Στις κάλπες οδηγούνται οι Ισπανοί σήμερα Κυριακή 10 Νοεμβρίου για τέταρτη φορά σε διάστημα τεσσάρων ετών. Η πλειονότητα των δημοσκοπήσεων συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι το πολιτικό αδιέξοδο θα εξακολουθήσει να υφίσταται, αφού ούτε τα δεξιά ούτε τα αριστερά κόμματα δεν προβλέπεται ότι θα εξασφαλίσουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Οι παράγοντες που βαρύνουν σε αυτές τις εκλογές στην τέταρτη οικονομία της ευρωζώνης είναι η σοβαρή αναταραχή στην Καταλονία, η εκταφή του Φράνκο, η άνοδος της ακροδεξιάς, ο κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων στο κοινοβούλιο και η παρατεταμένη πολιτική αστάθεια.

Όπως αναφέρεται και στο Reuters, είναι ενδεικτικό ότι την περασμένη Δευτέρα, οι πολιτικοί αρχηγοί Πάβλο Κασάδο (Λαϊκό Κόμμα), Πέδρο Σάντσεθ (Σοσιαλιστές), Αλμπερτ Ριβέρα (Ciudadanos), Πάμπλο Ιγκλέσιας (Podemos) και Σαντιάγο Αβασκάλ (VOX) αντιμετώπισαν ο ένας τον άλλον σε μια τηλεοπτική συζήτηση, η οποία επικεντρώθηκε και πάλι στα θέματα της Καταλονίας και του εκταφιασμού του Φράνκο. Σύμφωνα μάλιστα με τον υπολογισμό της El Pais, η λέξη «Καταλονία» αναφέρθηκε τις περισσότερες φορές.

To Καταλονικό πρόβλημα

Έπειτα από ειρηνικές κινητοποιήσεις των Καταλανών αυτονομιστών επί σειρά ετών, σημείο καμπής στην Καταλονία υπήρξε η καταδίκη σε βαριές ποινές φυλάκισης των εννέα ηγετικών στελεχών του αυτονομιστικού κινήματος για το ρόλο τους στην απόπειρα απόσχισης από την Ισπανία το 2017. Αυτό στάθηκε η αφορμή για να ακολουθήσουν μαζικές διαδηλώσεις, βίαιες συγκρούσεις και ένα αποφασιστικό κίνημα αυτοδιάθεσης της ισπανικής περιφέρειας.

Και μπορεί αυτή τη στιγμή, όπως αναφέρει και ο Guardian, να έχουν μείνει τα σποραδικά οδοφράγματα των διαδηλωτών και τα σκουπίδια που συσσωρεύονται στους δρόμους, αφού οι περισσότεροι κάδοι στο κέντρο της Βαρκελώνης κάηκαν, ωστόσο ο πραγματικός αντίκτυπος θα μετρηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια την Κυριακή.

Το θέμα έχει αναχθεί σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας, με τη Δεξιά να πιέζει τον σοσιαλιστή ασκών χρέη πρωθυπουργού, Πέδρο Σάντσεθ, να αναστείλει το καθεστώς ευρείας αυτονομίας της Καταλονίας ή να αποπέμψει τον αυτονομιστή ηγέτη της περιφερειακής κυβέρνησης Κιμ Τόρα.

Την ίδια ώρα και μόλις πέντε μέρες πριν τις εκλογές, το ανώτατο δικαστήριο της Ισπανίας εξέδωσε νέα διεθνή εντάλματα σύλληψης σε βάρος τριών πρώην μελών της καταλανικής κυβέρνησης, μεταξύ αυτών και του πρώην προέδρου της Καταλονίας Κάρλες Πουτζντεμόν, ενώ χιλιάδες Καταλανοί αυτονομιστές διαδήλωσαν κατά της επίσκεψης της βασιλικής οικογένειας της Ισπανίας στη Βαρκελόνη με συνθήματα «Η Καταλονία δεν έχει βασιλιά», «Ούτε βασιλιάς, ούτε φόβος» και στην «αντίπερα όχθη» δεκάδες χιλιάδες Καταλανοί, μαζί και οι ηγέτες των συντηρητικών κομμάτων, υπέρμαχοι της ενότητας της Ισπανίας, διαδήλωσαν για να καταγγείλουν τη στρατηγική της σύγκρουσης των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας και τις βιαιοπραγίες που ακολούθησαν την καταδίκη των αυτονομιστών ηγετών.

