Μια υπόθεση με βαθιά ιστορική – και τελικά, πολιτική και ιδεολογική – σημασία εκδικάζεται την ερχόμενη Πέμπτη, 23 Σεπτεμβρίου, στο Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης, το οποίο καλείται να εξετάσει την αίτηση ακύρωσης των απογόνων του στρατηγού Αθανάσιου Χρυσοχόου – Φρούραρχου Θεσσαλονίκης και Γενικού Διοικητή Μακεδονίας την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής – κατά της μετονομασίας της οδού που έφερε το όνομά του, σε οδό Αλβέρτου Ναρ.

Ο Αλβέρτος Ναρ υπήρξε σημαντικός λογοτέχνης και θεματοφύλακας της πολυπολιτισμικής ταυτότητας της πόλης και, όπως τονίζει σε ανακοίνωσή του με αφορμή τη δίκη ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) 1967-74, η απόδοση του ονόματός του στην εν λόγω οδό, συνιστά «μια οφειλόμενη αναγνώριση της ανεκτίμητης συμβολής της εβραϊκής κοινότητας στη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης».                                               

Η αίτηση ακύρωσης στρέφεται κατά του Δήμου Θεσσαλονίκης, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, αλλά και κατά του Υπουργείου Εσωτερικών και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, αν και δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα της τελευταίας οι ονοματοθεσίες των οδών.

Παράλληλα, το αποτέλεσμα της δίκης θα επηρεάσει και την αγωγή των απογόνων Χρυσοχόου εναντίον τριών πολιτών – του μέλους του ΔΣ του ΣΦΕΑ και πρώην βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Τριαντάφυλλου Μηταφίδη και των επίσης αγωνιστών της αντιδικτατορικής Αντίστασης, δικηγόρων Αλέκου Γρίμπα και Σπύρου Σακκέτα – που πρωτοστάτησαν για την αποχουντοποίηση και αποκαθήλωση από τους δρόμους της πόλης, των ονομάτων των κατοχικών δωσιλόγων, απαιτώντα συνολικά 600.000 ευρώ και φυλάκισή τους.

Παλεύοντας για τα αυτονόητα

«Το Διοικητικό Εφετείο καλείται να αποφασίσει αν τηρηθηκε η διαδικασια για την αλλαγή του ονόματος της οδού και εμείς πρέπει να αποδείξουμε οτι υπάρχει σπουδαίος λόγος για να αλλάξει όνομα ο δρόμος, όπως απαιτεί ο νόμος» λέει στο Tvxs.gr ο Τρ. Μηταφίδης. «Πρόκειται για  νομικό στρουθοκαμηλισμό. Να αποδειξουμε ότι υπήρχε σπουδαίος λόγος; Μα ο σπουδαίος λόγος είναι η ιστορία της πόλης. Είναι η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.».

Ο ίδιος προσθέτει ότι με διάταγμα το 1969, «η χούντα μετέτρεψε τους δωσίλογους σε “αντιστασιακούς” διότι “αγωνίστηκαν κατά των ΕΑΜοβουλγάρων”». «Τους έδωσε πολεμικές συντάξεις και αναγνώρισε την θητεία τους “στας εθνικάς ομάδας” (σσ. όπως η αντικομμουνστική Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωσις, που εξοπλίστηκε από τους ναζί)».

«Ο Χρυσοχόου» σημειώνει ο Τρ. Μηταφίδης, «ήταν ο πλέον υψηλόβαθμος εκπρόσωπος του κατοχικού καθεστώτος. Τον Χρυσοχόου μαζί με τον Τσολάκογλου τους είχε καταγγείλει ο Παπάγος για αυτόβουλη παράδοση της χώρας στους Γερμανούς. Επιβίωσε επί τριών κατοχικών κυβερνήσεων. Μάλιστα στην τελευταία πήρε και προαγωγή. Έγινε Γενικός Διοικητής Μακεδονίας».

Το όνομα του Αθ. Χρυσοχόου, σημειώνει στην ανακοίνωσή του ο ΣΦΕΑ, είχε αποδώσει σε δρόμο της πόλης το 1971 το παράνομο, διορισμένο από τη χούντα Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, «παρά την εθνικά επιλήψιμη συνεργασία του με τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής, που έστειλαν στα κρεματόρια πενήντα περίπου χιλιάδες εβραϊκής καταγωγής συμπολίτες μας, ενώ καταδίκασαν σε θάνατο από πείνα και εκτέλεσαν χιλιάδες άλλους που αντιστάθηκαν στους δήμιους του Χίτλερ και τους δωσίλογους συνεργάτες τους». «Μάλιστα, Ο Αθ. Χρυσοχόου υπεράσπισε το 1959 στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου τον αρχιεγκληματία Μαξ Μέρτεν – υπόλογο για την καταναγκαστική εργασία, την εξόντωση και τη διαρπαγή των περιουσιών των αδικοχαμένων συμπολιτών μας».

Η μετονομασία της οδού αποφασίστηκε, ύστερα από ομόφωνη πρόταση της Επιτροπής Ιστορικής Μνήμης του Δήμου Θεσσαλονίκης, από το Δημοτικό Συμβούλιο στις 26/3/2018, με τη σύμφωνη γνωμοδότηση της αρμόδιας επιτροπής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, «και με την τήρηση όλων των διατάξεων που προβλέπει ο σχετικός νόμος, υλοποιώντας αίτημα συνδημοτών μας και ιστορικών φορέων, όπως ο Σ.Φ.Ε.Α. 1967-1974».

