Όταν ζεις στο εξωτερικό εδώ και χρόνια, η µόνη επαφή που έχεις µε την ελληνική µουσική που σε «µεγάλωσε» είναι αποκλειστικά από το ραδιόφωνο στο Διαδίκτυο και κάποιες ελάχιστες συναυλίες στις καλοκαιρινές διακοπές. Το να υπάρχει η δυνατότητα να συνδεθείς µε τη µουσική της γενέθλιας χώρας σου µέσα από µια συναυλία στην πόλη όπου – πλέον – ζεις, είναι πραγµατικά εκπληκτικό. Έτσι, στις 15 Νοεµβρίου, είχαµε τη χαρά να παρακολουθήσουµε τη συναυλία του Μανώλη Μητσιά και της Παυλίνας Βουλγαράκη στο κέντρο της Πόλης του Φωτός, στο Θέατρο Alhambra.

Η συναυλία έφερε τον τίτλο «Η Ελλάδα του Μανώλη Μητσιά» και σύµφωνα µε το επίσηµο δελτίο Τύπου, οι δύο φωνές θα µάς µετέφεραν επί σκηνής «µία µουσική ζωή χωρίς προηγούµενο που είναι η ουσία της ελληνικής ψυχής σήµερα». Τα τραγούδια που ακούσαµε επί δύο ώρες ήταν «όλα γνωστά, πολυ-τραγουδισµένα από γενιά σε γενιά και διαµόρφωσαν µε αυτόν τον τρόπο τον πολιτισµό της σύγχρονης Ελλάδας, συνενώνοντας όλες τις κοινωνικές τάξεις γύρω από ένα
µόνο τραγούδι».

Μια µέρα πριν τη συναυλία, συναντήσαµε τους δύο Έλληνες καλλιτέχνες – το Μανώλη Μητσιά και την Παυλίνα Βουλγαράκη – και µιλήσαµε για την Ελλάδα, τη µουσική, τη νέα γενιά µουσικών και φυσικά το Παρίσι… Απολαύστε τους!

Ποια είναι λοιπόν αυτή «Η Ελλάδα του Μανόλη Μητσιά»;

Μ.Μ.: Όχι, είναι πολύ βαρύς ο τίτλος αυτός, η Ελλάδα ανήκει σε όλους τους Έλληνες (γέλια)! Ο τίτλος εννοεί τα τραγούδια που θα πούµε, προφανώς. Είχα την τύχη να συνεργαστώ µε πολύ σπουδαίους συνθέτες και µε ποιητές που πραγµατικά ύµνησαν την Ελλάδα. Καταρχήν ο Γκάτσος, ο οποίος πάντα σε κάθε του δίσκο υµνεί την Ελλάδα. Μετά ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Ξαρχάκος, ο Μούτσης, ο Κηλαηδόνης, ο Σπανός που έζησε εδώ, όλοι αυτοί µού έδωσαν σηµαντικά τραγούδια και όλα αυτά τα χρόνια τα τραγούδησα και είχα πολύ µεγάλη επιτυχία. Όπως καταλαβαίνεις, ένα µέρος της Ελλάδας µού ανήκει (γέλια)… Με την Παυλίνα, που είναι από την νέα γενιά, είχαµε συνεργαστεί πριν από λίγα χρόνια στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο στην Αθήνα και πραγµατικά είναι καταπληκτική, σπουδαία. Θα στα πει και η ίδια άλλωστε.

Π.Β.: Είχα την τιµή πριν από τρία χρόνια στο Γυάλινο να συνεργαστώ για πρώτη φορά µε τον κ. Μητσιά και ήταν από τις πρώτες µου συνεργασίες, µάλλον η πρώτη µου. Και ενώ ήµασταν αρκετοί άνθρωποι που ήρθαµε κοντά, µε τον κύριο Μητσιά έκανα το κλικ, ήταν αυτό το θέµα στη χηµεία µεταξύ µας που µού άνοιξε δρόµους καλλιτεχνικούς, τους οποίους εγώ ακόµη δεν είχα πλησιάσει. Και µού έλεγε: «µελέτα αυτό, δες αυτό, γνώρισε αυτό το συνθέτη», κι εγώ ήθελα συνέχεια τις συµβουλές του για πράγµατα. Νιώθω πραγµατικά πάρα πολύ τυχερή.