Ανοδος του Vox

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η κρίση στην Καταλονία ωφέλησε μία πολιτική παράταξη στην Ισπανία: το  ακροδεξιό κόμμα Vox.

Αυτή η υπερεθνικιστική και αντιμεταναστευτική παράταξη έφερε την αναβίωση της ακροδεξιάς που ήταν περιθωριοποιημένη μετά το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο το 1975. Περισσότερα από 40 χρόνια από το θάνατο του Φράνκο, οι νοσταλγοί του με το ακροδεξιό κόμμα Vox του Σαντιάγκο Αμπασκάλ τον περασμένο Απρίλιο έκαναν θριαμβευτική είσοδο στο κοινοβούλιο, καταλαμβάνοντας 24 από τις 350 έδρες. Και οι δημοσκοπήσεις, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, προβλέπουν ακόμη καλύτερη επίδοση στις εκλογές της Κυριακής, οπότε αναμένεται να αναδειχθεί σε τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας.

«Τι ακριβώς είναι το Vox;», ρωτήθηκε ο Σαντιάγκο Αμπασκάλ, για να απαντήσει: «Το Vox είναι η φωνή εκείνων που θέλουν, πάνω από όλα, την ενότητα της ισπανικής πατρίδας τους, εκείνους που ουσιαστικά δεν μπορούν να κοιμηθούν από τον Οκτώβριο του 2017», εννοώντας την απόπειρα απόσχισης της Καταλονίας.

Ο Αμπασκάλ κάνει λόγο για «δικτατορία των προοδευτικών», και για «Reconquista» – επανακατάληψη της χώρας, από τους νοσταλγούς του δικτάτορα Φράνκο.

Την ενότητα της Ισπανίας υπερασπίζονται φυσικά και τα άλλα κόμματα, αλλά κανένα με τόσο εθνικιστικά, ακροδεξιά χαρακτηριστικά όπως ο 43χρονος Αμπασκάλ, ο οποίος -όπως λέει- θέλει να καταργήσει όλα τα περιφερειακά Κοινοβούλια και όλες τις αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας, ενώ δεν διστάζει να παινέψει την Πέμπτη Φάλαγγα του Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο και να δηλώσει θαυμαστής του Βίκτορ Όρμπαν και του Ντόναλντ Τραμπ, επειδή όπως λέει αμφισβήτησε «τη δικτατορία της πολιτικής ορθότητας».

Μετά τις τοπικές εκλογές της Ανδαλουσίας, της Μαδρίτης και της Μούρθια, το Vox μετέχει στην κυβέρνηση συνεργαζόμενο με το δεξιό Λαϊκό Κόμμα και τους κεντροδεξιούς Ciudadanos.

Η εκταφή του Φράνκο

Αφού καθυστέρησε επί έναν χρόνο εξαιτίας των δικαστικών προσφυγών των απογόνων του, η εκταφή του δικτάτορα Φράνκο από το μαυσωλείο της Caille de los Caidos για να μεταφερθεί σε οικογενειακό τάφο πραγματοποιήθηκε λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές.

Υπό τις κατηγορίες των πολιτικών του αντιπάλων για προεκλογική κίνηση, ο Πέδρο Σάντσεθ τόνισε τον ιστορικό χαρακτήρα της μεταφοράς των λειψάνων του Φράνκο που κυβέρνησε την Ισπανία από το 1939 μέχρι το 1975, ελπίζοντας, σύμφωνα με τους παρατηρητές, να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους της αριστεράς.

«Η απόφαση αυτή βάζει τέλος στην ηθική ύβρη του εγκωμιασμού ενός δικτάτορα σε δημόσιο χώρο», ανέφερε ο Σοσιαλιστής πολιτικός που είχε θέσει ως προτεραιότητα της κυβέρνησής του την εκταφή των λειψάνων του Φράνκο αφότου ανέλαβε την πρωθυπουργία, τον Ιούνιο του 2018.

