Γιατί δεν πρόβλεψε η κυβέρνηση το υψηλό ποσοστό της ύφεσης και πως μεταφράζονται τα νούμερα της ύφεσης στην καθημερινότητα μας; Τι θα γίνει αν αργήσει η εκταμίευση του κονδυλίου από την ΕΕ στο οποίο προσβλέπει η κυβέρνηση; Τι θα αντιμετωπίσουμε αν η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίσει την έλλειψη ρευστότητας; Έχει δίκιο η Κομισιόν που λέει ότι η χώρα μας θα είναι και αυτή τη φορά πρωταθλήτρια της κρίσης; 

Τι σημαίνει η σημερινή κρίση μετά από την μακρά μνημονιακή περίοδο; Αυτά και πολλά άλλα  αναλύει για τους αναγνώστες του tvxs.gr ο οικονομικός συντάκτης Αλέξανδρος Κλώσσας, ο οποίος τονίζει μεταξύ άλλων ότι ένα από τα ανησυχητικά συμπτώματα είναι το γεγονός ότι κάποιοι από τους πολιτικούς που μας οδήγησαν στην χρεοκοπία, κάνουν ακριβώς ότι έκαναν και πριν τα μνημόνια. Τονίζει ότι πρέπει να απαντηθούν ουσιαστικά ερωτήματα από την κυβέρνηση όπως σε ποια βάση ποιας εκτίμησης έγινε ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της κρίσης και πως όλα τα στοιχεία δείχνουν, ότι αν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα και μάλιστα γρήγορα, θα οδηγηθούμε σε χιλιάδες λουκέτα και δεκάδες χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας.
 
Τι σημαίνουν τα νούμερα της ύφεσης για την οικονομία της χώρας και πως μεταφράζεται αυτό στην καθημερινότητα μας;

Αρχικά θα πρέπει να καταλήξουμε στο ακριβές μέγεθος της ύφεσης και στη συνέχεια να μπορέσουμε να υπολογίσουμε τη συνολική ζημιά που θα επιφέρει η πανδημία στην οικονομία και κατ’ επέκταση στην καθημερινότητα μας. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στο μάτι του κυκλώνα. Παρόλα αυτά, το τι ακριβώς σημαίνει όλο αυτό για την καθημερινότητα μας ή για την ακρίβεια το πόσο θα επηρεάσει την καθημερινότητα μας, θα εξαρτηθεί από το σχέδιο της κυβέρνησης προκειμένου να στηριχθεί το σύνολο της οικονομίας.  Η αλήθεια είναι ότι τα πρώτα μακροοικονομικά στοιχεία σχετικά με το αποτύπωμα της κρίσης στην οικονομία δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα. Ιδιαίτερα αισιόδοξα όμως δεν είναι και τα μηνύματα από το σχέδιο αντιμετώπισης. Η κυβέρνηση κινείται αργά, χωρίς να μοιάζει να υπάρχει συνολικό σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης και στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
 
Γιατί  δεν πρόβλεψε το μέγεθος της ύφεσης η κυβέρνηση;

Όλες οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί, στην αρχή υποεκτίμησαν την ένταση του φαινομένου. Έχουμε να κάνουμε με μια πρωτόγνωρη κατάσταση για την παγκόσμια οικονομία και ήταν λογικό στην αρχή να μην είναι εύκολο να εντοπιστεί το μέγεθος της ύφεσης. Παρόλα αυτά, η Ελληνική κυβέρνηση από την πρώτη στιγμή εμφανιζόταν πιο αισιόδοξη σε σχέση με τους υπόλοιπους. Και σε σχέση με τις εκτιμήσεις των υπολοίπων κρατών για το μέγεθος της ύφεσης που θα χτυπήσει τη δική τους οικονομία, αλλά και από τις εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών και ξένων αναλυτών για το μέγεθος της δικής μας ύφεσης.

