Γεννήθηκε στις 11 Μάη του 1894 στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ σε ένα αυστηρό «πρεσβυτεριανό» περιβάλλον. Ιρλανδέζα 4ης γενιάς με αίματα μπλεγμένα από το νησί με τους πράσινους λόφους εξαιτίας της μητέρας της. Ιρλανδέζικο, σκωτσέζικιο, Αγγλικό. Μέσα από την τεχνική που ανέπτυξε άλλαξε παγκόσμια τον σύγχρονο χορό.

Ads

Ο πατέρας της υπήρξε πρακτικός γιατρός και ψυχίατρος κι αυτή η ενασχόληση με τον άνθρωπο και το σώμα που έβλεπε παιδί σίγουρα άπλωσε πιθανότητες μέσα της. Μεγάλωσε στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια αλλά ήταν το μεγάλο Λιμάνι, η Νέα Υόρκη φυσικά, που της άνοιξε τα φτερά με κείνη την θρυλική σχολή στο Upper East Side. Στα 1926, ιδρύθηκε το Κέντρο Σύγχρονου Χορού που έχει ακόμη το όνομά της , δίνοντας την θρυλική παράσταση στο 48th Street Theatre στο Μανχάταν. Αργότερα θα έλεγε για την παράσταση που πέρασε στην χώρα του μύθου: «Όλα όσα έκανα επηρεάστηκαν από τον δάσκαλο μου Denishawn» κι ας τον είχε ξεπεράσει.

Με τον Ιάπωνο-Αμερικανό εικονογράφο φωτογράφο Soichi Sunami, δημιούργησαν μερικές από τις πιο εικονικές χορογραφίες στην ιστορία. Παντρεύτηκε για πολύ λίγο τον χορευτή Erick Hawkins. Έκανε το χορό, μέσα από την σύνδεση του με την κοινωνική ανθρωπολογία ουσιαστικά, μια μορφή τέχνης που στηριζόταν περισσότερο στην ακατέργαστη ανθρώπινη εμπειρία σε αντίθεση με μια απλή μορφή ψυχαγωγίας όπως θεωρούνταν έως τότε. Απέκδυσε το μπαλέτο από τις πιο διακοσμητικές κινήσεις του για να επικεντρωθεί περισσότερο στις θεμελιώδεις πτυχές της κίνησης, θέλοντας να εκφράσει το ‘βάθος της ανθρωπινότητας’. Ήταν αυτή η προσπάθεια για την εύρεση της ανθρωπινότητας μέσα από την τέχνη που την έκανε να πάρει εμβληματικές αποφάσεις στη ζωή της.

Μετά τον πρωταγωνιστικό ρόλο της στο Rite of Spring (1930) του Ιγκόρ Στραβίνσκι, ανέβασε για 4 χρόνια την εμβληματική Ηλέκτρα φτάνοντας την στις εσχατιές της Δύσης. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού άρχισε να την απασχολεί ο πολιτισμός των Ινδιάνων και τον μετουσίωσε σε μίξη χορού κι ανθρωπολογίας στα Primitive Mysteries σπάζοντας στα μούτρα την μοναδική αξία «του πολιτισμού των λευκών.» Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τις ζωές των αμερικανών πρωτοπόρων γυναικών στο Frontier (1935), και στη διάσημη Appalachian Spring (1944). Όποιος.α έχει δει τα Απαλάχια όρη έστω κι από τρένο όπως εγώ, και δει το ντοκιμαντερ που προβλήθηκε και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης καταλαβαίνει γιατί έδωσε τέτοια δύναμη στις κινήσεις κάνοντας τους μυς εφαλτήριο για κάτι που δεν μπορεί να εκφραστεί ούτε με λέξεις κι όμως υπάρχει εντός μας. Το 1932 έγινε η πρώτη χορεύτρια που έλαβε υποτροφία Guggenheim και χόρεψε για τον αγαπημένο της Πρόεδρο Φράνκλιν Ρούσβελτ στο Λευκό Οίκο 5 χρόνια μετά.

Ads

Επηρεασμένη βαθιά από τη συντριβή της Wall Street του 1929, τη μεγάλη κατάθλιψη της που ακολούθησε τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, το 1936, δημιούργησε το Chronicle, το οποίο έφερε σοβαρά ζητήματα στη σκηνή κάνοντας τον χορό πολιτικό και ηθικό εργαλείο, δίχως να αναιρεί την ελευθερία συνείδησης του μοναχικού ανθρώπου.

Ο χορός της επικεντρώθηκε στην κοινωνική κριτική, που αντανακλάται στη σκοτεινή φύση του σκηνικού και των κοστουμιών και στην απομόνωση που ένιωθαν οι άνθρωποι του καιρού της. Πειραματίστηκε έτσι με το τι μπορούσε να κάνει το σώμα με βάση τη δική του δομή, γυμνό από χειραγωγούς όταν ψάχνει τη δύναμή του, αναπτύσσοντας αυτό που ήταν γνωστό ως «κρουστικές κινήσεις».

Στα 1936, η γερμανική κυβέρνηση την κάλεσε να χορέψει κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου, θεωρώντας την «τέλειο δείγμα λευκής» Παρόλο που ο Josef Goebbels, υπουργός Προπαγάνδας του Ράιχ, δεν εκτιμούσε τη σύγχρονη μορφή τέχνης χορού και άλλαξε τον γερμανικό χορό από πιο πρωτοποριακό σε παραδοσιακό, αυτός και ο Αδόλφος Χίτλερ συμφώνησαν να την προσκαλέσουν εξαιτίας της παγκόσμιας φήμης της, απόρροια των θεμελιακών αλλαγών που επέφερε σε ό,τι άγγιζε. Μέχρι και προσωπικό γράμμα της έστειλαν με ποικίλες διαβεβαιώσεις “προνομιακής μεταχείρισης”. Κι όμως! Απέρριψε την πρόσκληση δηλώνοντας:

«Δεν θα μπορούσα να χορέψω στη Γερμανία αυτή τη στιγμή. Τόσοι πολλοί καλλιτέχνες, τους οποίους σέβομαι και θαυμάζω, διώχθηκαν, στερήθηκαν το δικαίωμα να εργαστούν για γελοίους και μη ικανοποιητικούς λόγους, που θα έπρεπε να θεωρήσω αδύνατο να ταυτιστώ, αποδεχόμενη την πρόσκληση, με το καθεστώς που έχει κάνει τέτοια πράγματα . Επιπλέον, μέρος της χορευτικής μου ομάδας δεν θα ήταν ευπρόσδεκτο στη Γερμανία κι εγώ θα μείνω μαζί τους», είπε αναφερόμενη στους Εβραίους της χορεύτριες και χορευτές, προξενώντας τις αναμενόμενες αντιδράσεις.

Στη διάρκεια της ζωής της τιμήθηκε με τα ύψιστα μετάλλια σε χώρες τόσο διαφορετικές όπως η Αμερική, η Γαλλία, η Ιαπωνία… Άπειρα ντοκιμαντέρ έγιναν για την ζωή της. “Έχω περάσει όλη μου τη ζωή ασχολούμενη με τον χορό. Επέτρεψα στη ζωή να με χρησιμοποιήσει με πολύ έντονο τρόπο. Μερικές φορές δεν ήταν ευχάριστο. Μερικές φορές ήταν φοβερό. Αλλά παρ ‘όλα αυτά ήταν αναπόφευκτο.”

H Μεγάλη, η ιδιαίτερη, Martha Graham.