Προβληματισμό σχετικά με την προθυμία των πολιτών να συνεισφέρουν στο σχηματισμό συλλογικής ανοσίας κατά της covid-19 μέσω του εμβολιασμού γεννούν τα ευρήματα των «Τάσεων» της MRB. Η έρευνα έγινε το διάστημα 27 Νοεμβρίου με 11 Δεκεμβρίου, όμως μέχρι τώρα ελάχιστη προβολή έχουν λάβει οι απαντήσεις που αφορούν στην πρόθεση ή μη για συμμετοχή στον εμβολιασμό και στις γνώμες για την προέλευση και την εξάπλωση του νέου κορονοϊού.

Μάλιστα η ταξινόμηση των απαντήσεων ανά ηλικία, μορφωτικό επίπεδο και κομματική προτίμηση δίνουν αποτελέσματα που μόνο αναμενόμενα δε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Τέλος εντύπωση προκαλεί το εύρημα σύμφωνα με το οποίο μόνο το 36,1% των πολιτών πιστεύει ότι οι ανακοινώσεις από τους επίσημους φορείς (επιστήμονες, κυβερνήσεις, ΠΟΥ, φαρμακευτικές εταιρίες) ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σχεδόν 60% των ερωτηθέντων πιστεύει πως η προέλευση και εξάπλωση του νέου κορονοϊού είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης, με την άποψη να είναι πλειοψηφική στους ερωτηθέντες όλων των μορφωτικών επιπέδων και κομματικών προτιμήσεων. Κι ενώ οι μισοί ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας και το 36,5% των ψηφοφόρων του Κινήματος Αλλαγής δήλωσαν με σιγουριά ότι σκοπεύουν να εμβολιαστούν, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι κάτω του 30% και σε κάποιες περιπτώσεις κάτω του 20% για τον ΣΥΡΙΖΑ και τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Προφανώς από τη διεξαγωγή της έρευνας έχει μεσολαβήσει διάστημα ενός και πλέον μήνα συνεχούς ενημέρωσης υπέρ της ανάγκης εμβολιασμού του πληθυσμού, προκειμένου να επιτευχθεί η συλλογική ανοσία το γρηγορότερο δυνατό και να μειωθεί ο αριθμός θανάτων και διασωληνώσεων από covid-19. Ειδικά στο ερώτημα που αφορά στην πρόθεση εμβολιασμού, είναι πιθανό οι απαντήσεις να ήταν ελαφρώς διαφορετικές αν η έρευνα διεξαγόταν σήμερα, στα μέσα Ιανουαρίου κι ενώ ο εμβολιασμός έχει ξεκινήσει. Ωστόσο η μικρή διαφοροποίηση που προκύπτει στα ίδια ερωτήματα σε σύγκριση με τις «Τάσεις» του περασμένου Ιουνίου, έξι ολόκληρους μήνες πριν, αποτελεί ένδειξη αργής μεταστροφής των πολιτών πάνω στα θέματα της πανδημίας που μας επιτρέπει να εξάγουμε συμπεράσματα σήμερα με βάση τα ευρήματα του Δεκεμβρίου.

Πιο αναλυτικά:

Στην ερώτηση «θα εμβολιαστείτε αν κυκλοφορήσει εμβόλιο για την προστασία από τον Covid-19;», το διάστημα 27 Νοεμβρίου με 11 Δεκεμβρίου μόνο το 32,7% των ερωτηθέντων είχε απαντήσει ότι θα εμβολιαζόταν σίγουρα. Το 44,2% είχε απαντήσει ότι θα πράξει ανάλογα με την εκτίμηση της κατάστασης που θα επικρατεί όταν θα φτάσει η σειρά του να εμβολιαστεί. Αντίθετα, το 18,5% είχε απαντήσει ότι δε θα εμβολιαστεί καθόλου, με το ποσοστό αυτό να διαμορφώνεται από το 12% που δηλώνει ότι είναι γενικά κατά των εμβολίων και το 6,5% που δήλωσε ότι είτε δε φοβάται είτε ότι θεωρεί απίθανο το να αρρωστήσει.

Τα αντίστοιχα ποσοστά στις Τάσεις της MRB για το μήνα Ιούνιο ήταν 29,7% «θα εμβολιαστώ», 42,7% «θα αξιολογήσω όταν έρθει η ώρα», 13,6% «είμαι κατά των εμβολίων» και 8,8% «δε φοβάμαι μήπως αρρωστήσω/το θεωρώ απίθανο». Διαπιστώνεται δηλαδή μια μετατόπιση υπέρ του εμβολιασμού τριών ποσοστιαίων μονάδων σε ένα διάστημα έξι μηνών κατά το οποίο ναι μεν τα εμβόλια δεν είχαν κυκλοφορήσει, η σημασία τους όμως στην αντιμετώπιση της πανδημίας και την άρση των περιοριστικών μέτρων τονιζόταν πολύ συχνά στο δημόσιο λόγο και τα ΜΜΕ.