Εάν αυτό ήταν αποτέλεσμα λανθασμένης εκτίμησης των στοιχείων, θα μπορούσε ίσως να γίνει (μέχρι ένα σημείο) κατανοητό. Εάν όμως έγινε σε ένα πλαίσιο επικοινωνιακού τακτικισμού, ώστε να φανεί ότι η Ελλάδα κερδίζει και τη «μάχη» της οικονομίας, όπως κέρδισε τη «μάχη» της εξάπλωσης του ιού, τότε είναι επικίνδυνο και θα πρέπει οι αρμόδιοι να δώσουν μια απάντηση: Στη βάση ποιας εκτίμησης έγινε ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της κρίσης; Στη βάση του υπεραισιόδοξου σεναρίου της Ελληνικής πλευράς που στην αρχή δεν έβλεπε ύφεση μεγαλύτερη του 1% ή 2% του ΑΕΠ και μετά του 4% ή στη βάση των εκτιμήσεων όλων των διεθνών οργανισμών και των αναλυτών, οι οποίοι τοποθετούν την ύφεση κοντά στο 10% του ΑΕΠ; Η απάντηση αυτή είναι πολύ κρίσιμη και για να δούμε αν η κυβέρνηση βάζει μπροστά την πραγματικότητα έναντι της επικοινωνίας, αλλά και να δούμε αν η κυβέρνηση έχει επιλέξει τα κατάλληλα μέτρα για να στηρίξει την οικονομία.
 
Τι θα σήμαινε  η καθυστέρηση της εκταμίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων στα οποία σύμφωνα με το ρεπορτάζ σου προσβλέπει η κυβέρνηση, με δεδομένη τη γραφειοκρατία και τα πολλαπλά αιτήματα από όλες τις χώρες της ΕΕ;

Όλες οι χώρες της Ε.Ε έχουν στηρίξει τα σχέδια τους σε δύο πηγές χρηματοδότησης. Η μία προέρχεται από εθνικά κονδύλια και η άλλη από λεφτά της Ε.Ε. Τα προγράμματα στήριξης που τρέχουν ήδη τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη και ειδικά αυτά που έχουν να κάνουν με την παροχή ρευστότητας στην οικονομία, χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από εθνικά κονδύλια, δηλαδή από τον κρατικό προϋπολογισμού κάθε κράτους. Αυτό συμβαίνει ειδικά σε χώρες με ισχυρές οικονομίες, όπως είναι η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία κτλ.

Αντίθετα στην Ελλάδα τα προγράμματα που τρέχουν, χρηματοδοτούνται κατά 50% από κονδύλια της Ε.Ε. Αυτό οφείλεται προφανώς στο γεγονός ότι τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας δεν είναι σε θέση να στηρίξουν ένα δυναμικό πρόγραμμα επανεκκίνησης της οικονομίας. Είμαστε τυχεροί που η χώρα βρέθηκε σε αυτή την κρίση να έχει στα ταμεία της το περίφημο μαξιλαράκι, αλλά και αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Ωστόσο,  είναι κυβερνητική επιλογή ένα σημαντικό μέρος από το περίφημο «μαξιλαράκι» να μην χρησιμοποιηθεί αυτή τη στιγμή. Ως εκ τούτου το μεγαλύτερο μέρος τον κονδυλίων στήριξης βασίζονται σε Ευρωπαϊκά κονδύλια και όχι στα διαθέσιμα κεφάλαια που υπάρχουν στο ταμείο του Ελληνικού δημοσίου.

Αποτέλεσμα είναι η πολιτική κόντρα που μαίνεται στην Ε.Ε μεταξύ Βορρά και Νότου, σε συνδυασμό με τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις να μην επιτρέπουν την εκταμίευση σημαντικών κονδυλίων. Μέχρι τώρα αυτά τα κονδύλια τα βάζει η Ελλάδα από το προϋπολογισμό της και περιμένει να τα πάρει πίσω όταν η Ευρώπη αποφασίσει να πληρώσει. Αυτό όμως σημαίνει ότι μας στερεί τη δυνατότητα να χαράξουμε και να υλοποιήσουμε Εθνικά προγράμματα στοχευμένα στα δικά μας ιδιαίτερα προβλήματα και όχι στο γενικό σχεδιασμό που κάνει η Ε.Ε με διαφορετικά κριτήρια.

Ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσα να πω τον τουρισμό. Η Ευρώπη ακόμα δεν έχει αποφασίσει τι θα κάνει για να στηρίξει τον τουρισμού. Στην Ελλάδα όμως ο τουρισμός είναι το 25% της Οικονομίας και ίσως ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό, αν υπολογίσουμε και τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας που στηρίζονται από τα έσοδα του τουρισμού. Ωστόσο, ελλείψει κονδυλίων η κυβέρνηση μένει στο κομμάτι της υγειονομικής αντιμετώπισης της κρίσης (κανόνες υγιεινής, αριθμός πελατών κτλ), αλλά δεν έχει ανακοινώσει κανένα σχέδιο οικονομικής στήριξης του τουρισμού προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση. Μέχρι τώρα βασιζόμαστε στην ελπίδα ότι σύντομα θα ξεκινήσουν να έρχονται τουρίστες στη χώρα και αυτοί οι τουρίστες θα καλύψουν ένα μέρος της ζημιάς. 
 
Πόσο ανησυχητική είναι η έλλειψη ρευστότητας και πως θα εξελιχθεί η κατάσταση αν δεν τροφοδοτηθούν οι πιο μικρές επιχειρήσεις;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η έλλειψη ρευστότητας είναι το νούμερο ένα πρόβλημα των επιχειρήσεων. Έρευνα του Ινστιτούτου της ΓΣΒΕΕ που έγινε μέσα στον Απρίλιο αποκαλύπτει ότι το 80% των επιχειρήσεων θεωρούν ως το μεγαλύτερο πρόβλημα τους την έλλειψη ρευστότητας. Επιχειρήσεις που από τη μια μέρα στην άλλη σταμάτησαν ή μείωσαν στο ελάχιστο τη δραστηριότητα τους, τώρα καλούνται να βρουν χρήματα ώστε να ξεκινήσουν και πάλι. Τα χρέη όμως τρέχουν και μαζί και οι υποχρεώσεις. Το «πάγωμα» φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, ήταν σημαντικό για τις ημέρες της καραντίνας, αλλά δεν σημαίνει πολλά για το επόμενο διάστημα. Αυτά τα χρέη θα τα βρουν μπροστά τους οι επιχειρήσεις, την ώρα που θα αρχίσουν να «τρέχουν» και οι καινούργιες υποχρεώσεις.

Την ίδια στιγμή, επιχειρήσεις που είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους έπρεπε να πληρώσουν τα υπόλοιπα πάγια έξοδα (ΔΕΗ,ΕΥΔΑΠ, ενοίκιο κ.α) χωρίς όμως να μπαίνει ούτε ένα ευρώ στο ταμείο. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα τα βγάλουν πέρα εάν η κυβέρνηση δεν φροντίσει να για εύκολη πρόσβαση σε φθηνή χρηματοδότηση, ελάφρυνση από τα φορολογικά βάρη και ταυτόχρονα να δημιουργήσει μια νέα ρύθμιση προκειμένου να τακτοποιηθούν οι οφειλές προς το Δημόσιο. Και γιατί όχι, εφόσον υπάρχει το απαραίτητο δημοσιονομικό περιθώριο, η κυβέρνηση να προχωρήσει σε ολική ή μερική διαγραφή των οφειλών που δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης.

Εάν δεν ληφθούν όμως γρήγορα τα σχετικά μέτρα θα οδηγηθούμε σε χιλιάδες λουκέτα και δεκάδες χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας.
 
