Με την δικάσιμο της Τρίτης 21 Δεκεμβρίου που ήταν η τελευταία για το 2021, έκλεισε ο πρώτος κύκλος της δίκης για το θάνατο του ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστή και καλλιτέχνη Ζακ Κωστόπουλου, με δύο πολίτες και τέσσερις αστυνομικούς να αντιμετωπίζουν την κατηγορία της θανατηφόρας σωματικής βλάβης. Με το διαθέσιμο οπτικό υλικό να έχει ρίξει φως στα περισσότερα από τα σημεία της υπόθεσης ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2018, το Β’ Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο καλείται να αποφανθεί σε ποιον βαθμό οι πράξεις των κατηγορουμένων ήταν η αιτία του θανάτου του Ζακ, την 21η Σεπτεμβρίου 2018, στην οδό Γλάδστωνος στο κέντρο της Αθήνας. 

Η πολιτική αγωγή προσπαθεί να αποδείξει πως ο Ζακ θα ήταν ζωντανός εάν ο κοσμηματοπώλης Σπυρίδων Δημόπουλος και ο μεσίτης Αθανάσιος Χορταριάς δεν τον είχαν κλωτσήσει 14 φορές ενώ εκείνος ήταν αιμόφυρτος ή αν οι τέσσερις κατηγορούμενοι αστυνομικοί (Βασίλειος Ρουσάκος,Λεωνίδας Αλεξανδρής, Δαυίδ Σεφέρης και Ιωάννης Τσομπάνης) τον είχαν διαχειριστεί ως τραυματία και όχι ως επιθετικό κακοποιό. Επιπρόσθετα επαναφέρουν συχνά την πιθανότητα το κίνητρο των δραστών να ήταν ρατσιστικό. 

Από την πλευρά της η υπεράσπιση προσπαθεί να αποδείξει ότι ο Ζακ θα γινόταν επικίνδυνος για τους παρευρισκόμενους και πως η συμβολή των χτυπημάτων στον θάνατό του ήταν αμελητέα, εξαιτίας της, πιθανολογούμενης κατ’ εκείνους, ήδη επιβαρυμένης κατάστασης της υγείας του. Στις αρχικές τους τοποθετήσεις όλοι οι κατηγορούμενοι έχουν δηλώσει αθώοι ενώ ο συνήγορος του Σπ. Δημόπουλου δήλωσε για τον εντολέα του πως «αρνείται την κατηγορία, συντρέχουν οι προϋποθέσεις της νομιζόμενης άμυνας».

Το tvxs.gr βρέθηκε στο κτίριο του Πρωτοδικείου επί της οδού Δέγλερη όπου γίνεται η δίκη και αξιοποιώντας τις ημερήσιες αναφορές του παρατηρητηρίου Zackie Oh Justice Watch, επιχειρούμε μια σύνθεση των σημαντικότερων σημείων από αυτές τις πρώτες επτά ημέρες της δίκης. Της δίκης, που όπως είπε στην κατάθεσή του ο κοσμήτορας στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών στο Πάντειο, Δημήτρης Χριστόπουλος, πρέπει ένα στείλει ένα μήνυμα ότι όλοι μπορούμε να νιώθουμε ήσυχοι και ασφαλείς. 

«Θα μπορούσαν να τον κλείσουν μέσα και να περιμένουν»

Η πρώτη ημέρα της δίκης σημαδεύτηκε όπως ήταν αναμενόμενο από τις καταθέσεις των μελών της οικογένειας του Ζακ. Ο πατέρας Ευθύμιος Κωστόπουλος είπε μεταξύ άλλων πως «μακάρι να ήταν ληστής, να ήταν κατηγορούμενος εδώ σαν ληστής και να ήταν ζωντανός». Ο αδελφός του θύματος Νίκος υποστήριξε πως η πορεία των ερευνών ήταν αργή και ελλιπής και πως ο ίδιος αναγκάστηκε να κάνει έρευνα στην οδό Γλάδστωνος για την εύρεση μαρτύρων και να απευθυνθεί στην ερευνητική ομάδα Forensic Architecture για τη συλλογή υλικού. Δουλειά, που όπως επεσήμανε, θα έπρεπε να γίνει από την Αστυνομία, αλλά δεν έγινε ποτέ. 

