Την ώρα που 12 ηγετικά στελέχη του καταλανικού αυτονομιστικού κινήματος βρίσκονται στο εδώλιο του κατηγορουμένου ενώπιον ισπανικού δικαστηρίου, μεγάλη είναι η συζήτηση που έχει ανοίξει σχετικά με το επίπεδο της δημοκρατίας στη συγκεκριμένη χώρα της Ιβηρικής.

Αν πάντως επιχειρήσει να συνομιλήσει με κάποιο κυβερνητικό στέλεχος αυτή την εποχή, θα διαπιστώσει πως έχει έτοιμη την απάντηση: θα γυρίσει τη συζήτηση στις διεθνείς αξιολογήσεις από διάφορους οργανισμούς σχετικά με την ποιότητα της δημοκρατίας σε πολλές χώρες και σε παγκόσμια κλίμακα.  Είναι άλλωστε σαφές πως η πρόσφατη δημοσίευση από τον Economist του λεγόμενου Δείκτη Δημοκρατίας, τον οποίο συνέταξε και που κατατάσσει την Ισπανία στις 20 πιο «πλήρεις δημοκρατίες» παγκοσμίως -πάνω από χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και Ιταλία- έχει δημιουργήσει μια διαφορετική αύρα για την κυβέρνηση Σάντσεζ ενόψει της εν λόγω δίκης.

Υπενθυμίζεται πως οι δώδεκα Καταλανοί (μεταξύ του περιλαμβάνονται πως στελέχη της τοπικής κυβέρνησης, νομοθέτες, αλλά και προβεβλημένα στελέχη του αυτονομιστικού κινήματος) αντιμετωπίζουν κατηγορίες σχετικά με το δημοψήφισμα που διεξήχθη τον Οκτώβρη του 2017 και την συνεπακόλουθη ανακήρυξη της αυτονομίας της Καταλονίας από το τοπικό κοινοβούλιο.

Από τη δική του μεριά, ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντεζ, οι υπουργοί του και οι περισσότεροι ανώτατοι δικαστές της χώρας κραδαίνουν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας του βρετανικού περιοδικού ως ένα από τα βασικά διαπιστευτήρια της ισπανικής δημοκρατίας στον επικοινωνιακό πόλεμο απέναντι στους ηγέτες του καταλανικού αυτονομιστικού κινήματος.

Την ίδια στιγμή, από τη δική της πλευρά η αυτονομιστική κυβέρνηση της περιοχής τονίζει ότι η δίκη είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να γίνει αντιληπτό διεθνώς πως η Ισπανία είναι μια «δημοκρατία χαμηλού κόστους» που καταπατά με κατάφωρο τρόπο τα δημοκρατικά κοινωνικά δικαιώματα. Μιλάμε λοιπόν για έναν άνευ προηγουμένου επικοινωνιακό πόλεμο, όπως σημειώνει σε άρθρο του το Politico.

Άγριος επικοινωνιακός πόλεμος με το βλέμμα στη διεθνή κοινή γνώμη 

Εκείνο που διακυβεύεται, σύμφωνα με το δημοσίευμα, είναι ποια θα επικρατήσει ως κυρίαρχη αφήγηση σε νομική υπόθεση χωρίς προηγούμενο, αλλά με έντονο διεθνές ενδιαφέρον. Είναι ενδεικτικό ότι για τη δική, η οποία αναμένεται να διαρκέσει αρκετούς, έχουν βγει διαπιστεύσεις για 600 δημοσιογράφους από 150 ΜΜΕ, 50 από τα οποία είναι διεθνή, ενώ θα υπάρχει ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη καθ’ όλη τη διάρκειά της.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: είναι μια κρίσιμη δοκιμασία για το ισπανικό δημοκρατικό πολίτευμα. «Η συγκεκριμένη δίκη είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουμε αντιμετωπίσει τα τελευταία 40 χρόνια» σημειώνει χαρακτηριστικά,ο πρόεδρος του Ισπανικού Ανώτατου Δικαστηρίου, Κάρλος Λέσμες, ο οποίος δε συμμετέχει στις διαδικασίες.

