Είναι φανερό ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί ένα σενάριο για το μακρινό μέλλον. Είναι ήδη εδώ. Και οι πόλεις που δημιουργήθηκαν για να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τα στοιχεία της φύσης, θα πληγούν ιδιαίτερα σκληρά.

Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχουν γίνει από καιρό αισθητές. Κύματα καύσωνα, πλημμύρες, ξηρασία, δασικές πυρκαγιές. Πολλές πόλεις προσπαθούν να σχεδιάσουν μέτρα για την αποφυγή των σοβαρών συνεπειών, αλλά τα πράγματα φαίνεται πως επιδεινώνονται και οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο δραματικές, μακρόπνοες και διαρκείς από αυτές που θα έπρεπε και θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ο πολιτισμένος κόσμος.

Επιστήμονες του Κλίματος στο Crowther Lab, ερευνητικό κέντρο με έδρα τη Ζυρίχη ( Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας), ανέλυσαν τα δεδομένα 520 πόλεων σε ολόκληρο τον κόσμο, ανάμεσά τους όλες τις πρωτεύουσες και τα αστικά κέντρα με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου.

Πολλές πόλεις, ειδικά στις φτωχότερες χώρες, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα, ανάμεσά τους μεγάλους και ολοένα αυξανόμενους πληθυσμούς των παραγκουπόλεων, που στερούνται στοιχειωδών υπηρεσιών και κινδυνεύουν όλο και περισσότερο από κλιματικές καταστροφές. Η κλιματική αλλαγή, με την άνοδο της θερμοκρασίας, που αυξάνει τους κινδύνους ξηρασίας αλλά και πλημμυρών, θα προκαλέσει πρωτόγνωρες καιρικές συνθήκες, σύμφωνα με τους ερευνητές.

«Είναι προφανές ότι πρέπει πολύ γρήγορα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο ζούμε στον πλανήτη. Διαφορετικά θα έχουμε όλο και περισσότερες περιόδους ξηρασίας, πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα», προειδοποιούν.

Η πιο πιεστική ερώτηση της ανθρωπότητας

Στη Βραζιλία, το τροπικό δάσος του Αμαζονίου παραδόθηκε στις φλόγες, στην ινδική περιοχή του Ρατζαστάν, στη Βασόρα του Ιράκ και στο Ντουμπάι, μετρήθηκαν θερμοκρασίες άνω των 50 βαθμών Κελσίου, ένα όριο πάνω από το οποίο η ανθρώπινη ζωή γίνεται αδύνατη. Ο Ιούλιος ήταν ο πιο καυτός μήνας που είχε καταγραφεί. Στην πόλη Lingen, στη γερμανική επαρχία της Κάτω Σαξονίας, η θερμοκρασία έφτασε τους 42,6 βαθμούς Κελσίου, ενώ και και πολλές άλλες πόλεις στην Ευρώπη έζησαν καύσωνες-ρεκόρ. Περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν σε 350 πόλεις με θερμοκρασίες υψηλότερες από 35 βαθμούς Κελσίου.

Τι θα συμβεί αν τα κύματα καύσωνας διαρκούν περισσότερο, οι καταιγίδες γίνονται πιο συχνές και οι πλημμύρες πιο δραματικές;

«Στα επόμενα 15 χρόνια οι πόλεις εκτιμάται ότι θα αντιπροσωπεύουν το 60%-70% του παγκόσμιου πληθυσμού, θα καταναλώνουν το 70% του ηλεκτρισμού παγκοσμίως και θα εκπέμπουν περίπου το ίδιο ποσοστό αερίων του θερμοκηπίου. Αν λοιπόν, δεν κάνεις τις πόλεις μέρος της λύσης, δεν θα λύσεις το πρόβλημα» σημειώνει ο Σεθ Σουλτς, ιδρυτής και CEO της Urban Breakthroughs και ειδικός σύμβουλος της διεθνούς συμμαχίας δημάρχων «Global Covenant of Mayors on Research & Innovation». Και προσθέτει: «Οι πόλεις βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, όταν μιλάμε για μετανάστευση ή προσφυγιά εξαιτίας πολέμου ή τρομοκρατίας ή κλιματικής αλλαγής. Είναι αυτές που αντιμετωπίζουν πρώτες τις disruptive τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα τα αυτόνομα αυτοκίνητα, αυτές που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για την προστασία των ανθρώπων και των υποδομών. Αν δούμε πού συμβαίνουν οι επιπτώσεις, πού συμβαίνουν τα μαθήματα, πού συμβαίνει η δράση, όλα συμβαίνουν στις πόλεις».