Από τη μεριά της η μητέρα του Ζακ ζήτησε από την έδρα να ρωτήσει τους κατηγορούμενους, όταν έρθει η στιγμή να ανέβουν στο εδώλιο, για ποιο λόγο συμπεριφέρθηκαν με τόσο μίσος και βία στο παιδί της. Όπως είπε «Θα μπορούσαν να τον κλείσουν μέσα και να περιμένουν. Τώρα ο Ζαχαρίας θα μπορούσε να είναι εδώ και να εξηγεί ο ίδιος γιατί μπήκε εκεί και όχι να είναι σε έναν υγρό τάφο. Να αποδοθεί δικαιοσύνη. Για τα παιδιά σας και για τα εγγόνια σας». Στη μάρτυρα δεν τέθηκε καμία ερώτηση από τους συνηγόρους.

Οι αστυνομικοί «μπλοκ» και ο διασώστης του ΕΚΑΒ που επίσης ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη

Όπως συμβαίνει σχεδόν σε κάθε περίπτωση που αστυνομικοί βρίσκονται κατηγορούμενοι, έτσι και στην περίπτωση των «4» για τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, οι συνάδελφοί τους εμφανίστηκαν υποστηρικτικοί, με παρόμοιες μεταξύ τους καταθέσεις.

Κι αν οι πιθανότητες να προκύψει κάποιο νέο στοιχείο από τις καταθέσεις των αστυνομικών ήταν εξ’ αρχής λίγες, δε θα έλεγε κανείς το ίδιο για τον διασώστη του ΕΚΑΒ που φαίνεται στο βίντεο να παρείχε τις πρώτες βοήθειες στον Ζακ. Αυτός ;omvw κατέθεσε ότι ενώ προσπαθούσε να δέσει το κεφάλι του θύματος, αντιλήφθηκε ότι κρατούσε ένα κομμάτι γυαλί και τρομαγμένος έκανε στην άκρη. Τη δεύτερη φορά που τον ανέλαβε κι ενώ περιέγραψε τον Ζακ ως ημιλιπόθυμο, είπε πως ασχολήθηκε με ένα χτύπημα στο πόδι αντί για το κεφάλι. 

Η αντιφατικότητα των λεγομένων του συγκεκριμένου διασώστη απασχολεί ήδη τη Δικαιοσύνη και όπως επιβεβαιώθηκε στο δικαστήριο, υπάρχει παραπεμπτικό βούλευμα εναντίον του. Είναι ανοιχτό δηλαδή το ενδεχόμενο να γίνει μια δεύτερη, «μικρή» δίκη για τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου με κατηγορούμενο τον εν λόγω διασώστη.  

Η μικρή συνεισφορά από τους αυτόπτες μάρτυρες

Οι καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων μέχρι στιγμής είναι τόσο αντικρουόμενες, που δύσκολα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα για το τί οδήγησε τελικά στον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου. 

Ορισμένοι δήλωσαν σίγουροι ότι ο Ζακ κρατούσε μαχαίρι και βρισκόταν σε αμόκ, άλλοι δεν είδαν ποτέ μαχαίρι και τον παρουσιάζουν ως εγκλωβισμένο στο κατάστημα και τους δύο κατηγορούμενους να τον χτυπούν εντελώς αναίτια. Ανεξάρτητα από το βαθμό στον οποίο κατέθεσαν ό, τι όντως είδαν ή τις προθέσεις καθενός και καθεμιάς από αυτούς, είναι σχεδόν σίγουρο ότι το δικαστήριο και όποιος άλλος έχει δει με κάποια προσοχή τα βίντεο που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, έγιναν ελάχιστα σοφότεροι από τις καταθέσεις τους.

