Ο Γιώργος Μπαρτζώκας αναδεικνύεται στον «αρχιτέκτονα» των επιτυχιών. Ο προπονητής του Ολυμπιακού βρέθηκε και πάλι στο προσκήνιο με την κατάκτηση του μπασκετικού νταμπλ. Πολλά έχουν γραφτεί για την ποιότητα, τη δουλειά και την προσωπικότητά του. Το Tvxs.gr «σκαλίζει» τις «ρίζες» του κορυφαίου προπονητή, αναδεικνύοντας την ιστορία του πατέρα του Ανδρέα Μπαρτζώκα, ο οποίος έφυγε λίγα χρόνια πριν από τη ζωή. Ένας ασυμβίβαστος αγωνιστής και εμβληματική φυσιογνωμία της Αριστεράς. Εξ ου και η χαρακτηριστική δήλωση του Γιώργου Μπαρτζώκα σε συνέντευξη του: «Έχω ψηφίσει πολλούς διαφορετικούς σχηματισμούς της Αριστεράς, αλλά ποτέ Δεξιά»…

Ads

Είναι 4 Σεπτεμβρίου 1954 όταν ο υφυπουργός Εσωτερικών Βασίλειος Βραχνός της κυβέρνησης Παπάγου ανακοινώνει στους δημοσιογράφους την εξάρθρωση “…ενός μεγάλου κομμουνιστικού δικτύου και της επιτευχθείσης πλήρους αποδιοργανώσεως του παρανόμου μηχανισμού του ΚΚΕ”. Πρώτος στη λίστα είναι ο Χαρίλαος Φλωράκης συνοδευόμενος από τις εξής πληροφορίες :“ Χαρίλαος Φλωράκης, ή καπετάν Γιώτης, υποστράτηγος του συμμοριτισμού και γενικός υπεύθυνος του εν Ελλάδι κλιμακίου του ΠΓ της Κ.Ε του ΚΚΕ. Ειδικός εκπαιδευθείς εις την κατασκοπίαν εις την Στρατιωτικοπολιτικήν Ακαδημίαν της Μόσχας”. Ανάμεσα στους πάνω από 35 συλληφθέντες διακρίνουμε το όνομα του Ανδρέα Μπαρτζώκα (πατέρα του σημερινού προπονητή της πρωταθλήτριας ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού): “Ανδρέας Μπαρτζώκας εξ Άρτης, ιδιωτικός υπάλληλος”.

Ο τελευταίος είναι γνωστός αγωνιστής της Αριστεράς στην μεταπολεμική Ελλάδα με ό,τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό στη ζωή του: διώξεις, φυλακίσεις, εξορίες. Ο 29χρονος τότε Ανδρέας από το Κεντρικό Άρτας, κλείνεται στις φυλακές Δραπετσώνας στα Βούρλα η τρίτη πτέρυγα των οποίων λειτουργεί αποκλειστικά με πολιτικούς κρατούμενους σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Παρότι θεωρούνται φυλακές υψίστης ασφαλείας εκεί σχεδιάζεται, εκτελείται και ολοκληρώνεται η μεγαλύτερη απόδραση πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα, βάση της οποίας αποτελεί το  κελί 13 που ζει ο Ανδρέας Μπαρτζώκας. Ο τελευταίος, ελάχιστα χρόνια πριν, αφηγείται στην εκπομπή “Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα” την οργάνωση και εκτέλεση του παράτολμου εγχειρήματος που γίνεται την Κυριακή 17 Ιουλίου 1955 στις μια το μεσημέρι.  