Μ.Μ.: Έχει πολύ ωραία φωνή και δεν κάνει να περιοριστεί µόνο σε ένα είδος. Μπορεί να διευρύνει τη φωνή της σε άλλα σηµαντικά πράγµατα. Όχι ότι αυτά που γράφει η ίδiα δεν είναι σηµαντικά, για όνοµα του Θεού!

Π.Β.: Μού έλεγε «µελέτα, δεν µπορείς να µην έχεις µελετήσει αυτό» και έχει δίκιο. Τού είµαι ειλικρινά ευγµώµων, γιατί έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαµόρφωση της προσωπικότητάς µου.

Ποια είναι τελικά αυτή η Ελλάδα που φέρνετε στο Παρίσι και γιατί στο Παρίσι; Ήταν το Παρίσι ένας στόχος ή ήταν ένας σταθµός σε ένα µεγαλύτερο ταξίδι;

Μ.Μ.: Και τα δύο. Εγώ σπάνια ερχόµουν στο Παρίσι, όµως υπήρχαν εποχές που ζούσαν πολύ σηµαντικοί Έλληνες και ήθελα πολύ να έρθω να ζήσω αυτό το κλίµα. Διάβαζα ας πούµε χθες ότι το 1960 έφερε ο Σεφέρης και ο Κουγιουµτζής εδώ στο Παρίσι το Μίκη Θεοδωράκη και µελοποίησαν για πρώτη φορά τα Επιφάνεια. Καλά, ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε σπουδαία πράγµατα εδώ. Ο Χατζιδάκις έζησε εδώ, ο Ξαρχάκος επίσης. Εδώ δηµιούργησαν ο Σεφέρης, ο Ελύτης. Μια µικρή κουκκίδα είµαστε, αλλά έχουµε ένα Όσκαρ Μουσικής, δύο βραβεία Νόµπελ και µουσικούς µε διεθνείς επιτυχίες: ο Μίκης µε το Ζορµπά, ο Μάνος µε τα Παιδιά του Πειραιά. Άρα η Ελλάδα, µπορεί να µην έχει πολλές βιοµηχανίες, έχει όµως πολιτισµό.

Εκπροσωπείτε δύο διαφορετικές γενιές και ο περισσότερος κόσµος στο εξωτερικό δεν γνωρίζει τι συµβαίνει στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι.

Μ.Μ.: Αυτό δε συµβαίνει µόνο εδώ στο Παρίσι, συµβαίνει σε όλο τον κόσµο. Σε πολλά µέρη, και στην Αµερική ειδικά, έχει κακοπροβληθεί η ελληνική
µουσική. Δηλαδή, την γνώριζε το κοινό από διάφορους λαϊκούς τραγουδιστές, από διάφορα κέντρα και τίποτε άλλο. Οι συναυλίες γίνονται τα τελευταία χρόνια. Είχα την τύχη το 1995 να γυρίσω σχεδόν όλη την Αµερική µε τον Μίκη, παρουσιάζοντας το Άξιον Εστί, τα Επιφάνεια και άλλα έργα και οι Αµερικάνοι είχαν τρελαθεί, µάς έλεγαν «δεν τα ξέραµε αυτά τα πράγµατα». Με την Παυλίνα, θα παρουσιάσουµε ένα άλλο πρόσωπο της Ελλάδας αύριο. Στόχος µας είναι όλοι αυτοί οι σηµαντικοί δηµιουργοί να ακουστούν.

Ποια είναι η µουσική της Ελλάδας εν έτει 2017;

Μ.Μ.: Να, εδώ (δείχνει την Παυλίνα). Εµείς σιγά σιγά αποσυρόµαστε.

Π.Β.: Εγώ πιστεύω ότι υπάρχει η µουσική στην Ελλάδα του 2017. Δηλαδή, τώρα είµαστε µια φουρνιά παιδιών και πιστεύω σε όλους. Νιώθω πολύ τυχερή γι’αυτά τα παιδιά, όπως είναι ας πούµε τα παιδιά που βγήκαν απ’τη Μικρή Άρκτο: η Δήµητρα Σελεµίδου µε τον Σπύρο Παρασκευάκο και το Γιάννη Βασιλόπουλο, η Μυρτώ Βασιλείου µε τον Κώστα Τσίρκα, η Μάρω Μαρκέλλου και άλλοι πολλοί. Υπάρχουν νέα παιδιά, στη δεκαετία των 20 ηλικιακά, που εγώ πιστεύω πάρα πολύ σ’αυτά.

