Καταδικαστική απόφαση για υπόθεση trafficking ανηλίκου εξέδωσε το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Θηβών στις 21-9-2018. Είναι η πρώτη, η μοναδική απόφαση ποινικού Δικαστηρίου που έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση της εργασίας, θυμίζοντας την περίφημη υπόθεση της Μανωλάδας.

Η υπόθεση αφορά ανήλικο, ο οποίος τον Οκτώβριο του 2016 κατακρατήθηκε από τον εργοδότη του με σκοπό την εκμετάλλευση της εργασίας του σε κρεμμυδοχώραφα στην περιοχή της Θήβας. Ο ανήλικος, αφού απασχολήθηκε με απάνθρωπους όρους εργασίας, ουδέποτε έλαβε αμοιβή για την απασχόλησή του, ενώ όταν τη διεκδίκησε, αφού απειλήθηκε και χτυπήθηκε, κατακρατήθηκε σε υπόγεια οικία, μετά από αφαίρεση των προσωπικών του αντικειμένων.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του, οι άνθρωποι οι οποίοι τον επιτηρούσαν τον παρενόχλησαν και σεξουαλικά. Ο ανήλικος κατόρθωσε να καταγγείλει το περιστατικό στην Αστυνομία και συνελήφθησαν οι άμεσοι συνεργοί των πράξεων, ενώ ο βασικός αυτουργός διέφυγε της σύλληψης. Στις 21-9-2018 το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Θηβών καταδίκασε ομόφωνα τους άμεσους συνεργούς για την τέλεση του αδικήματος του άρθρου 323 Α παρ. 4 Ποινικού Κώδικα (εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση της εργασίας και με θύμα ανήλικο) σε πολυετείς καθείρξεις και χρηματικές ποινές.

Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) που παρέχει κοινωνικές και νομικές υπηρεσίες υποστήριξε ενώπιον του Δικαστηρίου το ανήλικο θύμα, μέσω της δικηγόρου του, Χρυσάνθης Ζαχάρωφ, η οποία μίλησε στο Tvxs.gr για την υπόθεση και όχι μόνο.

Σε ό,τι αφορά τον ανήλικο και την ιστορία του: «Το παιδί είναι αναγνωρισμένος πολιτικός πρόσφυγας και ενηλικιώνεται τον Νοέμβριο. Το περιστατικό έγινε τον Ιούνιο του 2016, σε εμάς η υπόθεση έφτασε τον Οκτώβριο του 2016. Το παιδί ήταν στα πρώτα προσφυγικά κύματα, ήρθα στη Χίο ασυνόδευτο κι από εκεί με πλοίο στον Πειραιά, έμεινε εγκλωβισμένο στο λιμάνι, όπου και του κλέψανε τα χρήματα που είχε, κι έψαχνε για κάποια δουλειά προκειμένου να επιβιώσει. Βρέθηκε λοιπόν ένας υπήκοος του Πακιστάν, ο οποίος του είπε ότι μπορεί να του βρει δουλειά. Η δουλειά αυτή ήταν σε χωράφια της Θήβας. Εκεί λοιπόν παρέλαβε τον ανήλικο ένας άλλος Πακιστανός, ο οποίος του είπε πως θα εργάζεται από τις 7 το πρωί έως τις 8 το βράδυ, θα αμείβεται με 25 ευρώ την ημέρα, εκ των οποίων τα 5 θα τα κρατάει ο ίδιος ο μεσάζοντας Πακιστανός. (Σημείωση: το παιδί δεν είναι από το Πακιστάν). Το παιδί ξεκίνησε να εργάζεται, υπό σκληρές συνθήκες, με ένα γεύμα την ημέρα, το οποίο μαγειρεύανε οι ίδιοι οι εργάτες, δεν πληρώθηκε ποτέ και όταν διεκδίκησε τα χρήματά του άρχισαν οι απειλές, ότι αν δεν συνεχίσει να δουλεύει δεν θα πάρει τίποτα. Ο ανήλικος έμενε μαζί με άλλα δέκα άτομα στην οικία του Πακιστανού μεσάζοντα και όταν άρχισε να πιέζει ώστε να πάρει έστω τόσα χρήματα ώστε να μπορέσει να φύγει, μεταφέρθηκε σε άλλο χώρο δίχως τα προσωπικά αντικείμενά του, όπου τον κρατούσαν υπό καθεστώς φόβου και απειλών. Εκεί λοιπόν δέχθηκε σωματική, ψυχολογική κακοποίηση αλλά και σεξουαλική παρενόχληση. Τελικά, το παιδί κατάφερε να επικοινωνήσει, μέσω μηνύματος με μια ΜΚΟ, η οποία επικοινώνησε με το Χαμόγελο του Παιδιού, κατόπιν ενημερώθηκε η Αστυνομία κι έτσι φτάσανε στο παιδί. Εν πολλοίς αυτή είναι μια ενδεικτική, χαρακτηριστική περίπτωση εργασιακού trafficking, ακολουθήθηκε η συγκεκριμένη μέθοδος που εφαρμόζεται στην εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση της εργασίας».