“Αρχίσαμε, εάν θυμάμαι καλά, στις 17 Μαρτίου το ’55 και κράτησε αυτή η δουλειά τέσσερις μήνες, εάν αφαιρέσουμε 15 μέρες, που το είχαμε διακόψει, διότι μας είχαν πάρει χαμπάρι. Ήταν προβληματικό αυτό το πράγμα εκεί μέσα. Δεν υπήρχε αέρας. Είχε φτιάξει μια ξύλινη βεντάλια ο Χατζηπέτρος, αλλά κι αυτή μας έπιανε χώρο. Ακόμη δουλεύαμε με λαμπάκια. Οι κρατούμενοι έφτιαχναν κάτι χειροτεχνήματα και δικαιολογούμασταν να μας φέρουν στο επισκεπτήριο στήλες φακού και λαμπάκια, δήθεν τα χρειαζόμαστε για τα χειροτεχνήματα. Είχαμε μπάσει μέσα γύρω στις 600 στήλες, γιατί δουλεύαμε μέσα με την τετράγωνη πλάκα μπαταρία, μ’ ένα γλομπάκι επάνω”.

Ads

Και συνεχίζει:“Πήγαμε κάτω 2.5 μέτρα βάθος και πήραμε την οριζόντια για να βγούμε στα αποδυτήρια ενός εργοστασίου που ήταν απέναντι. Και αυτό το καταφέραμε με ένα σχεδιάγραμμα που φτιάξαμε. Υπολογίσαμε ένα ορθογώνιο τρίγωνο. Την οδό Δογάνης την είχαμε μετρήσει. Στείλαμε συγγενείς μας, εγώ τον αδερφό μου, ο Θόδωρος ο Βασιλόπουλος την αρραβωνιαστικιά του και την μέτρησαν. Ήταν περίπου 10 μέτρα. Από το σημείο απέναντι μέχρι εκεί που υποψιαζόμασταν ότι ήταν τα αποδυτήρια των εργαζομένων ήταν άλλα 10 μέτρα. Άρα η υποτείνουσα έβγαινε στα 18 μέτρα. Πραγματικά τόσο έβγαινε αν εξαιρέσουμε μια μικρή παράκαμψη όταν φτάσαμε στα θεμέλια”.

Διαβάστε επίσης: Ανδρέας Μπαρτζώκας: Πώς αποδράσαμε από τα Βούρλα

Το πλήγμα για την κυβέρνηση Παπάγου είναι τεράστιο και στις  22 Ιουλίου δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως διάταγμα σύμφωνα με το οποίο οι 26 δραπέτες επικηρύσσονται με νόμο του …1871 “περί ληστοκρατίας” ως “λίαν επικίνδυνοι για την δημόσιαν ασφάλειαν”, ενώ προβλέπονται αυστηρές ποινές σε όσους τους βοηθήσουν. Από τους 27 δραπέτες ένας δολοφονείται,  έντεκα γλιτώνουν της σύλληψης ενώ δεκαπέντε συλλαμβάνονται μεταξύ των οποίων είναι και ο Μπαρτζώκας.    

Η δίκη για “παράβαση του αναγκαστικού νόμου 375 περί κατασκοπίας” με τους σαράντα δύο κατηγορούμενους ξεκινά την Τρίτη 26 Απριλίου 1960 στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών. Η απολογία του Ανδρέα Μπαρτζώκα γίνεται την Πέμπτη 5 Μαΐου και αξίζει να παρακολουθήσουμε εκτενές τμήμα της, ώστε να κατανοήσουμε το ύφος της έδρας εκείνων των δικαστηρίων έναντι των κατηγορουμένων.