Μ.Μ.: Υπάρχουν πολλά ταλαντούχα παιδιά, αρκεί να τους δοθεί το βήµα. Σήµερα, βέβαια, τα παιδιά έχουν αυτήν την δυνατότητα και βγαίνουν γιατί υπάρχουν πολλά Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης. Εµείς όταν ξεκινούσαµε δεν είχαµε την ίδια δυνατότητα.

Η Παυλίνα προέρχεται από µια γενιά παιδιών µέσα στην τεχνολογία (οπτικοακουστικά µέσα, κοινωνικά µέσα δικτύωσης, κ.λπ.), σε αντίθεση µε εσάς. Τι ρόλο έχει παίξει όλο αυτό στη µουσική βιοµηχανία και στη δηµιουργία µουσικής σήµερα;

Π.Β.: Παίζει φοβερό ρόλο, απλά υπάρχει η παγίδα -που εγώ βέβαια το θεωρώ καλό- ότι υπάρχει υπερβολικά πολλή πληροφορία. Δηλαδή, όποιος θέλει να βγάλει ένα κοµµάτι στο ίντερνετ θα το βγάλει, απλά είναι λίγο πιο δύσκολο να εστιάσεις στο πραγµατικά αξιόλογο υλικό που έχει ουσιαστική καλλιτεχνική ανησυχία. Αυτό είναι το αρνητικό. Το θετικό βέβαια είναι ότι όποιος θέλει,
µπορεί να εκφραστεί.

Μ.Μ.: Το αρνητικό είναι ότι η µουσική τείνει να γίνει διεθνής πια, ο ήχος, λόγω της υπερπληροφόρησης. Φοβάµαι λίγο ότι χάνει το χρώµα που είχε, το ελληνικό στίγµα. Φοβάµαι, δεν ξέρω.

Πώς µπορείτε να γίνετε ένας φορέας του παρελθόντος, στο παρόν και στο µέλλον;

Μ.Μ.: Η Ελλάδα έχει µεγάλη παράδοση, ιστορία. Και τα νέα παιδιά αλλά και όλοι αυτοί οι µεγάλοι που ανέφερα προηγουµένως αντλούσαν πολλά τραγούδια από την παράδοσή µας -γενικά από τη δηµοτική παράδοση- και γι’αυτό αντέχουν στο χρόνο· δεν είναι κατασκευασµένα πράγµατα. Διάβαζαν και η µνήµη τους είναι εκεί. Είπε ο Σεφέρης: «Αν δεν έχεις παρελθόν, δεν έχεις και µέλλον». Και επειδή εµείς έχουµε πολύ σπουδαίο παρελθόν, ελπίζω να έχουµε και µέλλον.

Κύριε Μητσιά, κάνατε κάποιες δύσκολες επιλογές σε αυτό το χώρο, κρατώντας όµως την κατεύθυνση στην πορεία σας. Θεωρείτε ότι έχουν βελτιωθεί τα πράγµατα για τους νέους µουσικούς σήµερα ή ότι παραµένουν τα ίδια, απλά έχουν αλλάξει τρόπο έκφρασης;

Μ.Μ.: Τα παιδιά όπως είπα, είναι πάρα πολύ ταλαντούχα και βέβαια είναι λογικό να επηρεάζονται από ξένα ακούσµατα, αφού βοµβαρδίζονται από τα ραδιόφωνα που παίζουν µόνο ξένα τραγούδια. Αυτό παλιά δεν υπήρχε. Ας ελπίσουµε ότι θα υπάρχει πάντα η παράδοση των προηγούµενων -έστω ένα
µέρος- για να εµπνέονται και να µην ξεχνάµε την Ελλάδα.

Εσύ Παυλίνα θεωρείς ότι αυτό σε βοηθάει στην πορεία σου ως καλλιτέχνη ή µπορεί µερικές φορές να είναι και εµπόδιο;

Π.Β.: Νοµίζω ότι βοηθάει και το βασικό µου χαρακτηριστικό από πολύ µικρή είναι ότι είµαι πολύ παθιασµένη ακροατής. Έτσι αντιµετωπίζω τις  καινούργιες µουσικές που ακούω. Πιστεύω ότι η νέα γενιά ψάχνεται, δηλαδή τώρα ειδικά είναι σε µία φάση που βλέπω ότι τα παιδιά της ηλικίας µου, και πιο µικρά ακόµα, ψάχνουν και ψάχνονται πολύ.

