Πριν από δυο χρόνια τον Νοέμβριο του 2017, η Καρλότα Πράντο φέρεται να βιάστηκε μέσα στο σπίτι του ισπανικού Big Brother από έναν συμπαίκτη της. Το συμβάν καταγράφηκε από τις κάμερες που υπάρχουν σε όλα τα σημεία του σπιτιού και η μόνη παρέμβαση από την παραγωγή ήταν να ζητήσει μέσω μικροφώνου από τον δράστη να σταματήσει και να αποχωρήσει από το δωμάτιο, αφού όμως είχε ήδη για λίγα λεπτά προχωρήσει στην πράξη του. 

Σαν να μην έφτανε αυτό, η παραγωγή αντί να προχωρήσει στα δέοντα, κάλεσε την επόμενη ημέρα την παίχτρια στο δωμάτιο επικοινωνίας, όπου οι παίχτες μιλούν με τη φωνή του Μεγάλου Αδελφού και χωρίς καν να την έχει ενημερώσει της έδειξε το βίντεο, στο οποίο ο Χοσέ Μαρία Λόπεζ τη μεταφέρει πιωμένη στο κρεβάτι της και κατόπιν εμφανίζεται να τη βιάζει. Εκείνη λέει «όχι, όχι δεν μπορώ» και λιποθυμά, ενώ ο συμπαίκτης της συνεχίζει. 

Η κοπέλα που δεν θυμόταν τίποτα από τη στιγμή που λιποθύμησε και είδε, χωρίς καμία προειδοποίηση το βίντεο, φυσικά έπαθε σοκ. Άρχισε να κλαίει και να παρακαλάει να σταματήσει η προβολή του υλικού και να της ανοίξουν την πόρτα του δωματίου για να φύγει. Δεν της την άνοιξαν. Αν αυτό δεν είναι δεύτερος βιασμός, τότε τι είναι; Δεν ήταν αρκετό αυτό που έγινε; Έπρεπε να το μάθει με αυτό τον αδιανόητο τρόπο; Χωρίς υποστήριξη ειδικού; Με τις αντιδράσεις της να καταγράφονται; 

Τελικά κανένα από τα δύο βίντεο δεν έπαιξε στην τηλεόραση, αλλά το δεύτερο, εκείνο με την αντίδραση της κοπέλας, έπεσε στα χέρια της ισπανικής εφημερίδας El Confidencial, που το έφερε στο φως της δημοσιότητας. Η Endemol, η εταιρεία δικαιωμάτων του Big Brother, σε ανακοίνωσή της, ανέφερε ότι η απόφαση να δείξουν το επίμαχο βίντεο στην Πράντο, χωρίς την παρουσία ψυχολόγου ή άλλου προσώπου ήταν λάθος. Πρόσθεσε ότι κατήγγειλε το βιασμό στην αστυνομία, προσκομίζοντας το βίντεο ως αποδεικτικό στοιχείο και ότι έδιωξε από το σόου τον Λόπες αμέσως μετά το περιστατικό.

Η υπόθεση πλέον ακολουθεί τη νομική οδό καθώς η Πράντο κατέθεσε μήνυση ενώ ο Λόπες αρνήθηκε τις κατηγορίες και λέει ότι πέρασε τη νύχτα φροντίζοντας την Πράντο επειδή κατάλαβε ότι εκείνη ήταν μεθυσμένη. Η κοπέλα, μιλώντας για το συμβάν, αρκετό καιρό αφού αυτό συνέβη, είπε μεταξύ άλλων, ότι η παραγωγή θα μπορούσε να αποτρέψει το βιασμό της αλλά δεν το έκανε και άφησε να εννοηθεί ότι της ζήτησαν να μη μιλήσει για το συμβάν. Είπε επίσης ότι δεν κινήθηκε νομικά εναντίον τους γιατί αισθανόταν ντροπή και απογοήτευση. Επέστρεψε τελικά στο σπίτι και έμεινε μέχρι την τελική φάση του παιχνιδιού. 

Η κουλτούρα του βιασμού 

Τα ζητήματα που αναδεικνύονται γύρω από την ιστορία της Καρλότα είναι πολλά. Το βασικότερο είναι η κουλτούρα του βιασμού, όπως έχει διαμορφωθεί στην σύγχρονη κοινωνία του 21ου αιώνα. Τα θύματα ακόμη στιγματίζονται, κατηγορούνται ότι προκάλεσαν με αυτά που φορούσαν, ότι φταίνε επειδή ήπιαν παραπάνω, ότι κατά βάθος το ήθελαν γιατί δεν αντέδρασαν «όπως θα έπρεπε». Ακόμη χειρότερα ο βιασμός αν δεν εμπεριέχει υπέρμετρη βία αντιμετωπίζεται ως μη έγκλημα. Ο ψυχισμός του θύματος – ιδιαιτέρως ευαίσθητος – πετιέται στα σκουπίδια και το θύμα «βιάζεται» ξανά, από τον τρόπο αντιμετώπισης του Τύπου, των αρχών πολλές φορές και του ίδιου του νόμου, που θα έπρεπε να του παρέχει προστασία. 