Ο ίδιος -σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του σε διεθνή ΜΜΕ- επειχείρησε να χρησιμοποιήσει κάθε πιθανό στοιχείο για να ενισχύσεις την αξιοπιστία της ισπανικής δικαιοσύνης. Εκτός λοιπόν από τα ευρήματα του Economist ο Ισπανός δικαστής έκανε αναφορά  την καταδίκη επιφανών πολιτικών για σκάνδαλα καθώς επίσης και στις διαρροές Αμερικάνων διπλωματών σε ΜΜΕ, που έκαναν λόγο για ένα αυστηρά ανεξάρτητο δικαστικό σώμα. 

Την ίδια ώρα, τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δείχνουν ότι η Ισπανία είχε 32 καταδίκες για παραβιάσεις πολιτικών δικαιωμάτων μεταξύ 2014 και 2018, χαμηλότερες από το Βέλγιο (43) και τη Γαλλία (62), αλλά υψηλότερες από τη Γερμανία (22) και το Ηνωμένο Βασίλειο (18).

Ο ίδιος ο Πέδρο Σάντσεζ, κατά την παρουσία του την περασμένη εβδομάδα ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο, υπερασπίστηκε την «μοντέρνα κι ανεπτυγμένη ισπανική δημοκρατία», ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην έκθεση του Econοmist κάνοντας λόγο για «υψηλού κύρους ανεξάρτητους διεθνείς παρατηρητές». Παράλληλα, υποστήριξε ότι η Ισπανία θα μπορούσε να διεκδικήσει τα δημοκρατικά της διαπιστευτήρια με «πραγματικά, αντικειμενικά και επαληθεύσιμα δεδομένα» και κατηγόρησε – χωρίς να τους κατονομάσει – τους Καταλανούς αυτονομιστές, υποστηρίζοντας ότι «βασίζουν τα πολιτικά τους σχέδια σε ψεύτικες αφηγήσεις που κινητοποιούν μίσος και διαίρεση». Την ίδια στιγμή, οι υπουργοί του βομβαρδίζουν τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης με ενημερώσεις, συνεντεύξεις και άρθρα γνώμης για την υπεράσπιση της φήμης της Ισπανίας.

Το «έργο» της Global Spain και οι αξιολογήσεις της ισπανικής δημοκρατίας

Όλα αυτά σηματοδοτούν μια σημαντική μετατόπιση σχετικά με τη στρατηγική της προηγούμενης κυβέρνησης υπό τον Μαριάνο Ραχόι, ο οποίος προσπάθησε -και απέτυχε- να αποτρέψει την καταλανική κρίση από το να γίνει πρωτοσέλιδο, διατηρώντας χαμηλό προφίλ στη διεθνή σκηνή πριν από το δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου 2017.

Στον αντίποδα, ο Σάντσεζ υιοθετεί μια πιο τολμηρή και πιο συγκρουσιακή προσέγγιση -που ταιριάζει με τις διεθνείς του φιλοδοξίες- ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Χοσέπ Μπορέλ   βρίσκεται εδώ κι αρκετό καιρό σε αντιπαράθεση ενάντια με τους αυτονομιστές. Παρά όμως την σκληρή στάση του Ισπανού πρωθυπουργού επί του ζητήματος στη διεθνή σκηνή, στο εσωτερικό η δεξιά αντιπολίτευση τον κατηγορεί για «προδοσία» λόγω της πιο ήπιας προσέγγισής του στις επίσημες συνομιλίες με την κυβέρνηση της Καταλονίας.

«Αυτό που έκανε με επιτυχία ο Ραχόι είχε να κάνει με την παραδοσιακή διπλωματία  και η απόδειξη είναι ότι κανείς δεν αναγνώρισε τη βραχύβια ανεξαρτησία της Καταλονίας », δήλωσε η Ιρένε Λοζάνο, επικεφαλής της Global Spain, μιας νέας υπηρεσίας στο υπουργείο εξωτερικών που είναι επιφορτισμένη με την προώθηση της φήμης της Ισπανίας στο εξωτερικό. Προσθέτει ωστόσο ότι ο συντηρητικός πρώην πρωθυπουργός δεν χρησιμοποίησε τα εργαλεία της «δημόσιας διπλωματίας» και, ως εκ τούτου, επέτρεψε στους αυτονομιστές να προβάλουν διεθνώς χωρίς αντίλογο τα αιτήματά τους. «Έφτιαξαν μια αφήγηση, η οποία δεν είχε σε τίποτα να κάνει με την πραγματικότητα» υποστηρίζει η επικεφαλής του Global Spain.