Όταν μιλάμε για εργασιακό trafficking, για σύγχρονη δηλαδή εμπορία ανθρώπων τι ακριβώς πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας;

«Έχει σημασία να ξεκαθαρίσουμε ότι όταν μιλάμε για εργασιακό trafficking δεν εννοούμε την καταναγκαστική δουλεία του παρελθόντος, που ισχύει ακόμη βέβαια σε ορισμένες χώρες όπως η Λιβύη. Σήμερα μπορεί να είσαι σε ημιελεύθερη κατάσταση και να είσαι θύμα, δεν χρειάζεται να σου ασκείται βία με τους παλαιούς όρους, να σε αλυσοδένουνε και να σε βαράνε όλη μέρα,  εξαναγκάζοντάς σε έτσι να δουλεύεις. Αρκεί το καθεστώς τρόμου, ο φόβος για να μετατραπείς σε θύμα και ο φόβος είναι εξίσου κακοποιητικός».

Το συγκεκριμένο παιδί που βρίσκεται σήμερα;

«Ζει υπό ασφαλές συνθήκες, σε ξενώνα, πηγαίνει σχολείο, είναι μάλιστα πολύ καλός μαθητής, είναι και στο πτυχίο ξένης γλώσσας».

Η ιστορία αυτή ήταν εις γνώση του εργοδότη, κτηματία;

«Δεν το γνωρίζουμε. Οι αστυνομικοί δεν καλέσανε τον κτηματία για κατάθεση, από ό,τι προκύπτει με βάση τη δικογραφία. Το παράδοξο επίσης είναι ότι το παιδί καταγράφηκε ως ενήλικος ενώ είχε δηλώσει και ήταν προφανώς ανήλικος. Γι αυτό και έμεινε κρατούμενος ένα μήνα, ως ενήλικος παράνομος μετανάστης ενώ οι δράστες αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους. Δεν τηρήθηκε η προβλεπόμενη από το νόμο διαδικασία περί θυμάτων trafficking. Διαπιστώθηκε φυσικά και ευτυχώς η ανηλικότητά του στη δικογραφία με νομικές ενέργειες του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες από τη συνάδελφο Μαρία Σπηλιωτακάρα, κι έτσι αντιμετωπίστηκε από τη Δικαιοσύνη ως ανήλικος άρα με τις αντίστοιχες νομικές διατάξεις».

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, στην οποία, παρά το αίσιο τέλος διαπιστώθηκαν παραλείψεις, παρατυπίες, κ.λπ., το θύμα είχε να καταγγείλει αλλοδαπούς δράστες, που συνήθως είναι οι μεσάζοντες. Αναρωτιέται κανείς αυτό το κάνει πιο εύκολο και για το θύμα και για τις Αρχές, από μια καταγγελία για Έλληνα εργοδότη;

«Κατά την προσωπική εκτίμησή μου ναι. Πράγματι είναι πολύ δύσκολο ένας αλλοδαπός πρόσφυγας ή μετανάστης αιτών άσυλο να καταγγείλει Έλληνες εργοδότες για εργασιακό ή σεξουαλικό trafficking, ακόμη και οι χρόνιοι οικονομικοί μετανάστες».

Γι αυτό και είναι η μοναδική απόφαση ελληνικού ποινικού δικαστήριου για trafficking ενώ ταυτόχρονα όλοι οι αρμόδιοι συμφωνούν ότι πρόκειται για ένα συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα σε τομείς εργασίας όπως ο αγροτικός, με θύματα πρόσφυγες και μετανάστες.

«Το θέμα δεν είναι μόνο αν φτάνει στα δικαστήρια μια τέτοια υπόθεση, αλλά πως φτάνει και πως αντιμετωπίζεται. Και η υπόθεση της Μανωλάδας έφτασε στα δικαστήρια αλλά δεν αξιολογήθηκε ούτε κρίθηκε ως υπόθεση εργασιακού trafficking αλλά ως υπόθεση καταναγκαστικής εργασίας. Υπάρχουν ας πούμε υποθέσεις sex trafficking που φτάνουν όμως στα δικαστήρια ως υποθέσεις βιασμού και τότε αποσύρονται από τα φερόμενα θύματα. Οι περισσότερες περιπτώσεις φτάνουν στην καλύτερη στην κοινωνική υπηρεσία κάποιας ΜΚΟ. Τα θύματα φοβούνται να καταγγείλουν παρά πέρα, αισθάνονται ότι είναι αδιέξοδο και οι ΜΚΟ από την πλευρά τους – και σωστά – είναι υποχρεωμένες να σεβαστούν τα προσωπικά δεδομένα των θυμάτων. Φανταστείτε πως για τις γυναίκες θύματα sex trafficking υπάρχει πρόβλεψη ασφαλούς διαμονής τους σε ξενώνα μετά από καταγγελία, για άντρες όμως αντίστοιχα δεν υπάρχει. Έτσι για παράδειγμα γνωρίζουμε περιστατικό όπου κωφάλαλος άνδρας θύμα εργασιακού trafficking, αφού κατήγγειλε γεγονός σε ΜΚΟ, δεν είχε μετά που να μείνει ασφαλώς κι έτσι αναγκάστηκε να επιστρέψει στον θύτη του. Επίσης υπάρχουν άλλες περιπτώσεις trafficking κυρίως ανηλίκων που καταλήγουν στις Αρχές ως υποθέσεις αρπαγής ανηλίκου».

Πως μπορεί ένα σύγχρονο οργανωμένο κράτος να αντιμετωπίσει το φαινόμενο;

«Χρειάζεται ένα υποστηρικτικό, θεσμικό, κοινωνικό, νομικό πλαίσιο. Πρέπει όλοι οι φορείς να συνεργάζονται με στόχο να τηρούνται τα βασικά δικαιώματα κάθε εργαζόμενου, κάθε ανθρώπου, να συνεργάζεται για παράδειγμα το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας με την Αστυνομία, βάση ενός ξεκάθαρου νομικού ρυθμιστικού πλαισίου, όταν εντοπίζονται τέτοια φαινόμενα, πρέπει η Αστυνομία εκπαιδευμένη ανάλογα να δημιουργεί ασφάλεια στο θύμα να καταγγείλει το γεγονός, να δεχτεί ψυχολογική υποστήριξη, κ.λπ».

Υπάρχει τέτοιο πρωτόκολλο, σχετικές οδηγίες που εφαρμόζονται;

«Υπάρχει πρωτόκολλο, το πως εφαρμόζεται είναι μεγάλο θέμα. Απαιτείται εκπαίδευση των εμπλεκομένων, οργάνωση και συνεργασία φορέων, ΜΚΟ, Αστυνομίας, Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Υπάρχει στην αστυνομία το τμήμα anti – trafficking, πρέπει όμως και οι επιμέρους αστυνομικές διευθύνσεις, οι πρώτοι δηλαδή που χρειάζεται να κινητοποιηθούν να έχουν αντίστοιχη εκπαίδευση, να σέβονται το ενδεχόμενο θύμα, να δημιουργούν κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Ωστόσο είναι ευχάριστο ότι υπάρχει η βούληση για ολοκληρωμένη και σοβαρή αντιμετώπιση από τους φορείς, γίνονται προσπάθειες».

Για να καταγραφεί ένα θύμα trafficking ως τέτοιο σημαίνει ότι οι Αρχές που το καταγράφουν, όπως η Αστυνομία, να έχουν μια άρτια εκπαίδευση και όχι μόνο τεχνική. Αλλά και αξιακή. Για παράδειγμα ο αστυνομικός που καλείται να καταγράψει ένα τέτοιο περιστατικό, να καταπολεμήσει το sex trafficking να μην είναι καταρχήν σεξιστής, για να καταπολεμήσει το εργασιακό trafficking σε έναν πρόσφυγα να μην είναι ρατσιστής. Συμφωνείτε;

«Σωστά. Αυτό είναι μεγάλο θέμα και είναι ζήτημα νοοτροπίας και όχι τεχνικής εκπαίδευσης».