Η αξιοποίηση του οπτικού υλικού από την ομάδα Forensic Architecture

Στην εποχή που συσκευές καταγραφής εικόνας και ήχου βρίσκονται παντού, η σωστή συλλογή όλου του διαθέσιμου υλικού και η αξιοποίησή του φαίνεται ικανή να υπερκαλύψουν το όποιο κενό ή τυχόν αντιφάσεις προκύπτουν από τις καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων. Έτσι όπως συνέβη και στη δίκη της Χρυσής Αυγής, η ομάδα Forensic Architecture προχώρησε στη συλλογή και αξιοποίηση του διαθέσιμου οπτικού υλικού, δημιουργώντας ένα βίντεο συνολικής διάρκειας περίπου 40 λεπτών από το οποίο το δικαστήριο θα μπορέσει πιθανόν να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα. 

Κι ενώ η ερευνήτρια της ομάδας Forensic Architecture ήρθε από το Λονδίνο όπου διαμένει για να παρουσιάσει το βίντεο και να καταθέσει, λόγω διαδικαστικού προβλήματος το βίντεο δεν προβλήθηκε και η ερευνήτρια αρκέστηκε στο να περιγράψει λεκτικά, με αρκετή ωστόσο λεπτομέρεια. Από την κατάθεσή της ξεχώρισε ότι οι κατηγορούμενοι Δημόπουλος και Χορταριάς έριξαν στον Ζακ «14 κλωτσιές σε 11 δευτερόλεπτα», σημειώνοντας ωστόσο ότι δεν τον έπληξαν όλες. Σημαντικό κρίνεται επίσης το εύρημα ότι το κομμάτι γυαλί που και οι δύο πλευρές δέχονται ότι κρατούσε ο Ζακ, έπεσε στο έδαφος πριν αστυνομικός τον χτυπήσει και πριν τον σύρουν στο έδαφος. 

Όσο για το μαχαίρι που σύμφωνα με ορισμένους αυτόπτες μάρτυρες και την υπεράσπιση κρατούσε ο Ζακ, η ομάδα Forensic Architecture αποφάνθηκε ότι στο βίντεο δεν διακρίνεται κάτι τέτοιο αλλά ούτε και μπορούν να το αποκλείσουν. 

Από την κατάθεση της ερευνήτριας επιβεβαιώθηκε επίσης ότι υπάρχει ένα διάστημα περίπου 2 λεπτών, από την επιχείρηση των αστυνομικών έως και το σημείο που εμφανίζεται στο φορείο, στο οποίο δεν υπάρχει διαθέσιμο οπτικό υλικό. 

Οι ιατροδικαστές «δείχνουν» τα χτυπήματα

Καθώς η υπερασπιστική γραμμή στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κατάσταση της υγείας του Κωστόπουλου πριν τα γεγονότα, οι καταθέσεις των ιατροδικαστών ήταν πολύ σημαντικές. Από αυτές λοιπόν προέκυψε ότι το ισχαιμικό επεισόδιο που επέφερε τον θάνατό του Ζακ προκλήθηκε από τα χτυπήματα που δέχθηκε. Αυτό υποστήριξαν στο δικαστήριο οι δύο ιατροδικαστές που ήταν επιφορτισμένοι από τις ανακριτικές αρχές να αποφανθούν σχετικά με την αιτία θανάτου, Νικόλαος Καλόγρηας και Σουλτάνα Μαριάνου. Στο ίδιο μήκος κύματος κατέθεσε και ο τεχνικός σύμβουλος της οικογένειας Κωστόπουλου, Σωκράτης Τσαντίρης. 

