Οι μεγάλες θεσμικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της Ε.Ε., οι απρόβλεπτες εξελίξεις στο Brexit και στις ιταλικές εκλογές, αλλά και η κλιμακούμενη απειλή των εθνικιστικών δυνάμεων από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης είναι οι μεγάλες προκλήσεις που ανοίγουν στον ευρωπαϊκό χάρτη μέσα στο 2018.

Οι προκλήσεις αυτές και η εξέλιξη που θα έχουν τα ανοιχτά ευρωπαϊκά μέτωπα θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και την πορεία της Ελλάδας, η οποία βλέπει το 2018 ως την χρονιά-ορόσημο για την έξοδο της από τον μνημονιακό κύκλο.

Αλλαγές στην Ευρώπη

Η συζήτηση για τις θεσμικές αλλαγές στην Ευρώπη αποτελεί ίσως και το κεφάλαιο μείζονος ενδιαφέροντος για την Ελλάδα μέσα στο 2018. Και τούτο διότι στον πυρήνα αυτής της συζήτησης βρίσκεται το νέο μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης – ήτοι, η μεγάλη αναμέτρηση του δόγματος του κοινωνικού και αναπτυξιακού πυλώνα κόντρα στο δόγμα της λιτότητας και του συστήματος Σόιμπλε.

Είναι μια συζήτηση που δεν προδιαγράφεται εύκολη και δείχνει καταδικασμένη να περάσει μέσα από υψηλές εντάσεις τόσο μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου, όσο και μεταξύ των κρατών της δυτικής και της ανατολικής Ευρώπης. Η ατζέντα της άλλωστε περιλαμβάνει ντε φάκτο συγκρουσιακά ζητήματα – από την εμβάθυνση της οικονομικής ενοποίησης και την διαμόρφωση των μηχανισμών διαχείρισης μελλοντικών κρίσεων έως τις ενιαίες πολιτικές ασφάλειας και άμυνας.

Πρόκειται, ωστόσο, και για μια συζήτηση στην οποία οι κεντρικοί πρωταγωνιστές του παιχνιδιού, η Γερμανία και η Γαλλία, δείχνουν επίσης καταδικασμένοι να καταλήξουν στον μεγάλο «προωθητικό συμβιβασμό».

Όπως χαρακτηριστικά, δε, επισημαίνει το Stratfor στην τελευταία ανάλυσή του, «θα αποδειχθεί ότι Γαλλία και Γερμανία είναι πιο πρόθυμες να συνεργαστούν απ’ ό,τι να συγκρουστούν». Κι αυτή η συνεργασία, πάντοτε σύμφωνα με το αμερικανικό think tank, θα επέλθει με το Παρίσι «να μετριάζει ή και να αναστέλλει πολλές από τις προτάσεις του για το ευρωπαϊκό μπλοκ» – προτάσεις, οι οποίες αυτή τη στιγμή περιλαμβάνουν πανευρωπαϊκό αναπτυξιακό μοντέλο αύξησης των δαπανών, ενιαίο σύστημα ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων, κοινό δίχτυ κοινωνικής προστασίας έναντι της ανεργίας αλλά και διαμοιρασμό του χρηματοοικονομικού ρίσκου εντός της ευρωζώνης.

Η Γερμανία δεν είναι κάθετα αντίθετη στις περισσότερες εξ αυτών των προτάσεων, το «αντάλλαγμα» ωστόσο που ζητά είναι η διασφάλιση των κανόνων τήρησης της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά και ένα αυστηρότερο σύστημα θεσμικής εποπτείας. Στην πράξη, το Βερολίνο ζητά περιορισμό του ρόλου της Κομισιόν – την οποία θεωρεί αρκούντως «πολιτικοποιημένη» και ελαστική στην επίβλεψη των κανόνων θεσμικής πειθαρχίας – και ενίσχυση εκείνου του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM).

