Στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1960, τα λαϊκιστικά κόμματα είχαν ένα περιορισμένο 5,4% των ψήφων. Σήμερα, μετά τις εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο, το ποσοστό αυτό έχει εκτοξευθεί πάνω από το 20%.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο λαϊκισμός δεν περιορίζεται μόνο στη δεξιά πτέρυγα της πολιτικής σκηνής. Παράδειγμα αριστερού λαϊκίστικου κόμματος είναι και η συμμαχία της Sahra Wagenknecht στη Γερμανία.

Ωστόσο, στο σημερινό πολιτικό τοπίο, τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα είναι εκείνα που κερδίζουν περισσότερο έδαφος, εστιάζοντας στο έθνος και χρησιμοποιώντας ρητορική μίσους για να στοχοποιήσουν τους “άλλους”, τους οποίους κατηγορούν για τα δεινά των κοινωνιών τους. Για να κατανοήσουμε πραγματικά τον λαϊκισμό, θα πρέπει να δούμε το θέμα σε σχέση με τον χρόνο γράφει ο Jesus Casquete, καθηγητής Ιστορίας της Σκέψης και των Κοινωνικών και Πολιτικών Κινημάτων, Πανεπιστήμιο Χώρας των Βάσκων στο The Conversation.

Δεξιός λαϊκισμός στην Ευρώπη

Υπερεθνικιστικά κόμματα όπως ο γαλλικός Εθνικός Συναγερμός, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και το ισπανικό Vox έχουν αποκτήσει σημαντική δύναμη στο Ευρωκοινοβούλιο. Η ακροδεξιά έρχεται πρώτη στις δημοσκοπήσεις στη Γαλλία, την Ιταλία, την Αυστρία και την Ουγγαρία, και δεύτερη στη Γερμανία, την Πολωνία και τις Κάτω Χώρες. Αυτή η άνοδος μπορεί να έχει υπαρξιακές συνέπειες για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς πολλά από αυτά τα κόμματα προωθούν την επιστροφή της εθνικής κυριαρχίας στα κράτη, ενώ συχνά αρνούνται την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής. Η οικονομική κρίση του 2008 αλλά και η προσφυγική του 2015 αποτέλεσαν σημεία καμπής για τον λαϊκισμό στην Ευρώπη, ωστόσο κανένα από τα δύο δεν δικαιολογεί πλήρως πλήρως το πόσο βαθιά έχει ριζώσει στα πολιτικά πράγματα της ηπείρου. Η σχέση μας με τον χρόνο θα μπορούσε να δώσει κάποιες εξηγήσεις.

Η ρήξη της σχέσης με τον Χρόνο

Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από ιλιγγιώδη ταχύτητα σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Ζούμε στην εποχή του fast delivery, του γρήγορου φαγητού, της γρήγορης μόδας. Ακούμε φωνητικά μηνύματα και podcasts με διπλάσια ταχύτητα και κάθε αμφιβολία ή περιέργεια ικανοποιείται αμέσως με μια γρήγορη αναζήτηση στο κινητό μας, παρακάμπτοντας την ανάγκη για προσωπική αλληλεπίδραση ή αβεβαιότητα.

Το ίδιο ισχύει και για την οικονομία, η οποία καθορίζεται από στιγμιαίες αποφάσεις στα χρηματιστήρια της Wall Street, του Λονδίνου ή της Σαγκάης.

Ο χρόνος είναι χρήμα για τους περισσότερους, κάτι που έχει επιταχύνει τους ρυθμούς της ζωής μας και η ανυπομονησία έχει γίνει ο κανόνας. Η δημοκρατία, με τις αναγκαίες διαδικασίες και τη γραφειοκρατία της, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στους γρήγορους ρυθμούς της σημερινής κοινωνίας. Οι λαϊκιστές εκμεταλλεύονται αυτήν την ασυγχρονία, παρουσιάζοντας γρήγορες και απλές λύσεις στα προβλήματα των πολιτών, αποκομίζοντας έτσι τεράστια εκλογικά κέρδη.

Οι Επικίνδυνες Προτάσεις

Οι δεξιοί λαϊκιστές συχνά προτείνουν άμεσες και ριζικές fast track λύσεις, όπως το κλείσιμο των συνόρων ή τον επαναπατρισμό μεταναστών για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Σε κοινωνικά ζητήματα όπως η ενδοοικογενειακή βία, υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα είναι επινοημένα. Στην Ισπανία, το Vox έχει προτείνει την απαγόρευση των αποσχιστικών κομμάτων. Αυτές οι απλοϊκές λύσεις προσελκύουν πολλούς ψηφοφόρους που απογοητεύονται από τη βραδύτητα και την πολυπλοκότητα των δημοκρατικών διαδικασιών.

Δημοψηφίσματα: Εργαλείο Λαϊκισμού

Πολλές ακροδεξιές κυβερνήσεις διεξάγουν τακτικά δημοψηφίσματα για να προωθήσουν την ατζέντα τους. Παραδείγματα αποτελούν οι εθνικές διαβουλεύσεις της Ουγγαρίας και παρόμοια μέτρα στην Πολωνία. Στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν έχει προτείνει ετήσια δημοψηφίσματα ώστε ο “λαός” να μπορεί να ελέγχει τις κυβερνητικές αποφάσεις, ενώ το Vox στην Ισπανία υποστηρίζει τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για θέματα όπως η μετανάστευση και οι νόμοι περί βίας λόγω φύλου ή την απαγόρευση των αυτονομιστικών κομμάτων.

Αυτά τα δημοψηφίσματα συχνά προάγουν αμφιλεγόμενα ζητήματα και κατηγορούνται για μεροληπτικές, καθοδηγητικές ερωτήσεις και αδιαφάνεια στα αποτελέσματα. Καταργώντας τη διαβούλευση, βασικό στοιχείο της φιλελεύθερης δημοκρατικής πολιτικής, ο δεξιός λαϊκισμός φαίνεται να έχει βρει το κλειδί της επιτυχίας στη σύγχρονη ταχέως εξελισσόμενη κοινωνία μας.

Πρόκειται για ένα μέτρο “εκλαΐκευσης της δημοκρατίας” που τα ακροδεξιά κόμματα περιλαμβάνουν στα εκλογικά τους προγράμματα.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα θέματα που αποτελούν αντικείμενο τέτοιων δημοψηφισμάτων είναι πάντα αμφιλεγόμενα ή εμπρηστικά, και ότι οι “διαβουλεύσεις” της Ουγγαρίας έχουν επικριθεί για μεροληπτικές, καθοδηγητικές ερωτήσεις και για τη μη δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους.

Η Ανάγκη για Άμεση Δράση

Καταργώντας τη διαβούλευση, έναν ακρογωνιαίο λίθο της φιλελεύθερης δημοκρατικής πολιτικής, ο δεξιός λαϊκισμός φαίνεται να έχει βρει το κλειδί της επιτυχίας στην ταχέως εξελισσόμενη κοινωνία μας. Για έναν ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ψηφοφόρων, ο χρόνος για σκέψη ή προβληματισμό δεν φαίνεται να είναι τίποτα περισσότερο από ένα εμπόδιο στην αποτελεσματική λήψη αποφάσεων, και είναι αυτή η γραμμή σκέψης που διογκώνει τις τάξεις της ακροδεξιάς.

Η αντιστροφή αυτής της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο πιεστικές προκλήσεις της εποχής μας και κάθε λύση θα πρέπει να επιταχύνει τις διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων χωρίς να υπονομεύει τις αξίες που στηρίζουν τη δημοκρατία.

Πηγή: The Conversation