Ο ΣΦΕΑ θεωρεί, ότι «η υπό εκδίκαση αίτηση ακύρωσης των απογόνων του στρ. Αθανάσιου Χρυσοχόου δεν είναι παρά μια απόπειρα νομιμοποίησης/εξιλέωσης του καθεστώτος που συνεργάστηκε με τις κατοχικές δυνάμεις». «Μια προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας, καθώς αποσιωπάται εσκεμμένα η εγκληματική δραστηριότητα των κατοχικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη και των συνεργατών τους, ανάμεσα στους οποίους ο Αθ. Χρυσοχόου κατείχε εξέχουσα θέση, ως αξιωματούχος του κατοχικού καθεστώτος.      

Οι ίδιοι μάλιστα, δεν δίστασαν να καταθέσουν αγωγή για “προσβολή μνήμης νεκρού”, κατά των Αλέξανδρου Γρίμπα, Σπυρίδωνα Σακέττα και Τριαντάφυλλου Μηταφίδη – αγωνιστών της αντιδικτατορικής αντίστασης, μελών του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 και πρώην δημοτικών συμβούλων του ΔΘ – επειδή με επιστολή τους προέτρεψαν το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης να προχωρήσει στη μετονομασία του δρόμου. Η αγωγή έχει προκαλέσει την αντίδραση μεγάλου αριθμού ιστορικών, νομικών και πολιτικών επιστημόνων σε διεθνές επίπεδο, που, όπως υποστηρίζουν σε κοινή τους δήλωση, “η ιστορία δεν δικάζεται”».

Ιδεολογικο-πολιτική μάχη

Κομβικό σημείο για την εξέλιξη συνολικά της μετονομασίας των οδών συνιστά για τον συνομιλητή μας η ένταξη, το 2012, της Θεσσαλονίκης στο Εθνικό Δίκτυο των Μαρτυρικών Πόλεων. Έχει σημασία για την υπόθεση Χρυσοχόου, ότι, όπως πληροφορούσε τότε η σχετική ανακοίνωση του δήμου, το σχετικό αίτημα προς το υπουργείο Εσωτερικών «συνοδευόταν από άλλα έγγραφα και τεκμήρια, όπως τις   ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού   Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, την εισήγηση του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, που το τεκμηριώνει ιστορικά με την ανάλογη βιβλιογραφία και ονομαστικό κατάλογο – σε ψηφιακή μορφή – των δεκάδων χιλιάδων Θεσσαλονικέων Εβραίων που εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης».

Το θέμα έθεσε ο Τρ. Μηταφίδης, ως επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Θεσσαλονίκη – Ανοιχτή Πόλη» και το 2014, όταν το Δημοτικό Συμβούλιο καθιέρωσε την 30 Οκτωβρίου ως ημέρα εορτασμού της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους ναζί. Προτείνοντας στο Δημοτικό Συμβούλιο να απαλειφθούν από τους δρόμουςτης πόλης τα ονόματα συνεργατών των ναζί και να αντικατασταθούν από τα ονόματα των απελευθερωτών.

Το 2016, η Επιτροπή του Δημοτικού Συμβουλίου για την Ανάδειξη της Ιστορικής Μνήμης της πόλης, αποφάσισε την συγκέντρωση και κατηγοριοποίηση όλων των δρόμων που ονοματοδοτήθηκαν από την χούντα, αλλά και εκείνων που φέρουν ονόματα συνεργατών των ναζί.

Για τον Τρ. Μηταφίδη πρόκειται ουσιαστικά για μια μάχη ενός ευρύτερου ιδεολογικο-πολιτικού πολέμου, στο πεδίο της διαχείρισης της ιστορικής μνήμης. Διαχείριση η οποία, τελικά, είναι ζήτημα συσχετισμού δύναμης. «Επί ΣΥΡΙΖΑ κάναμε δύο πράγματα πολύ σημαντικά: Δημιουργήσαμε μέσα στο κολαστήριο επί χούντας, χώρο μνήμης για την αντιδικτατορική αντίσταση και γιορτάζεται επίσημα ως δημόσια γιορτή η απελευθέρωση της πόλης από τους ναζί, στις 30 Οκτωβρίου. Είναι ένα ερέθισμα γιατί η απελευθέρωση της πόλης από τους ναζί έχει αρχίσει να αναδεικνύεται και στις σχολικές γιορτές».

Αυτή η δράση όμως, «έχει κινητοποιήσει και την αντίπαλη, ακροδεξιά πτέρυγα που θέλει να ξηλώσουμε το μνημειο για τους μαχητες του ΕΛΑΣ κοντά στον Λευκό Πύργο». Τεκμηριώνοντας το γεγονός ότι η μάχη για την ονοματοδοσία των δρόμων της πόλης δεν είναι «μουσειακή» διαπάλη. «Πήγαμε από την “υγεινομκή ταφή” της μνήμης της πόλης στην ανάδειξή της», μας λέει ο Τρ. Μηταφίσης. «Είναι θέμα αξιών για μια πόλη το ποιούς τιμά: Αυτούς που θυσιάστηκαν και πολέμησαν για την ελευθερία της ή αυτούς που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές της για να την σκλαβώσουν;».

*Ο ΣΦΕΑ καλεί τα μέλη του «και τους πολίτες της Θεσσαλονίκης να εκφράσουν με την παρουσία τους την υποστήριξή τους στην δημοκρατική νομιμότητα κατά την συζήτηση της αίτησης ακύρωσης στο Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης, oδός Φράγκων 2-4, την Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου, στις 9 π.μ.».