Πρόκειται για μια απαίτηση που αναμένεται να φέρει σε τροχιά σύγκρουσης το Βερολίνο με τις Βρυξέλλες, αλλά οι διεθνείς αναλυτές θεωρούν ότι στην μάχη αυτή η Γαλλία του Μακρόν θα κλίνει εν τέλει προς την πλευρά της Γερμανίας.

Η νέα γερμανική κυβέρνηση

Για να μορφοποιηθεί, ωστόσο, αυτός ο διαγραφόμενος συμβιβασμός όλες οι πλευρές πρέπει να περιμένουν την πλήρωση του πολιτικού κενού στην Γερμανία. Σύμφωνα με το Der Spiegel, το πιθανότερο καίτοι εξαιρετικά δυσχερές ακόμη σενάριο, παραμένει εκείνο της συγκρότησης συνασπισμού Χρισιανοδημοκρατών και SPD, ακόμη και στην θετική εκδοχή των εξελίξεων ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις δεν αναμένεται να ολοκληρωθούν πριν από την άνοιξη.

Κατά το ίδιο δημοσίευμα του Spiegel, παρά τις αντιστάσεις Σουλτς, η Μέρκελ θα επιμείνει μέχρις εσχάτων για πλήρη και ισότιμη εμπλοκή του SPD, καθώς δεν επιθυμεί κυβέρνηση μειοψήφίας και θεωρεί ότι η Γερμανία χρειάζεται σταθερό και ισχυρό κέντρο εξουσίας εν όψει και των μεγάλων διεθνών ανακατατάξεων.

Το Brexit και η Ιταλία

Σ’ αυτές τις ανακατατάξεις, κεντρική και δεσπόζουσα θέση για την Ευρώπη έχει πάντοτε το Brexit. O στόχος που έχει θέσει η ευρωπαϊκή ηγεσία είναι η κατάληξη των διαπραγματεύσεων για το «διαζύγιο» με την Βρετανία εντός της τρέχουσας χρονιάς, έτσι ώστε στην σύνοδο κορυφής του Μαρτίου του 2019, η Ευρώπη να ανακοινώσει το τέλος του βρετανικού δράματος μαζί με την διεύρυνσή της μέσω της ένταξης νέων μελών και τη μετάβαση σε μια νέα εποχή.

Παράλληλα με το βρετανικό διαζύγιο, η ευρωπαϊκή αγωνία εστιάζει και στις ιταλικές εκλογές της άνοιξης με τον φόβο μιας νέας αποσταθεροποίησης στην Τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.

Με δεδομένο τον κατακερματισμό της ιταλικής πολιτικής σκηνής το πιθανότερο είναι πως θα προκύψει εκ νέου κυβέρνηση συνεργασίας, ουδείς όμως μπορεί να αποκλείσει μια παρατεταμένη πολιτική κρίση και νέες εκλογές έως το τέλος του 2018.

Οι Visegrad και το προσφυγικό

Τις ήδη σύνθετες και πολλαπλές ευρωπαϊκές προκλήσεις έρχεται να περιπλέξει ακόμη περισσότερο ο απρόβλεπτος παράγων των χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, με πρωταγωνιστή το κλαμπ των Visegrad.

Με πλέον σκληροπυρηνικές την Ουγγαρία και την Πολωνία, η στάση τους σε ζητήματα από το προσφυγικό ως την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, απειλεί να οδηγήσει σε νέες διαιρέσεις, ενισχύοντας ταυτόχρονα την απειλή του εθνικισμού και της ακροδεξιας σε όλη την Ευρώπη.

Τα εθνικιστικά κόμματα αναμένεται να εμφανίσουν καλές επιδόσεις στις γενικές εκλογές της Ουγγαρίας στο δεύτερο τρίμηνο του 2018, ενώ σε κομβικό και απρόβλεπτο παράγοντας εξελίσσονται οι σταθερά τεταμένες σχέσεις της Πολωνίας με την Γερμανία.