Ανταλλάγµατα για τη μειονότητα στη Θράκη, όπως το δικαίωμα εκλογής των μουφτήδων, την αύξηση της χρηματοδότησης των μειονοτικών σχολείων αλλά και την κατασκευή τζαμιού στην Αθήνα, ζητούσε η Άγκυρα, όταν οι ΗΠΑ έκαναν λόγο για την επαναλειτουργία της Χάλκης, σύμφωνα με απόρρητα τηλεγραφήματα που διέρρευσαν στο Wikileaks. Όπως αναφέρουν τα «Νέα», το θέμα είχε θέσει ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν στον Βαρθολομαίο τον Αύγουστο του 2009. Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ, αναγνώριζαν ότι η Συνθήκη της Λωζάνης δεν προβλέπει πουθενά την αµοιβαιότητα, ωστόσο, επέµειναν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι για τη Χάλκη η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση, κάτι που απέρριψε ο Πατριάρχης.

Ads

«Δεν θα ήταν λογικό να συνδεθεί το θέµα της µουσουλµανικής µειονότητας στη Θράκη και του τζαµιού στην Αθήνα µε το θέµα του Πατριαρχείου, ούτε να εµπλακεί η ελληνική κυβέρνηση στη συζήτηση για τη Χάλκη. Ακόµη κι ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη Χάλκη τουρκικό θεσµό και ότι το Πατριαρχείο δεν είναι εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης» τόνισε στις 20 Φεβρουαρίου του 2009 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολαμαίος στον γερουσιαστή του Ιλινόι Ρίτσαρντ Ντέρµπιν.

Σύμφωνα με εμπιστευτικό τηλεγράφημα της Αµερικανίδας προξένου στην Κωνσταντινούπολη Σάρον Ουίνερ, ο Ντέρµπιν ανέφερε στον κ. Βαρθολοµαίο ότι οι Τούρκοι συνοµιλητές του, τού έχουν επισηµάνει πως µια κίνηση αµοιβαιότητας από την Αθήνα στο θέµα της χρηµατοδότησης των µειονοτικών σχολείων στη Θράκη και της αύξησης του αριθµού των Τούρκων δασκάλων θα βοηθούσε στην επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Προτείνει μάλιστα στον Πατριάρχη να αρχίσει άμεσα η συζήτηση, πράγμα που εκείνος απορρίπτει. Ο Ντέρμπιν επιμένει και ζητά από τον Πατριάρχη να του προτείνει στέλεχος της ελληνικής κυβέρνησης που θα µπορούσε να συναντηθεί µε τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών Χαϊντάρ Μπερκ. Ο Βαρθολομαίος επιμένει πως η τουρκική κυβέρνηση θα πρέπει να συναντιέται γι’ αυτά τα ζητήματα μόνο με εκπροσώπους του Πατριαρχείου.

Σύμφωνα με τα «Νέα», το ίδιο τηλεγράφημα αναφέρει ότι η Ντόρα Μπακογιάννη δηλώνει πρόθυμη να συνομιλήσει για τα θέματα αυτά με Τούρκο αξιωματούχο. Έτοιμος για διάλογο με τη Ντόρα Μπακογιάννη αλλά και να συναντηθεί με το Βαρθολομαίο δηλώνει και ο Ντέρμπιν. Όπως αναφέρεται στο σχόλιο που κλείνει το τηλεγράφηµα, «ο Πατριάρχης υπογράµµισε στον Ντέρµπιν ότι είναι Τούρκος πολίτης κι ότι τα ζητήµατα του Πατριαρχείου και της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης πρέπει να λυθούν ανεξάρτητα από το τι συµβαίνει σε γειτονικές χώρες». «Αν το Οικουµενικό Πατριαρχείο εγκατέλειπε την παραδοσιακή του έδρα στην Κωνσταντινούπολη, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία θα εκπλήρωνε τη φιλοδοξία της να αναλάβει τη διοίκηση του Οικουµενικού Πατριαρχείου, κάτι που θα την έκανε ηγέτιδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το Πατριαρχείο χρειάζεται προστασία προκειµένου να µην ταπεινωθεί από την Άγκυρα κι από τις φιλοδοξίες των Ρώσων» υποστηρίζει επιπλέον ο Βαρθολομαίος, σύμφωνα με το ίδιο τηλεγράφημα.