Σημειώνεται πως παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης πως δεν πρόκειται να υπάρξουν απολύσεις καταγράφηκαν συνολικά 41.350 αποχωρήσεις. Τα αποτελέσματα στην αγορά εργασίας τον Απρίλιο αποτελούν αρνητικό ρεκόρ 20ετίας. Πως και με ποιον τρόπο θα επανέλθει η κατάσταση;

Το ζήτημα δεν είναι μόνο να υπάρξει απαγόρευση απολύσεων, αλλά και να υπάρξει ένα αυστηρό πλαίσιο για τη διατήρηση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων, σε συνδυασμό με την στήριξη των επιχειρήσεων. Φοβάμαι ότι μια από τις σημαντικότερες «παράπλευρες» απώλειες της κρίσης θα είναι η περαιτέρω αποσάθρωση των εργασιακών δικαιωμάτων. Μπορεί δηλαδή κάποιος να μη χάσει τη δουλειά του, αλλά ξαφνικά με πρόσχημα την κρίση να βρεθεί να δουλεύει περισσότερες ώρες, με λιγότερα χρήματα. Ήδη από τις πρώτες ημέρες της κρίσης, υπάρχουν καταγγελίες ότι κάποιοι εργοδότες ξεκίνησαν το «πάρτι».

Αυτό βέβαια είναι ευθύνη της κυβέρνησης να προφυλάξει τους εργαζόμενους από τις εργοδοτικές αυθαιρεσίες. Τα πρώτα δείγματα όμως από την πλευρά του υπουργείου Εργασίας δεν είναι ενθαρρυντικά. Κυβέρνηση που θεσπίζει, έστω και ως προσωρινό μέτρο, την  αναστολή εργασίας σε εργαζόμενους εταιρειών που συνέχισαν να λειτουργούν, μου φαίνεται πως δεν έχει στόχο τη στήριξη της εργασίας. Μου είναι ιδιαίτερα δύσκολο να καταλάβω γιατί μια κυβέρνηση να επιδοτεί την ανεργία και όχι την εργασία;
 
Για να μην εξηγήσω μακροοικονομικά τι μπορεί να σημαίνει αυτό για μια μια αγορά που δεν έχει ούτε προσφορά, ούτε ζήτηση, παραθέτω μερικά πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα της έρευνας που έκανε η ΓΣΒΕΕ. Διαπιστώνεται οτι το 19,9% των επιχειρήσεων που δεν ανέστειλαν την λειτουργία τους μείωσαν το προσωπικό τους ενώ μόλις το 3,2% το αύξησαν. Επίσης, το 12,7% του συνόλου των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων ενδέχεται να μειώσουν το προσωπικό τους μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων, ενώ μόλις 3,4% δηλώνουν ότι θα προχωρήσουν σε προσλήψεις.
Με βάση τα στοιχεία εκτιμάται ότι κινδυνεύουν να χαθούν 150.000 θέσεις μισθωτής εργασίας, ενώ εάν συνυπολογίσουμε και το εύρημα ότι 1 στις 7 επιχειρήσεις δηλώνουν πως ενδέχεται να διακόψουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, τότε ο κίνδυνος απώλειας των συνολικών θέσεων απασχόλησης (αυτοαπασχολούμενοι, εργοδότες και εργαζόμενοι) εκτιμάται στις 250.000!

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και δεν υπάρξει επαγρύπνηση από την πλευρά των ελεγκτικών μηχανισμών, μπορεί να δούμε στην αγορά εξελίξεις που δεν είδαμε ούτε μέσα στο μνημόνιο. Και βέβαια η απάντηση σε κάθε ερώτημα δεν μπορεί να είναι: «τι να γίνει. Η πανδημία προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στην οικονομία και τώρα πρέπει όλοι να βάλουμε πλάτη». Οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έβαλαν πλάτη τα 10 χρόνια των μνημονίων και οι αντοχές είναι περιορισμένες.
 
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, η Ελλάδα θα είναι πρωταθλήτρια της κρίσης και αυτή τη φορά. Τι σημαίνει μια νέα οικονομική κρίση μετά από τα μνημόνια; Η υπογραφή τους μας θωράκισε ή τελικά πρόσθεσε ευαλωτότητα στην οικονομία της χώρας με αποτέλεσμα να βιώνουμε τώρα τα αποτελέσματά τους;

Τα μνημόνια όπως εφαρμόστηκαν ήταν καταστροφικά για τη χώρα. Μέσα σε 10 χρόνια χάσαμε το 25% του ΑΕΠ μας, χωρίς στην πραγματικότητα να γίνει καμία κίνηση θωράκισης της οικονομίας. Το πρώτο τεστ είναι ιδιαίτερα αρνητικό. Η κρίση εξαιτίας της πανδημίας μας βρίσκει και πάλι στην κορυφή της λίστας των χωρών που θα καταγράψουν ύφεση. Αρκεί να σας πω ότι υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μετά και από αυτή την κρίση και σε συνέχεια των τριών μνημονίων, αν η Ελλάδα δεν λάβει τα κατάλληλα μέτρα κινδυνεύει να έχει χάσει συνολικά το 40% του ΑΕΠ σε σχέση με το 2007.