Μ.Μ.: Να πούµε εδώ ότι σηµαντικό ρόλο παίζουν οι µουσικές σχολές, οι κρατικές µουσικές σχολές, εκεί που τα παιδιά µαθαίνουν µουσική, όργανα, σύνθεση, κ.λπ. Μαζί µε τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης και τα σηµερινά ακούσµατα δηµιουργείται ένα σύνολο πολύ πιο ωραίο.

Πιστεύετε ότι έχουν κάτι να σάς µάθουν αυτά τα νέα παιδιά, αντιστρέφονται οι ρόλοι;

Μ.Μ.: Πάντα, πάντα, αλίµονο! Δεν ήµουν ποτέ αντίθετος σε αυτό. Εγώ πιστεύω ότι πραγµατικά µαθαίνουµε. Υπήρξαν δηµιουργοί ταλαντούχοι, που βγήκαν µετά από το Θοδωράκη και το Χατζιδάκι, όπως οι αδελφοί Κατσιµίχα, ο Μπάµπης Στόκας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Σταµάτης Κραουνάκης. Ήταν σπουδαίοι. Και αυτό προήλθε από τα νέα παιδιά.

Π.Β.: Εγώ έχω να καταθέσω κάτι από την εµπειρία µου ως τώρα, µέσα από τις συνεργασίες που έχω κάνει. Και ο κ. Μητσιάς και ο κ. Μαχαιρίτσας µε τον οποίο συνεργάζοµαι σταθερά τα τελευταία χρόνια, είναι άνθρωποι γενναιόδωροι. Δηλαδή θυµάµαι ότι όταν δεν ήξερα να κάνω δεύτερες πριν από τρία χρόνια µε τον κ. Μητσιά και λέγαµε ένα κοµµάτι δικό του, τού είπα:
«Φοβάµαι, δεν µπορώ να κατέβω» και µού απαντάει: «Μην ανησυχείς, θα βάλουµε ό,τι τόνο θέλεις και δε θα καταλάβει κανείς τίποτα». Ποιος τώρα; Ο Μανόλης Μητσιάς σ’εµένα! (γέλια) Ήµουν 23 χρονών.

Μ.Μ.: Μα κι εγώ πέρασα από το στάδιο αυτό σα νέος τραγουδιστής και είχα το τρακ, την αγωνία, τα είχα όλα.

Π.Β.: Πάντως είναι πολύ σηµαντικό αυτό το βήµα, αυτός ο χώρος και αυτό το θάρρος, η δύναµη που σού µεταφέρει ένας τόσο µεγάλος καλλιτέχνης. Έχω υπάρξει πολύ τυχερή.

Μ.Μ.: Τώρα εγώ ακούω µεγάλος καλλιτέχνης και γελάω, δεν καταλαβαίνω βρε Παυλίνα µου, άστο καλύτερα…

Αυτό που µού αρέσει πολύ στην Παυλίνα είναι τα βιντεοκλίπ των τραγουδιών της. Αυτός ο συνδυασµός της µουσικής, του στίχου, µαζί µε την εικόνα και πόσο δυνατή µπορεί να γίνει, να εντείνει τις αισθήσεις.

Μ.Μ.: Μα είναι τόσο όµορφη που δεν υπάρχει περίπτωση (γέλια).

Π.Β.: Εγώ δεν αντιµετωπίζω την τέχνη σα να είναι πολλές. Θεωρώ ότι η τέχνη είναι µία. Όποιο µέρος της πλησιάζω, όποιους δρόµους της προσπαθώ να
«αγγίξω», θέλω να τους αντιµετωπίζω µε τον ίδιο τρόπο – είτε είναι βιντεοκλίπ, είτε τα κείµενα που µπορεί να γράφω, είτε είναι η µουσική. Με ενδιαφέρει να φτάνω το καλύτερο που µπορώ να φτάσω σε κάθε φάση της ζωής µου. Οπότε τώρα που δε βρήκα ένα βιντεοκλίπ να µού αρέσει στο δεύτερο δίσκο, έχω βάλει µόνο ένα, γιατί δε βρήκα την ιδέα να πω «να, αυτό είναι!».