Μάλιστα η ίδια σε συνέντευξή της στο Politico δήλωσε ότι ο στόχος της οργάνωσής της πηγαίνει πέρα ​​από την καταπολέμηση της εκστρατείας «δυσφήμησης» των Καταλανικών αυτονομιστών, ενώ εκτίμησε πως η ΕΕ έχει ανάγκη μια κυβέρνηση με φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό και έναν «ενωμένο» ισπανικό λαό.

Άλλωστε, το τμήμα που προΐσταται η Λοζάνο είναι κατά βάση υπεύθυνο για τον «έρωτα» της ισπανικής κυβέρνησης για τις διεθνείς αξιολογήσεις των εγχώριων θεσμών της. Δεν είναι τυχαίο πως αρκετές ακόμη -εκτός αυτής του Economist- την τοποθετούν στις κορυφαίες θέσεις παγκοσμίως σε ό,τι αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας όσο και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.

Από την άλλη, ανάμεσα στις τάξεις των Καταλανών αυτονομιστών έχουν τις δικές τους «αγαπημένες» αξιολογήσεις, όπως για παράδειγμα διεθνείς καταλόγους που χρησιμοποιούν δημοσκοπήσεις για να καταγράψουν τις απόψεις των πολιτών. Σε αυτές καταγράφεται αρνητική πρόσημο σχετικά με την ανεξαρτησία της ισπανικής δικαιοσύνης, αλλά και σκεπτικισμός σχετικά με τη λειτουργία των θεσμών. Ανάλογα είναι τα ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου, όπως και οι εκθέσεις διάφορων οργανισμών σχετικά το επίπεδο της διαφθορά στη χώρα.

Η καμπάνια των Καταλανών και οι κατηγορίες για fake news

Επιπλέον, η καταλανική κυβέρνηση αλλά υποστηρικτές του κινήματος της ανεξαρτησίας έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για διεθνή υποστήριξη, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται συνεντεύξεις των κατηγορουμένων ηγετών του κινήματος σε μεγάλα ξένα δίκτυα. Την ίδια στιγμή τόσο ο Καταλανός υπουργός Εξωτερικών , Άλφρεντ Μποσχ, όσο και οι δικηγόροι των κατηγορουμένων είχαν συναντήσεις με εκπροσώπους διεθνών ΜΜΕ .

«Είναι μια πολιτική δίκη», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μπόσχ, τονίζοντας ότι η Ισπανία έχει αποδείξει ότι πρόκειται για μια «δημοκρατία χαμηλού κόστους» έτοιμη να συντομεύσει τις δημοκρατικές και νομικές διαδικασίες “για να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα αυτού που πιστεύει ότι είναι το έθνος της». «Η δίκη θα αποτελέσει μια ευκαιρία να δείξουμε στον κόσμο το αληθινό πρόσωπο της Ισπανίας: την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την έλλειψη ανεξαρτησίας και ουδετερότητας του δικαστικού συστήματος και επομένως την έλλειψη διαχωρισμού των εξουσιών», τονίζει από τη δική του μεριά μιλώντας στο Politico ο Τζόντι Κούισαρτ, ο πρόεδρος του Òmnium Cultural – της μεγαλύτερης πολιτειακής οργάνωσης υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας.

Ο ίδιος ο Κούισαρτ είναι ανάμεσα στους 12 κατηγορούμενου  και βρίσκεται στη φυλακή από τον Οκτώβριο του 2017 και, όπως λέει, διώκεται για «πολιτικά κίνητρα» και για τις «ειρηνικές και δημοκρατικές αρχές» του.  Ο εισαγγελέας τον κατηγορεί για εξέγερση κατά τους ισπανικού κράτους και προτείνει την φυλάκισή του για 17 χρόνια, αναφέροντας πως είναι εκ των βασικών πρωταγωνιστών στις «δολοπλοκίες» για την κήρυξη ανεξαρτησίας της Καταλονίας κατά παράβαση του ισπανικού συντάγματος.