Δεν είναι η ώρα να επαναλάβουμε τα λάθη των δανειστών και τα εγκλήματα των Ελληνικών κυβερνήσεων που εφάρμοσαν στην οικονομία αυτά τα λάθη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι φαίνεται να μην έχουμε μάθει από αυτά τα λάθη. Μοιάζει να μην καταλάβαμε τι ήταν αυτό που μας χρεοκόπησε. Μοιάζει ότι αρκετοί από τους πολιτικούς που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία, κάνουν ακριβώς ότι έκαναν και πριν τα μνημόνια, εφαρμόζοντας τις πολιτικές που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία και ως αποτέλεσμα στα καταστροφικά μνημόνια.

Η Ελλάδα έχει ανάγκη να αλλάξει το παραγωγικό της μοντέλο και όχι απλά να επιτρέψει σε όποιον θέλει να ανοίγει όποτε θέλει το πολυκατάστημά του ή να χτίζει όπως και όπου θέλει χωρίς περιορισμούς, επειδή κάποιοι νομίζουν ότι έτσι θα έρθει η ανάπτυξη. Είναι τραγικό εν μέσω κρίσης, 100 και πλέον εκατομμύρια ευρώ, με διάφορα προσχήματα να πηγαίνουν σε ημέτερους και φίλους, αντί για παράδειγμα η κυβέρνηση να χρηματοδοτεί επιστήμονες προκειμένου να ερευνήσουν για φάρμακα ή για το εμβόλιο κατά του νέου κορονοϊού. Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα, ανάμεσα σε εκατοντάδες που θα άλλαζαν το τοπίο στην οικονομία.

Το μοντέλο «νυν υπέρ πάντων ο τουρισμός» δεν βοηθά την οικονομία και αυτό αποδείχθηκε περίτρανα με τη σημερινή κρίση που πλήττει κατά κύριο λόγο τον τουρισμό. Η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, που θα στηρίζει τον τουρισμό, αλλά θα αναδεικνύει και άλλους τομείς στους οποίους θα μπορούσε να γίνει ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες χώρες.
 
Και μια προσωπική ερώτηση. Στο βιογραφικό σου διαβάζω ότι το όνειρό σου είναι να ανακοινώσεις ότι βγήκαμε από τα μνημόνια. Πραγματοποιήθηκε το όνειρο; Κι αν ναι, υπάρχει ο φόβος ότι θα ανακοινώσεις σύντομα την ένταξή μας σε νέο μνημονιακό καθεστώς;

Δεν θεωρώ ότι θα ξαναδούμε μνημόνια, όπως τουλάχιστον τα γνωρίσαμε τα προηγούμενα χρόνια. Πολιτικά δεν βολεύει κανένα να μπούμε πάλι στην ίδια διαδικασία. Τα μνημόνια επίσημα τελειώσαν τον Αύγουστο του  2018. Και παρά την επιθυμία κάποιων να υπογράψουμε και τέταρτο και πέμπτο μνημόνιο αυτό δεν έγινε. Παρόλα αυτά οι μνημονιακές πολιτικές, ο έλεγχος από τους δανειστές, το υπέρογκο χρέος, η υποθήκευση της δημόσιας περιουσίας, παραμένουν και θα παραμένουν για πολλά ακόμα χρόνια. Μέχρι λοιπόν να απαγκιστρωθούμε όχι μόνο από τα μνημόνια, αλλά και από τις μνημονιακές πολιτικές, θα θεωρώ ότι το όνειρό μου δεν έχει εκπληρωθεί.