Μπαρτζώκας: Αρνούμαι την κατηγορία ότι είμαι κατάσκοπος και δειλώ ότι βρίσκομαι στο ειδώλιο για τις πολιτικάς μου πεποιθήσεις. Η κατασκοπεία είναι κατασκεύασμα της ασφάλειας με σκοπό να πληγεί το ΚΚΕ και τα μέλη του κατά τρόπο σκληρό. Ότι όμως και να κάνουν δεν πρόκειται να κάμψουν την δύναμιν του και την μάχην για μια καλύτερην ζωή και…
Πρόεδρος : Λόγω βγάζεις ή απολογείσαι ;
Μπαρτζώκας: Απολογούμαι. Για να σας αποδείξω ότι το αδίκημα για το οποίο δικαζόμαστε δεν υφίσταστε και ότι πολιτικοί λόγοι μας έφεραν εδώ. Σας αναφέρω ότι δύο μήνες προ των εκλογών η κυβέρνηση δίνει μεγάλη δημοσιότητα στην σύλληψήν μας για να εξυπηρετήσει τους πολιτικούς σκοπούς της και μόνο.
Πρόεδρος: Κόφτα αυτά. Δεν μας αφορούν. Άσε την προπαγάνδα.
Μπαρτζώκας:Έχουν σχέση με την κατηγορία. Γι αυτό τα λέω. Έρχομαι τώρα σε ένα άλλο. Όταν οι Αμερικανοί δημιούργησαν την κρίση του Σουέζ, προσδιόρισαν την  δίκη μας, γιατί το κλίμα ήταν κατάλληλο. Μόλις όμως έληξεν η υπόθεσιν και τα πράγματα εις το Σουέζ επανήλθον εις τον δρόμον των δεν την έκαναν την δίκη, την ανέβαλαν.
Πρόεδρος: Μόλις βρεις την ευκαιρία θα πεις αυτά που θέλεις για να κάνεις και την προπαγάνδαν σου. Αφού λοιπόν εδώ δεν διστάζεις να κάνεις την προπαγάνδαν σου, φαντάζομαι τι θα κάνεις όταν θα σε αφήσουμε ελεύθερο.
Συνήγορος: Για να μην γίνεται λοιπόν προπαγάνδα, να κλεισθούν οι μισοί Έλληνες στις φυλακές και να διαταχθούν οι άλλοι μισοί να τους φυλάνε. Να δούμε όμως τότε ποιος θα δουλέψει για να φάμε.
Πρόεδρος: Δεν μου λες, βγήκες από τα Βούρλα ως δραπέτης για να κάνεις τον κατάσκοπο, έτσι δεν είναι;
Μπαρτζώκας: Τι σχέση έχει τώρα η απόδραση μου από τα Βούρλα;
Πρόεδρος: Κατά την Κατοχή που ήταν ο Ζαχαριάδης;
Μπαρτζώκας: Στο Νταχάου.
Πρόεδρος: Γιατί δεν το σκότωσαν οι Γερμανοί;
Μπαρτζώκας: Μα και άλλοι ήσαν. Δεν του σκότωσαν όλους.
Πρόεδρος: Την ψεύτικη ταυτότητα που την βρήκες;
Μπαρτζώκας: Την έφτιαξα μόνος μου.
Πρόεδρος: Τις σφραγίδες ποιος τις έβγαλε;
Μπαρτζώκας: Αυτό δεν σας ενδιαφέρει. Είναι δικός μου λογαριασμός”.  

Ο Βασιλικός Επίτροπος ζητά θανατική καταδίκη για τους Φλωράκη, Δάλλα, Κουτρούκη, Τσακίρη και Λουλέ και ισόβια κάθειρξη για τους Μπαρτζώκα, Κολοκοτρώνη, Χρυσοχοίδου, Πράπα, Εμμανουηλίδου, Μαυρομάτη, Βαρδινογιάννη, Γεωργούλια, Σιδέρη και Καλαντζή ως συνεργούς σε κατασκοπεία.

Βρίσκουμε ξανά τον Ανδρέα Μπαρτζώκα επιχειρώντας να συμμετάσχει στην πρώτη πορεία Ειρήνης στις 21 Απριλίου 1963, να συλλαμβάνεται μετά από συμπλοκή στους Αμπελόκηπους μαζί με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μίνω Αργυράκη, Αλέκο Αλεξανδράκη, Αλίκη Γεωργούλη και δύο συναγωνιστές του στην απόδραση από τις φυλακές Δραπετσώνας. Φυσικά αντίστοιχη μεταχείριση του επιφυλάσσει η Απριλιανή δικτατορία όπου εξορίζεται σε Γυάρο και Παρθένη της Λέρου, μόνο που πλέον υπάρχει μια τεράστια αλλαγή στη ζωή του. Από τις 11 Ιουνίου έχει γεννηθεί ο γιος του Γιώργος, σημερινός προπονητής της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού που σε συνέντευξή του στον Νίκο Παπαδογιάννη περιγράφει τις πρώτες σκληρές αναμνήσεις από τον πατέρα του :