Τι είναι µουσική για εσάς;

Μ.Μ.: Έκφραση, να µπορείς να εκφράζεσαι µέσα από τα συναισθήµατά σου,
µέσα από τη µουσική, είτε αυτό είναι τραγούδι, ακόµα και σφυρίζοντας. Τραγούδι περισσότερο, αλλά γενικά η µουσική είναι να µπορείς να τραγουδάς ο,τιδήποτε, ό,τι µπορεί να σε εκφράζει. Εγώ από µικρό παιδί αν δεν τραγουδούσα, δεν ένιωθα ωραία.

Π.Β.: Το ίδιο είναι και για µένα, έκφραση. Χωρίς αυτό δε γίνεται.

Δεδοµένων των δυσκολιών που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αισθάνεστε ότι υπάρχει µέλλον τόσο για τη χώρα όσο και για το χώρο της µουσικής;

Μ.Μ.: Δεν µπορεί να µην υπάρξει µέλλον, δε γίνεται. Ζούµε δύσκολες καταστάσεις, είναι γεγονός, αλλά πάντα από την αρχαιότητα οι φοίνικες µέσα από τη στάχτη αναγεννώνται. Πιστεύω ότι ο Έλληνας έχει µάθει πάντα να επιβιώνει, να αναδεικνύεται και να προσφέρει στον κόσµο. Όχι, η Ελλάδα θα βρει το δρόµο της, σίγουρα, είµαι αισιόδοξος. Ως προς τη µουσική, υπήρξε µια εποχή που η ευµάρεια που πέρασε η Ελλάδα, αυτός ο ωχαδερφισµός, επηρέασε τα πάντα, αλλά τώρα οι άνθρωποι σκέφτονται περισσότερο. Το τραγούδι και η µουσική υπήρξε πάντα ένας τρόπος να σε βγάλει από τα αδιέξοδα.

Π.Β.: Εγώ κάποια χρόνια πριν παρατηρούσα σε νέα παιδιά, στα µάτια τους και στα συναισθήµατά τους, κάποιου είδους παραίτηση, αλλά πλέον βλέπω  ότι αυτό γυρνάει και, αντιθέτως, πεισµώνουν. Δηλαδή εκεί που µιλάγαµε µε παιδιά από τη σχολή µου και φίλους και µού έλεγαν «Δεν έχει νόηµα. Και τι  να κάνω; Και γιατί να στείλω βιογραφικά; Και γιατί να σπουδάσω;». Τώρα πλέον σαν κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει, που προς το παρόν το βιώνουµε υπογείως, δεν έχει κάνει το απόλυτο µπαµ, και πια τα νέα παιδιά παίρνουν αποφάσεις και πεισµώνουν. Αυτό αισθάνοµαι.

Ακούτε σύγχρονη µουσική;

Μ.Μ.: Ναι, άµα έχει η τηλεόραση, βλέπω συνέχεια συναυλίες ξένων τραγουδιστών. Όχι ότι τα ελληνικά δεν υπάρχουν, υπάρχουν, αλλά πολλές φορές τα κανάλια δεν τα προτιµούν.

Με ποιον Γάλλο καλλιτέχνη θα θέλατε να συνεργαστείτε αν είχατε τη δυνατότητα;

Μ.Μ.: Με οποιονδήποτε, αρκεί να είναι καλός, δεν έχω πρόβληµα. Τους παλιούς τραγουδιστές τούς θαύµαζα πάρα πολύ. Για µένα, ο καλύτερος είναι  o Αζναβούρ, τροµερός τραγουδιστής.

Π.Β.: Σε αυτή την εποχή θα ήθελα να συνεργαστώ µε την Imany και αν µπορώ να πω σε µια άλλη εποχή, µε τη Δαλιδά.

Πώς σάς φαίνεται το Παρίσι τώρα που είστε εδώ;

Π.Β.: Το Παρίσι έχει παντού µικρούς θησαυρούς, δηλαδή κάθε σηµείο της πόλης είναι έτσι στηµένο για να γυριστεί εκεί µια ταινία. Είναι µαγικό το Παρίσι!

Μ.Μ.: Χαιρόµαστε πολύ που είµαστε στο Παρίσι. Θα συνυπάρξουµε και θα θυµηθούµε την Ελλάδα!

Ο Μανόλης Μητσιάς θα παρουσιάσει προσεχώς κάποιες συναυλίες στην Αθήνα και το 2018 θα δώσει µία µεγάλη συναυλία στο Ισραήλ.
Ο καινούργιος δίσκος της Παυλίνας Βουλγαράκη «Μωβ Καληνύχτες» κυκλοφορεί από την Cobalt Music.