Όπως αναφέρεται και σε δημοσίευμα του Spiegel, το πραγματικά τρομαχτικό πράγμα ωστόσο, είναι ότι με αυξανόμενο ρυθμό σήμερα, η δυνατότητα διάθεσης της γνώσης, της πληροφορίας και των δεδομένων, που οι πόλεις χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, στο χρονικό πλαίσιο και στην κλίμακα που αυτά απαιτούνται, δεν είναι επαρκής. Ωστόσο, οι τοπικές κυβερνήσεις, οι πόλεις και οι περιφέρειες εξακολουθούν να μην κατέχουν επίσημη θέση στο τραπέζι των παγκόσμιων συνομιλιών για το κλίμα. Οι δεσμεύσεις των πόλεων και των περιφερειών όσον αφορά το κλίμα δεν έχουν ακόμη αναγνωριστεί και κατοχυρωθεί επισήμως στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα.

Πόλεις εκπέμπουν SOS

Μόνο το ένα δέκατο της περιοχής του Παρισιού καλύπτεται από πάρκα και άλλους χώρους πρασίνου. Στο Λονδίνο, είναι το ένα τρίτο. Οι πόλεις προφανώς δεν σχεδιάστηκαν να χειριστούν τέτοιες συνθήκες και το φαινόμενο που θα τις κάνει να υποφέρουν όλο και περισσότερο αναφέρεται από τους επιστήμονες ως το «φαινόμενο της θερμοπληξίας». Η ανύπαρκτη βλάστηση, η κυριαρχία του τσιμέντου, τα αυτοκίνητα, τα κλιματιστικά και τα μηχανήματα που εκπέμπουν θερμότητα, θα εντείνουν συνεχώς το φαινόμενο.  Ως αποτέλεσμα οι πόλεις θα είναι θερμότερες έως 10 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την περιβάλλουσα ύπαιθρο, γεγονός που είναι ιδιαίτερα εμφανές στις ταχέως αναπτυσσόμενες μητροπολιτικές περιοχές. Το Πεκίνο και το Τόκιο, για παράδειγμα, έχουν θερμανθεί πέντε φορές ταχύτερα από ό, τι τα περίχωρά τους τα τελευταία 100 χρόνια.

Οι υψηλές θερμοκρασίες δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Το κλίμα έχει επίσης γίνει πιο υγρό τα τελευταία χρόνια. Η θερμότητα σε συνδυασμό με την υγρασία είναι πολύ πιο δύσκολη συνθήκη για το ανθρώπινο σώμα. Ο ζεστός αέρας αποθηκεύει περισσότερη υγρασία και η περισσότερη υγρασία οδηγεί σε περισσότερες βροχοπτώσεις – γεγονός που με τη σειρά του έχει ως αποτέλεσμα τις καταστροφικές πλημμύρες. Έτσι από εκεί που η εποχή των βροχών ήταν μια περίοδος ευτυχίας, οι άνθρωποι πλέον φοβούνται τη βροχή.

Η αλλαγή του κλίματος μετατρέπει ολόκληρο τον κόσμο σε περιοχή κρίσης, αν και με διαφορετικό τρόπο σε κάθε περιοχή, ωστόσο με συνέπειες που τείνουν να είναι οι ίδιες: χρόνιες ελλείψεις νερού, πενιχρές συγκομιδές και θάνατος των ζώων. Σύμφωνα με τους επιστήμονες η «Ημέρα Μηδέν», ημέρα κατά την οποία δεν θα υπάρχει καθόλου νερό, είναι μια πραγματική και άμεση απειλή. Το Κέιπ Τάουν, το Σάο Πάολο, το Λος Άντζελες, η Μελβούρνη και πολλές άλλες πόλεις θα υποφέρουν από ξηρασία.

Παράλληλα, σε όλο τον κόσμο, οι παγετώνες λιώνουν πιο γρήγορα από όσο προβλεπόταν και τα δάση καίγονται ακόμη και στην Αρκτική.

Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει προβλέψει τι θα συμβεί: Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, μερικά από τα οποία δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμη, θα μπορούσαν να γίνουν ο κανόνας τις επόμενες δεκαετίες. Τα θερμότερα κύματα άγνωστων αναλογιών θα μπορούσαν να χτυπήσουν τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη.