Άλλο τηλεγράφημα αναφέρεται στις συναντήσεις που είχε ο Ντέρμπιν την προηγούμενη ημέρα της συνάντησής του με τον Βαρθολομαίο, με Τούρκους αξιωματούχους. Σύμφωνα με αυτό, ο πρόεδρος Αµπντουλάχ Γκιουλ, αναφέρει ότι η τουρκική κυβέρνηση κατανοεί τις ανάγκες της Εκκλησίας στην Τουρκία, αλλά ως προς τη Χάλκη προφασίζεται νοµικές επιπλοκές που σχετίζονται µε τη λειτουργία όλων των ιδρυµάτων θρησκευτικής διδασκαλίας. Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τζεµίλ Τσιτσέκ υποστηρίζει ότι το θέµα δεν είναι πολιτικό, αλλά νοµικό και άπτεται του νόµου για τις θεολογικές σχολές, στόχος του οποίου είναι η ρύθµιση των ισλαµικών σχολείων «για να µη γίνει η Τουρκία Πακιστάν». Επιπλέον, «ρώτησε ρητορικά αν θα έπρεπε και η Ελλάδα να προσέξει τους Τούρκους που ζουν στη Θράκη, των οποίων τα δικαιώµατα παραβιάζονται καθηµερινά» αναφέρει το τηλεγράφημα.

Σε εµπιστευτικό τηλεγράφηµα από το αµερικανικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, ο αξιωματούχος του προξενείου Νταγκ Σίλιµαν παραθέτει τα επιχειρήµατα του Πατριαρχείου για την αναγκαιότητα της επαναλειτουργίας της Χάλκης, καθώς και για το γεγονός ότι η Χάλκη ποτέ δε λειτούργησε ως ιδιωτικό θρησκευτικό σχολείο και δεν έκλεισε λόγω συνταγµατικής αλλαγής, άρα το κώλυµα δεν είναι νοµικό. Αναφερόμενος στα επιχειρήματα των Τούρκων ότι η Ελλάδα δεν σέβεται τα δικαιώµατα της µειονότητας στη Θράκη και στους ισχυρισµούς πως αν η Αθήνα έκανε κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση θα βοηθούσε στην επαναλειτουργία της Χάλκης, σηµειώνει ότι «η Συνθήκη της Λωζάνης δεν προβλέπει αµοιβαιότητα, αλλά υπογραµµίζει την ευθύνη των ελληνικών και των τουρκικών κυβερνήσεων απέναντι στις µειονότητές τους».

Στις 15 Αυγούστου 2009 ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέπτεται αιφνιδιαστικά την Πρίγκηπο και συναντιέται µε τους θρησκευτικούς ηγέτες των µειονοτήτων, µεταξύ των οποίων και ο κ. Βαρθολοµαίος. Τον Αύγουστο του 2009 ο υπεύθυνος Τύπου του Οικουµενικού Πατριαρχείου συναντιέται µε τον πολιτικό σύµβουλο του αµερικανού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη και τον ενηµερώνει για τη συνάντηση. Όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα, ο Ερντογάν φέρεται να δήλωσε στον Πατριάρχη ότι χαιρόταν που το Πατριαρχείο σκόπευε να χρησιµοποιήσει το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου ως κέντρο οικολογικών σπουδών και διαθρησκειακού διαλόγου.

Σύμφωνα με εμπιστευτικό τηλεγράφημα, ο εκπρόσωπος του Πατριαρχείου αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της συνάντησης ένας από τους διοργανωτές λέει στον Ερντογάν ότι «ένα από τα µεγαλύτερα λάθη του τουρκικού κράτους ήταν ότι παραµέλησε τα δικαιώµατα των µειονοτήτων της και παραβίασε τη Συνθήκη της Λωζάννης». Επιπλέον αναφέρει ότι ο Ερντογάν θέτει το θέμα της αμοιβαιότητας στη Θράκη στον Πατριάρχη και τον καλεί να ζητήσει από τη Ντόρα Μπακογιάννη να ιδρύσει το τζαµί στην Αθήνα και να δώσει περισσότερα δικαιώµατα στην «τουρκική µειονότητα της Θράκης, συµπεριλαµβανοµένου του δικαιώµατος να εκλέγει τους µουφτήδες της». Επίσης, ο Τούρκος πρωθυπουργός φέρεται να ισχυρίστηκε ότι θα έλυνε το θέμα της Χάλκης έως το τέλος του χρόνου. Σύμφωνα με το τηλεγράφημα, όταν ο εκπρόσωπος του Πατριάρχη τον ρώτησε τι συζητήθηκε στο διάστημα που εκείνος και ο Τούρκος πρωθυπουργός έμειναν μόνοι, εκείνος απάντησε απλώς ότι ήταν αισιόδοξος.