Στην περίπτωση της Καρλότα, η αντίδραση της εταιρείας παραγωγής είναι ενδεικτική των παραπάνω. Λειτούργησε αρχικά σαν να μην έγινε και τίποτα. Τελικά κρίθηκε ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία, ώστε ο Χοσέ Μαρία Λόπεζ να οδηγηθεί σε δίκη. Η δίκη βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Οκτώβρη και η εισαγγελία έχει κάνει λόγο για «ενδείξεις βιασμού». Ο ποινικός κώδικας της Ισπανίας όμως, ορίζει ότι βιασμός ή σεξουαλική επίθεση μπορεί να θεωρηθεί μία πράξη μόνο εάν έχει γίνει χρήση βίας ή αν το θύμα έχει υποστεί εκφοβισμό.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση με τους πέντε άντρες που κατηγορούνταν για τον βιασμό μιας 14χρονης κοπέλας, μια υπόθεση που συγκλόνισε την Ισπανία. Το δικαστήριο, προκαλώντας σάλο, είχε αποφανθεί, ότι οι πέντε κατηγορούμενοι δεν διέπραξαν βιασμό, καθώς το θύμα ήταν «αναίσθητο» και έτσι δεν χρειάστηκε να ασκήσουν βία. Τους επιβλήθηκαν ποινές 10 με 12 έτη κάθειρξη, ενώ εάν είχαν κριθεί ένοχοι για βιασμό οι ποινές τους θα κυμαίνονταν από 15 έως 20 χρόνια κάθειρξη.

Η υπόθεση του Big Brother, ξυπνά ξανά την ισπανική κοινωνία που είχε ξεσηκωθεί με την υπόθεση της 14χρονης και η οποία φοβάται μια παρόμοια αντιμετώπιση. Το σύνθημα «Δεν είναι κακοποίηση, είναι βιασμός», κυριαρχεί στα social media, μαζί και το hashtag #CarlotaNoEstásSola («η Καρλότα δεν είναι μόνη»).

Σκληρό ριάλιτι: ο «θεός» τηλεθέαση και η νοοτροπία της κλειδαρότρυπας

Η φεμινιστική και κοινωνική αλληλεγγύη είναι φυσικά εξαιρετικά σημαντική – τόσο για τα θύματα, όσο και για την αφύπνιση της κοινωνίας – και σε πολλές περιπτώσεις παράγει αντίστοιχα σημαντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, στην περίπτωση του Big Brother, αναζητάται και μια άλλη αντίδραση που εδράζεται στην κοινωνία. Αυτή του κοινού. Γιατί το ζήτημα έχει και μια άλλη πτυχή. Δεν αφορά μόνο το τι έπραξε ο δράστης, τι θα αποφασίσει το δικαστήριο και ποια θα είναι η ποινή του, αφορά και το τι έπραξε και δεν έπραξε η εταιρεία παραγωγής. 

Η παραγωγή είχε κάθε λόγο να σταματήσει το περιστατικό πριν καν αυτό ξεκινήσει, ακόμη περισσότερο που η κοπέλα δεν μπορούσε να αντιδράσει νηφάλια και δεν το έπραξε. Και δεν είχε κανένα λόγο, χωρίς να έχει απευθυνθεί σε αρχές και ειδικούς, να της δείξει το βίντεο για να εκμαιεύσει τις αντιδράσεις της on camera. Παρά μόνο αν αρχικά είχε σκοπό να τις χρησιμοποιήσει, πράγμα που δεν έκανε όταν προφανώς αντιλήφθηκε το μέγεθος αυτού που είχε συμβεί. 

Τα ριάλιτι Τύπου Big Brother μπήκαν σαρωτικά στη ζωή μας στις αρχές του 2000. Συγκεκριμένα το Big Brother της Endemol προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1999. Από τότε προβάλλεται ασταμάτητα. Εκατοντάδες σεζόν σε δεκάδες χώρες πάνω τον πλανήτη. Το ακολούθησαν δεκάδες ριάλιτι, τέτοιου τύπου, με διαφορετικά κόνσεπτ αλλά με μια βασική αρχή: τα πάντα θυσιάζονται στο βωμό της τηλεθέασης – εκ της παραγωγής και στο βωμό των χρημάτων και της δημοσιότητας – εκ των παικτών. Και με μια βασική νοοτροπία: αυτή της κλειδαρότρυπας. Εδώ το σημαντικότερο ρόλο έχει το κοινό. 