Η δίκη, προσθέτει ο Κούισαρτ στη συνέντευξη, αποδεικνύει ότι η Ισπανία είναι «αποτυχημένο κράτος από δημοκρατική άποψη», τονίζοντας: «Η καταδίκη μου θα σήμαινε καταδίκη των μελλοντικών γενεών να ζουν σε ένα ολοκληρωτικό κράτος». Την ίδια στιγμή πάντως,  το στρατόπεδο ανεξαρτησίας σημείωσε κάποιες επιπλέον νίκες σε διεθνές επίπεδο. Η πιο σημαντική είχε να κάνει με την απόρριψη εκ μέρους γερμανικού δικαστηρίου του αιτήματος του πρώην Καταλανού προέδρου, Κάρλος Πουτσδεμόν.

Σύμφωνα με την απόφαση δε στοιχειοθετείται η κατηγορία της «προδοσίας», καθώς αυτή απαιτεί ένα επίπεδο βίας που δεν παρατηρήθηκε στην Καταλονία. Ωστόσο το δικαστήριο αποφάσισε ότι ο Πουτσδεμόν θα μπορούσε να σταλεί στην Ισπανία για να αντιμετωπίσει την κατηγορία της κατάχρησης δημόσιων πόρων.

Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο ισπανός δικαστής που είχε αναλάβει την έρευνα μετέβαλε αργότερα την αίτηση έκδοσης εναντίον του Πουτσεδμόν και άλλων που εγκατέλειψαν τη χώρα μετά τη δήλωση ανεξαρτησίας, γι ‘αυτό δεν θα εμφανιστεί ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου αυτή την εβδομάδα, καθώς σύμφωνα με το ισπανικό δίκαιο δεν μπορεί να δικαστεί ερήμην. Έτσι, θα είναι τελικά ο πρώην αναπληρωτής πρόεδρος, Οριόλ Χουνγκέρας, ο οποίος δεν ακολούθησε  τον Πουτσεδμόν στο εξωτερικό, πιο «επιφανής» εκ των κατηγορούμενων.

Παράλληλα, η καταλανική πλευρά έχει πετύχει νίκες και στα επίπεδα των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς η Διεθνής Αμηνστία έχει κινητοποιηθεί ενεργά σχετικά με το ζήτημα της κράτησης τόσο του Κούισαρτ όσο και του Τζόρντι Σάντσεζ, μια άλλης ηγετικής μορφής του του κινήματος της καταλανικής ανεξαρτησίας. Θα πρέπει να τονιστεί, ωστόσο, ότι η ΜΚΟ δεν τους έχει χαρακτηρίσει «κρατούμενους συνείδησης», όρος για τους ανθρώπους που έχουν φυλακιστεί απλώς για την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Ανάλογες δηλώσεις στήριξης απέναντι στους κατηγορούμενους έχουν εκδώσει κι άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις, ασκώντας έντονη κριτική στην τακτική της ισπανικής κυβέρνησης.

Από τη δική της πλευρά, η Global Spain υποστηρίζει ότι αυτές οι δηλώσεις υποστήριξης στους Καταλανούς κατηγρούμενους οφείλονται στην «πρωτοφανή», όπως την χαρκατηρίζει, διασπορά fake news εκ μέρους των αυτονομιστών. Μάλιστα η Ιρένε Λοζάνο κατηγορεί τους υποστρικτές του αυτονομιστικού κινήματος πως κινούνται εκτός ορίων, χρησιμοποιώντας και μανιπουλάροντας ακόμη και οργανισμούς υψηλού κύρους για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Από την άλλη, ισπανικές εφημερίδες κατηγορούν οργανώσεις υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας για παράνομη χρηματοδότηση από την τοπική κυβέρνηση, ενώ η Global Spain βάζει στο παιχνίδι της καταλανικής παρπαληροφόρησης ακόμη και τον Κάρλες Πουτσεμόν. Στο αντίπερα στρατόπεδο, όχι απλώς απορρίπτουν τις κατηγορίες αλλά τις επιστρέφουν. Ενδεικτική είναι μια δήλωση του νυν Καταλανού προέδρου, Κουιμ Τόρρα: «Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ζούμε σε μια κατάσταση που δημιουργεί ειδικά όργανα για τη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων υπό την επωνυμία Global Spain».