Αξίζει να σημειωθεί πως ο κ. Καλόγρηας τόνισε ότι ο Ζαχαρίας Κωστόπουλος έκανε ισχαιμικό επεισόδιο μετά από πολλαπλές κακώσεις, αποκλείστηκαν άλλοι παράγοντες που να δικαιολογούν την ισχαιμία, δεν εμπλέκεται άλλος μηχανισμός, ούτε παιθολογικός, ούτε τοξικολογικός», συμπληρώνοντας ότι η στεάτωση του ήπατος την οποία συχνά επαναφέρει η υπεράσπιση δεν συνδέεται με τον θάνατο. Σημείωσε ωστόσο ότι οι ιατροδικαστές έχουν καταλήξει για όλα τα τραύματα συνολικά είτε προκλήθηκαν από γυαλιά είτε από πρόσκρουση. Ακολούθησε απόπειρα ενός από τους συνηγόρους υπεράσπισης να φορτίσει συναισθηματικά τον ιατροδικαστή προκειμένου να προχωρήσει σε περαιτέρω εκτιμήσεις, χωρίς όμως ο μάρτυρας να πει κάτι παραπάνω. 

Αντίθετα, ο τεχνικός σύμβουλος που υπέδειξε η υπεράσπιση του κατηγορουμένου ιδιοκτήτη του κοσμηματοπωλείου Παντελής Αλεξάνδρου, έχοντας διαβάσει μόνο τις εκθέσεις και χωρίς να έχει εξετάσει τη σορό άφησε ανοιχτά και άλλα ενδεχόμενα σχετικά με την αιτία θανάτου, χωρίς ωστόσο να διαπιστώνει σαφείς κρίσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ερώτηση μίας από τους ενόρκους «αν δεν είχε φύγει από το σπίτι του θα είχε πεθάνει;» ο εν λόγω μάρτυρας απάντησε «τι είμαι, ο μάντης Κάλχας;»

Το ρατσιστικό κίνητρο

Τον Οκτώβριο του 2018, λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, η τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου είχε ζητήσει να διερευνηθούν οι συνθήκες της υπόθεσης του θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου από την αρχή μέχρι τέλους, προκειμένου να διακριβωθεί, εάν μεταξύ όλων των άλλων αδικημάτων που διαπράχθηκαν, έχει παραβιαστεί και ο νόμος 4285/2014 που τιμωρεί τα ρατσιστικά εγκλήματα. Έκτοτε τίποτα σχετικό δεν έχει προκύψει από τη Δικαιοσύνη.

Το γεγονός αυτό επαναφέρουν συχνά οι δικηγόροι της πολιτικής αγωγής και τέθηκε με έμφαση την 7η ημέρα της δίκης. Κι αυτό διότι μάρτυρας που δήλωσε δημοσιογράφος και προσωπική φίλη του Ζακ υποστήριξε πως ακόμα κι αν κάποιος δεν γνώριζε το θύμα ως ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστή και καλλιτέχνη, ήταν αρκετά πιθανό να καταλάβει πως επρόκειτο για έναν ομοφυλόφιλο άνδρα και πως μέσα από τον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter ο κατηγορούμενος Χορταριάς (ο μεσίτης), είχε δημόσια βρίσει ρατσιστικά τον γνωστό ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστή Γρηγόρη Βαλλιανάτο. 

«Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια κωλοτρυπίδα, του Γρηγόρη του έχει γίνει αεροδρόμιο», ήταν το περιεχόμενο της ανάρτησης όπως το μετέφερε η μάρτυρας, με τον συνήγορο του κατηγορουμένου λίγο αργότερα να αποδέχεται πως όντως έγινε μια τέτοια ανάρτηση, αλλά να αρνείται πως είναι ομοφοβική.

Η δίκη θα συνεχιστεί στις 18 Ιανουαρίου. Μπορείτε να διαβάζετε με λεπτομέρεια το τί λέγεται και συμβαίνει στη δίκη για τον θάνατο του Ζακ στον ιστότοπο του παρατηρητηρίου Zackie Oh Justice Watch.