Η υπόθεση της Καρλότα Πράντο είναι η πιο σοκαριστική και αυτή που έλαβε την μεγαλύτερη δημοσιότητα αλλά δεν είναι η πρώτη. Τα ριάλιτι αυτού του τύπου στο εξωτερικό γίνονταν όλο και πιο σκληρά με την πάροδο των χρόνων, κάνοντας τα ελληνικά Big Brother της δεκαετίας του 2000 να μοιάζουν νηπιαγωγείο. Καβγάδες που ξέφυγαν από το λεκτικό επίπεδο, καταγγελίες για ξυλοδαρμό, ρατσιστικές και ομοφοβικές επιθέσεις, καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και πλέον βιασμό. 

Στο Big Brother της Νότιας Αφρικής ένας παίκτης κατηγορήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση μιας συγκατοίκου του την ώρα που αυτή κοιμόταν. Ο άντρας μάλιστα άρχισε να διατείνεται ότι είχε κάνει σεξ με την κοπέλα, ενώ εκείνη σοκαρισμένη είπε ότι ουδέποτε συναίνεσε σε συνουσία. Στην περίπτωση εκείνη ο άντρας απομακρύνθηκε από το σπίτι ενώ το ίδιο έγινε με την κοπέλα για την δική της ασφάλεια αλλά και για να λάβει συμβουλή ειδικού. Στο Big Brother της Βραζιλίας οι ίδιοι οι τηλεθεατές κατήγγειλαν ότι παρακολούθησαν ένα παίκτη να επιτίθεται σεξουαλικά σε συμπαίκτριά του ενώ εκείνη ήταν λιπόθυμη έχοντας πιει πολύ μετά από πάρτι που έγινε στο σπίτι.  Στο Big Brother του Αμερικανικού CSB για το 2018 ένας παίκτης κατηγορήθηκε επανειλημμένα από συμπαίκτριές του για σεξουαλική παρενόχληση. Οι τηλεθεατές είχαν ζητήσει την απομάκρυνσή του, κάτι που δεν έγινε, καθώς η παραγωγή είπε πως μίλησε με τις συμμετέχουσες οι οποίες είπαν ότι δεν ένιωθαν να κινδυνεύουν από τον παίκτη. 

Θα γυρίσει την πλάτη του το κοινό; 

Αντιδράσεις υπήρξαν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις όμως το κοινό ουδέποτε γύρισε την πλάτη του στο Big Brother ή τα άλλα ριάλιτι, αφού η τηλεθέασή τους παρέμεινε σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. 

Η Mediaset Spain που είναι η εταιρεία παραγωγής του ισπανικού Big Brother στο οποίο συμμετείχε η Καρλότα Πράντο προς το παρόν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η αντίδραση του κόσμου είναι οξεία, υπάρχουν καλέσματα για μποϊκοτάζ στο παιχνίδι, ενώ δεκάδες διαφημιζόμενοι εγκαταλείπουν το show του «Big Brother». Οι Ferrero Rocher, Telefónica, Costa Cruises και Lotus είναι οι τελευταίοι που ανακοίνωσαν την παύση συνεργασίας με την Endemol, μεταξύ πολλών άλλων.

Την τελευταία εβδομάδα η Mediaset Spain έχει χάσει 100 εκατομμύρια ευρώ σε διαφημιστικά έσοδα, ενώ o επικεφαλής της εταιρείας, έχει δεχτεί τελεσίγραφο από τον μητρικό όμιλο της Mediaset που ανήκει στον Μπερλουσκόνι και έχει εξαγοράσει την Endemol, για να ανατρέψει την κατάσταση. 

Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ παίζεται η τρέχουσα σεζόν. Με τα δεδομένα που δημιουργήθηκαν ο τελικός που ήταν προγραμματισμένος για τις 20 Δεκεμβρίου, βρίσκεται «στον αέρα», το ίδιο και η δεύτερη σεζόν της χρονιάς που ήταν προγραμματισμένη να ξεκινήσει τον Ιανουάριο. Παρ’ όλα αυτά δημιουργεί εντύπωση το γεγονός ότι για μια ακόμη φορά τα νούμερα τηλεθέασης παραμένουν σταθερά για το Big Brother, στο 22,8%.