεχίζει τονίζοντας πως το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι αυτές οι ενέργειες γίνονται αποτελεσματικότερα υπό καθεστώς προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων παρά εν τη απουσία τους».

«Η εκπληκτική φαρμακευτική καινοτομία που βελτιώνει τις ζωές όλων μας υπάρχει επειδή επενδύονται τεράστια κεφάλαια στην έρευνα και την καινοτομία κάθε χρόνο. Η κατάργηση των πατεντών, ακόμα και σε περιπτώσεις παγκόσμιου συναγερμού, θα καταστήσει αυτού του είδους τις επενδύσεις πολύ πιο επισφαλείς, ασύμφορες και κατά συνέπεια λιγότερο πιθανές. Η κατάργηση των πατεντών (πέρα από τις υπάρχουσες ρυθμίσεις της Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) Agreement) θα αλλάξει οριστικά το τοπίο σε ότι αφορά τη φαρμακοβιομηχανία και την καινοτομία», καταλήγει.