“Όταν ήμουν μικρός, τον καιρό της Χούντας, θυμάμαι να μπουκάρουν ασφαλίτες στο σπίτι μας και να ψάχνουν κάτω από τα κρεβάτια όπου κοιμόμουν εγώ και η αδελφούλα μου. Τελικά έπιασαν τον καταζητούμενο πατέρα μου, το 1967, στη σκάλα του αεροπλάνου, καθώς προσπαθούσε να διαφύγει για το Παρίσι. Ακολούθησαν φυλακές και εξορίες, έχω εικόνες από τόπους μαρτυρίου όπως η Λέρος. Για δέκα χρόνια η οικογένεια έζησε χωρίς τον πατέρα μου. Δεν είχαμε εισοδήματα, μας τάιζαν οι θείοι μου. Του το έχω καταλογίσει σε έναν μικρό βαθμό αυτό, όσο υπερήφανος και αν νιώθω που είμαι γιος του. Μπορούσε να υπογράψει και να βγει. Δεν το έκανε. Έζησε τα προαιώνια διλήμματα, όλων των επαναστάσεων”.

Παρά τις τεράστιες δυσκολίες ο Γιώργος Μπαρτζώκας μεγαλώνει μέσα στην ευρύτερη πολιτική και πνευματική οικογένεια της Αριστεράς, την οποία και περιγράφει στην ίδια συνέντευξη : Ο οικογενειακός μας κύκλος περιλάμβανε προσωπικότητες όπως ο Ηλίας Ηλιού, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Μίκης Θεοδωράκης. Μία ή δύο φορές την εβδομάδα, ο πατέρας με έπαιρνε μαζί του στη διοικούσα επιτροπή της ΕΔΑ στην Ακαδημίας. Έτσι μεγάλωσα. Μέσα σε όλα αυτά, εκείνος ήταν και πρόεδρος των Φίλων Ελληνικής Μουσικής και οργάνωνε τις συναυλίες του Μίκη μετά τη μεταπολίτευση. Δεν τον θυμάμαι ποτέ, να λέει κακή κουβέντα για άνθρωπο. Ούτε τους πολιτικούς αντιπάλους του “έκραζε” ούτε τους συντρόφους που πήραν άλλον δρόμο. Διαφωνούσε χωρίς ύβρεις ή προσβολές. Ακόμα και για μερικούς φύλακες από τα μπουντρούμια μιλούσε με σεβασμό. Αυτή είναι η κληρονομιά που μου άφησε. Ο ουμανισμός. Δεν ανταγωνίζομαι κανέναν, παρά μόνο τον εαυτό μου. Ο αριστερός του 21ου αιώνα είναι αυτός που θέλει το καλό του ανθρώπου και όχι εκείνος που ξέρει νεράκι την οικονομική θεωρία”.

image

Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες του Ανδρέα Μπαρτζώκα πριν φύγει από τη ζωή στις 3 Δεκεμβρίου 2015.

image

image

Οι συλλήψεις των  …κατασκόπων τον Σεπτέμβριο του 1954 μεταξύ των οποίων βρίσκεται και ο  Μπαρτζώκας.

image

“Η μεγαλυτέρα ομαδική απόδρασις εν Ελλάδι”…

image

Σχεδιάγραμμα από τα κελιά στις φυλακές Δραπετσώνας. Το κελί 13 του Μπαρτζώκα πάνω δεξιά, είναι αυτό της απόδρασης.

image

Οι τρύπες της διαφυγής. Αριστερά στο κελί 13 και δεξιά στους λουτήρες της φυλακής.