Πόλεις της νότιας Ευρώπης θα μετατραπούν σε ερήμους. Ο Γάγγης, μια πηγή ζωής για 500 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ινδία, θα στεγνώσει. Θα αυξηθούν τα επίπεδα της θάλασσας και οι πόλεις με πάνω από ένα εκατομμύριο κατοίκους, όπως η Αλεξάνδρεια ή η Τζακάρτα, θα βυθιστούν. Οι καταιγίδες θα αυξηθούν σε αριθμό και οι δασικές πυρκαγιές θα καταστρέφουν ακόμη μεγαλύτερες περιοχές.

Στη Γερμανία ήταν η Κωνσταντία στις αρχές Μαΐου που κήρυξε πρώτη τον δήμο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα. Μέχρι τις αρχές Ιουλίου ακολούθησαν ακόμη 45 δήμοι και κοινότητες, ανάμεσά τους και μεγάλες πόλεις όπως το Ντίσελντορφ, η Βόννη, το Κίελο. Σε όλο τον κόσμο ο αριθμός των δήμων και κοινοτήτων που έχουν κηρύξει έκτακτη ανάγκη για το κλίμα είναι πάνω από 700, σύμφωνα με το δίκτυο Climate Emergency Declaration and Mobilisation in Action.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μόνο περιβαλλοντικές. Δεν περιορίζονται δηλαδή στην αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα, ή στην εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι συνέπειές της αγγίζουν κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, από τις τουριστικές υποδομές και την αγροτική παραγωγή μιας χώρας μέχρι τις καρδιακές παθήσεις.

Ο ΟΗΕ έχει δημοσιοποιήσει ανησυχητικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία εκατό χώρες στον κόσμο – ανάμεσά τους και η Ελλάδα – απειλούνται με ερημοποποίηση του ενός τρίτου των εδαφών τους.  Ο ομότιμος καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός επισημαίνει ότι η ερημοποίηση συνιστά τεράστια απειλή για τη λεκάνη της Μεσογείου. Ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως αυτά που έπληξαν πρόσφατα τη Βόρεια Ελλάδα, δεν μπορούν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τον κ. Ζερεφό. «Όταν το ακραίο γίνει σύνηθες, τότε υπάρχει κίνδυνος για την ανθρωπότητα» υποστήριξε.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι πόλεις θα πρέπει να επιβάλουν το περπάτημα, την χρήση ποδηλάτου και πολιτικές μαζικών δημόσιων μεταφορών, να θεσπίσουν αυστηρά επίπεδα για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, να προωθήσουν την κυκλοφορία οχημάτων με μηδενικές εκπομπές και να καθιερώσουν περιοχές μηδενικών εκπομπών. Οι πόλεις θα πρέπει να υιοθετήσουν αυστηρούς κανονισμούς για τα νέα κτίρια και να πραγματοποιήσουν μετατροπές σε παλαιότερα κτίρια για την βελτίωση του συστήματος θέρμανσης, εξαερισμού ή φωτισμού, πρόσθεσαν οι ερευνητές. Επικεντρώνοντας στην πράσινη πολιτική σε μέσα μεταφοράς, κτίρια και βιομηχανία, οι πόλεις θα μπορούσαν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 87%, υποστήριξαν οι ερευνητές.

Το Σύμφωνο των δημάρχων

Το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων περιλαμβάνει πλέον πάνω από 7.400 πόλεις με εκτιμώμενο πληθυσμό 700 εκατομμύρια. Προηγουμένως γνωστό ως το Σύμφωνο των Δημάρχων, το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια αποτελεί τον μεγαλύτερο συνασπισμό δημάρχων που δεσμεύεται να επιταχύνει τη δράση για το κλίμα.

Η προσαρμογή έρχεται να συμπληρώσει τις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στις πόλεις, οι οποίες καλύπτονται από άλλα θέματα, όπως η ενεργειακή μετάβαση στις πόλεις, η αστική κινητικότητα, η κυκλική οικονομία στις πόλεις και η βιώσιμη χρήση της γης στις πόλεις και λύσεις που βασίζονται στη φύση.

Από την Ελλάδα, το Σύμφωνο τυπικά υπέγραψαν 223 Δήμοι από τους 325 της χώρας. Ορισμένοι Δήμοι έχουν κάνει το επόμενο βήμα, έχουν υποβάλει σχέδιο δράσεων, όμως μόνο 25 Δήμοι έχουν καταθέσει αναφορές προόδου και αποτελεσμάτων. Τα δύο πρώτα χρόνια, μάλιστα, δεσμεύονται οι Δήμοι να εκπονήσουν και να ακολουθήσουν ένα σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη ενέργεια και το κλίμα με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στις πόλεις τουλάχιστον κατά 40% μέχρι το 2030.

Σε αναμονή…