«Προφανώς, όταν υπάρχουν περισσότεροι από 100.000 αγνοούμενοι  σε ομαδικούς τάφους, που δίνουν στην Ισπανία την δεύτερη θέση στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών με τους περισσότερους αγνοούμενους (μετά την Καμπότζη), οι πληγές είναι ακόμη ανοικτές», εξηγεί ο Αλεχάντρο Κιρόγα, ιστορικός του Πανεπιστημίου του Newcastle.

Μόλις το 2007, με απόφαση του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, το ισπανικό κοινοβούλιο ενέκρινε νόμο «περί ιστορικής μνήμης» με στόχο να αναγνωρισθούν τα θύματα του φρανκισμού και να αποσυρθούν όλα τα σύμβολα της δικτατορίας από τους δημόσιους χώρους.

Ομως έκτοτε, το θέμα εξακολουθεί να διχάζει την Ισπανία, με την δεξιά να κατηγορεί την αριστερά ότι επιδιώκει να ανοίξει τις πληγές του παρελθόντος.

Η εφαρμογή του νόμου αποκλείσθηκε κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο βρισκόταν στην εξουσία από το 2011 έως το 2018 υπό τον Μαριάνο Ραχόι, και προήλθε από παράταξη που δημιουργήθηκε από πρώην υπουργούς του Φράνκο.

«Οταν γίνεται λόγος για τον Φράνκο και την Ιστορία, το Λαϊκό Κόμμα υιοθετεί μία στάση που δεν έχει καμία σχέση με την στάση ενός δημοκρατικού κόμματος. Είναι η μεγάλη εξαίρεση στην Ευρώπη», λέει ο Χούλιαν Κασανόβα, καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Saragossa.

Η θέση του ακροδεξιού Vox είναι ακόμη πιο προκλητική. Ο Σαντιάγο Αβασκάλ θεωρεί ότι η σημερινή  εκταφή του Φράνκο αποτελεί «βεβήλωση».

Κατακερματισμός δυνάμεων και πολιτική αστάθεια

Το ισπανικό κοινοβούλιο είναι κατακερματισμένο από τότε που κατέρρευσε ο δικομματισμός (Λαϊκό Κόμμα-PP, Σοσιαλιστικό Κόμμα-PSOE) το 2015 με την εμφάνιση των κεντροδεξιών Ciudadanos και των κεντροαριστερών Podemos και αργότερα του Vox. Και ο κατακερματισμός θα ενισχυθεί την Κυριακή με την υποψηφιότητα του Mas Pais, παράταξης του ιδρύθηκε από τον Ινίγο Ερεχόν, πρώην δεύτερο στην ιεραρχία των Podemos, καθώς και του ακροαριστερού αυτονομιστικού κόμματος της Καταλονίας CUP.

Παρά όμως τις εμφανείς αρκετές επιλογές το 35% των ψηφοφόρων δηλώνουν αναποφάσιστοι και θα αποφανθούν διαφορετικά την τελευταία στιγμή.

Σύμφωνα και με τη Deutsche Welle, ο κατακερματισμός αυτός των πολιτικών δυνάμεων προοιωνίζει πάντως και τη συνέχιση της πολιτικής αστάθειας. Οι δημοσκοπήσεις φέρνουν τον Πέδρο Σάντσεθ νικητή των εκλογών, αλλά, όπως και τον Απρίλιο, χωρίς απόλυτη πλειοψηφία και προβλέπουν επίσης ότι σε αυτές τις εκλογές ούτε η συνεργασία με το μπλοκ της αριστεράς (Podemos, PSOE, Mas Pais), αλλά ούτε και το μπλοκ της δεξιάς (PP, Ciudadanos, Vox) εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία.

Οι Καταλανοί αυτονομιστές, οι οποίοι υποστήριξαν τον περασμένο χρόνο την ανάληψη της εξουσίας από τον Πέδρο Σάντσεθ, αναμένεται ότι θα εξασφαλίσουν 20 έδρες, αλλά οι σοσιαλιστές δεν θέλουν την υποστήριξή τους. Η λύση της τελευταίας στιγμής μπορεί να προκύψει από την αποχή του Λαϊκού Κόμματος στην ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον Πέδρο Σάντσεθ να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας.