Τι θα κοστίσει τελικά η απουσία της Ελλάδας από τη Διάσκεψη του Βερολίνου για το ζήτημα της Λιβύης; Είναι πράγματι μια συνάντηση στην οποία η Ελλάδα δεν «είχε καμία δουλειά» αφού δεν εμπλέκεται άμεσα στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας, όπως υποστήριξαν κάποιοι από την κυβερνητική παράταξη μετά το ναυάγιο να παρευρεθούμε ή μια συνάντηση που κρύβει πολλά περισσότερα από την σύγκρουση στη χώρα της Βόρειας Αφρικής. «Πρόκειται για ένα μεγάλο θέμα. Αυτή τη στιγμή ζούμε το αποτέλεσμα της δικής μας αδράνειας», τονίζει στο tvxs.gr, ο Πέτρος Βαμβακάς, αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών στο Emmanuel College της Βοστώνης. 

Ο κ. Πέτρος Βαμβακάς απαντά θετικά στη διαπίστωση ότι η διάσκεψη του Βερολίνου αφορά γενικότερα το «παιχνίδι» που γίνεται στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και επομένως η απουσία μας, μελλοντικά θα μας κοστίσει. Όπως εξηγεί, είναι ενδεικτικό αποτέλεσμα της αποχής της Ελλάδας από τις εξελίξεις στην περιοχή. «Δεν έχουμε δώσει την αρμόζουσα σημασία στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου παρότι έχουμε ζωτικά συμφέροντα σε αυτή. Στον αντίποδα, η Τουρκία έχει καλλιεργήσει εδώ και πάρα πολύ καιρό τη θέση της στο ζήτημα της ανατολικής Μεσογείου. Το 1996 με τα Ίμια, με τις γκρίζες ζώνες και μετέπειτα το 2000 με τη ‘γαλάζια πατρίδα’. Σήμερα βλέπουμε το αποτέλεσμα». 

Οι τελευταίες κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης ήταν κατά τον ίδιο «σπασμωδικές». «Κατ’ εμέ λάθος ήταν και οι τρεις κινήσεις που έγιναν τους τελευταίους μήνες. Και η απέλαση του Λίβυου πρέσβη και η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στον Χαφτάρ και η κίνηση να μην υπάρξουν επαφές με τους Ιταλούς, τους Γερμανούς αλλά και τους Ρώσους πριν ακόμη γίνει η ανακοίνωση της Διάσκεψης του Βερολίνου». 

Πού βρισκόμαστε σε σχέση με την Τουρκία;

«Αυτήν τη στιγμή, έχουμε κάποια τετελεσμένα που δεν είναι καθόλου καλά για την Ελλάδα και νομίζω ότι το αύριο θα είναι ακόμη δυσμενέστερο, διότι δεν έχουμε αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει», σημειώνει ο κ. Βαμβακάς. «Δεν είναι πλέον ένα θέμα διμερών θέσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Έχει να κάνει με το ευρύτερο σκηνικό στην περιοχή, το οποίο έχει αλλάξει ραγδαία». 

Κι ενώ η Ελλάδα βρίσκεται εκτός «παιχνιδιού», η Τουρκία παίζει τα δικά της χαρτιά με στόχο να γίνει κυρίαρχη στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο κ. Βαμβακάς, διαπιστώνει ότι η διαφορά εντοπίζεται ακόμη και στην ορολογία. «Δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Χρησιμοποιούμε τους όρους Μέση Ανατολή και Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά όχι ανατολική Μεσόγειος. Πρέπει να αντιστραφεί ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την περιοχή. Η Ελλάδα είναι η χώρα σταυροδρόμι. Ενώνει και πολιτισμικά την περιοχή. Η αδράνεια αυτή μας δημιουργεί το πρόβλημα σήμερα». 

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ενώ εμείς βρισκόμαστε σε αυτό που έχουμε οριοθετήσει μόνοι μας, ότι ‘ανήκουμε στη Δύση’, οι Τούρκοι παίζουν τον ρόλο του Ίωνα. Το ρόλο αυτών που διαφεντεύουν την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Ακούσαμε τον κ. Τσαβούσογλου σήμερα να λέει ότι για να δημιουργηθεί ο EastMed ‘πρέπει να πάρετε την άδειά μας’, βλέπουμε τους ψαράδες στην Κάλυμνο να λένε ότι τα τουρκικά πλοία παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Η Τουρκία δημιουργεί ένα σκηνικό τελείως διαφορετικό. Η Ελλάδα στέκεται στις παραβιάσεις. Δεν έχει αντιληφθεί το βάθος της κατάστασης. Είναι η αρχή, δεν είναι το τέλος».

Αστοχίες στις συμμαχίες 

Η Ελλάδα μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα δείχνει απομονωμένη σε διπλωματικό επίπεδο με βασικό σύμμαχο μια Αμερική που, ωστόσο, αρνήθηκε ρητά διά στόματος Ντόναλντ Τραμπ να καταδικάσει τόσο τις προκλήσεις της Τουρκίας, όσο και το Σύμφωνο που αυτή υπέγραψε με τη Λιβύη, κάνοντας σαφές ότι σε αυτή τη συγκυρία η Τουρκία είναι πιο σημαντική για τις ΗΠΑ από ότι η Ελλάδα. Είναι όμως τα διπλωματικά αντανακλαστικά της Ελλάδας αυτά που πρέπει; 

«Το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει δεθεί τόσο πολύ στο άρμα της Αμερικής δημιουργεί πρόβλημα όσον αφορά την ευελιξία της. Γιατί μπορεί οι συγκυρίες αυτή τη στιγμή να θέτουν τις ΗΠΑ μαζί με την Ελλάδα αλλά αύριο, όταν θα αλλάξουν αυτοί οι συσχετισμοί γιατί η Αμερική θα έχει άλλες βλέψεις και άλλους σκοπούς, η Ελλάδα θα μείνει ξεκρέμαστη. Είναι επικίνδυνο παιχνίδι να ‘δεθείς’ με μια μεγάλη δύναμη αναφορικά με δεδομένα που είναι ζωτικής σημασίας. Πρέπει να έχουμε ευελιξία γι’ αυτό είπα νωρίτερα ότι για εμένα ήταν λάθος όταν στις αρχές του Δεκέμβρη ο κ. Δένδιας δεν πήγε και στη Μόσχα και στο Βερολίνο και στην Άγκυρα, θα έλεγα». 

Όσο για τη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο κ. Βαμβακάς σχολιάζει ότι «καλλιεργείς κάτι ανάλογα με τις προσδοκίες που έχεις. Κι όταν λες ότι είμαι ο πιο ‘predictable’ (προβλέψιμος) σύμμαχος στη συνάντηση, ότι δηλαδή δεν δημιουργώ προβλήματα, είναι το ίδιο προβληματικό. Η Ελλάδα ήταν πηγή προβλημάτων για τις συμμαχίες της μόνο όταν διεκδικούσε κάτι το οποίο ήταν μέσα στα δικά της εθνικά πλαίσια και δεν ήταν στα πλαίσια της συμμαχίας. Κάτι το οποίο κάνουν όλες οι χώρες. Δηλαδή δεν μπορώ εγώ να λέω ότι θα είμαι το καλό παιδί και ας είναι εις βάρος μου σε εθνικό επίπεδο. Νομίζω ότι δημιουργεί κάποια σύγχυση».

Υπόθεση Χάγη

Τέλος όσον αφορά το ζήτημα της προσφυγής στη Χάγη, ο κ. Βαμβακάς εφιστά την προσοχή στα θέματα που θα τεθούν σε μια τέτοια περίπτωση. «Από ότι άκουσα από τον κ. πρωθυπουργό όταν συναντήθηκε με την τουρκική αντιπροσωπία στα τέλη Νοέμβρη, μίλησε για ζητήματα που ενδεχομένως θα τεθούν στη Χάγη. Στον πληθυντικό. Είναι λίγο προβληματικό αυτό. Αν πας στη Χάγη με ένα ευρύ πλαίσιο ζητημάτων – και δεν ξέρω ποια θα είναι τα ζητήματα – ενδεχομένως να βρεθείς μπροστά σε τετελεσμένες καταστάσεις που δεν θα είναι αυτές που πιστεύεις».

«Θέλει μια προσοχή. Η Τουρκία τα τελευταία 20 χρόνια μιλάει για γκρίζες ζώνες. Αυτό σημαίνει ότι με βάση ένα εθιμικό δίκαιο δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία μας. Το διεθνές δίκαιο έχει να κάνει με το εθιμικό και με τις διεθνείς συνθήκες. Αυτοί υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν συνθήκες για κάποια ελληνικά νησιά. Εμείς μιλάμε για παραβιάσεις, εκείνοι για δικό τους έδαφος», σημειώνει και καταλήγει ότι η προσφυγή στη Χάγη σημαίνει πως  και η Ελλάδα αναγνωρίζει ότι υπάρχει διαφορά και επομένως πάει σε κάποιον άλλο τρίτο παράγοντα που θα αποφασίσει ποιος έχει δίκαιο.