Οι απαντήσεις σχετικά με την πρόθεση ή μη εμβολιασμού μοιάζουν να σχετίζονται με την ηλικία των ερωτηθέντων. Μόνο το 19,9% των νέων ηλικίας 17-24 απάντησε ότι θα εμβολιαστεί σίγουρα με το αντίστοιχο ποσοστό για τους ερωτηθέντες 55-64 να είναι 38,9% και στους 65+ 50,9%. Οι 65+ είναι η μοναδική ηλικιακή ομάδα που οι απαντήσεις «σίγουρα θα εμβολιαστώ» ήταν περισσότερες από αυτές του «θα αξιολογήσω τότε την κατάσταση».

Όσον αφορά στην ταξινόμηση των απαντήσεων ανά μορφωτικό επίπεδο, μόλις το 28,9% των αποφοίτων τεχνικής και ανώτερης εκπαίδευσης και το 29,6% των αποφοίτων ανωτάτης και μεταπτυχιακών σπουδών είχαν δηλώσει σίγουροι για την πρόθεσή τους να εμβολιαστούν. Τα ποσοστά της θετικής απάντησης αυξάνονται όσο το μορφωτικό επίπεδο κατεβαίνει και διαμορφώνονται σε 33,1% για τους αποφοίτους γυμνασίου/λυκείου και 49,1% για τους αποφοίτους δημοτικού, στοιχείο που ίσως πιθανότατα συνδέεται με τις ηλικίες των ερωτηθέντων. Αντίθετα, το 20,4% των αποφοίτων τεχνικής και ανώτερης εκπαίδευσης είχε δηλώσει ότι δε θα εμβολιαστεί (7,2% «δε φοβάμαι, δεν είναι πιθανό να αρρωστήσω» και 13,2% «είμαι εναντίον των εμβολίων»), με το ποσοστό αυτό να είναι 13,6% στους αποφοίτους ανωτάτης και μεταπτυχιακών σπουδών (4,8% «δε φοβάμαι, δεν είναι πιθανό να αρρωστήσω» και 8,8% «είμαι εναντίον των εμβολίων»).

Σημαντικές είναι οι αποκλίσεις των απαντήσεων ανάλογα με την εκλογική συμπεριφορά των ερωτηθέντων στις βουλευτικές εκλογές του 2019. Ένας στους δύο (50,2%) από όσους ψήφισαν Νέα Δημοκρατία είχαν δηλώσει ότι θα εμβολιαστούν κανονικά και 36,1% ότι θα αξιολογήσουν την κατάσταση όταν έρθει η ώρα. Αντίθετα, μόνο το 29,4% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ και το 36,5% των ψηφοφόρων του Κινήματος Αλλαγής είχαν εμφανιστεί το Δεκέμβρη σίγουροι για τον εμβολιασμό τους. Το αντίστοιχο ποσοστό μετρήθηκε 24,1% για τους ψηφοφόρους του ΚΚΕ, 15,1% για όσους ψήφισαν Ελληνική Λύση και 16,9% για όσους ψήφισαν ΜΕΡΑ25. Το άθροισμα όσων απάντησαν ότι δε σκοπεύουν να εμβολιαστούν ήταν 11,1% για τους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, 19,7% για αυτούς του ΣΥΡΙΖΑ, 14,1% για αυτούς του Κινήματος Αλλαγής, 35% για τους ψηφοφόρους του ΚΚΕ, 36,4% για όσους ψήφισαν Ελληνική Λύση και 33,6% για τους ψηφοφόρους του ΜΕΡΑ25.

Στην ερώτηση αν η εξάπλωση του covid-19 οφείλεται σε φυσικές διεργασίες ή σε ανθρώπινη παρέμβαση, το 59,2% των ερωτηθέντων απάντησε πως η προέλευση και εξάπλωση του νέου κορονοϊού είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης. Συγκεκριμένα το 29,6% πιστεύουν ότι οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος και το 29,6% ότι έγινε επίτηδες. Στο ίδιο ερώτημα 11,7% απάντησε «Δεν ξέρω/δεν απαντώ» κι άρα μένει ένα 29% που απάντησαν ότι η προέλευση και εξάπλωση του νέου κορονοϊού είναι αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών.

Στο ίδιο ερώτημα τα αντίστοιχα ευρήματα στις «Τάσεις» του Ιουνίου ήταν 60,9% «ανθρώπινη παρέμβαση» και 27,9% «φυσικές διεργασίες». Σε διάστημα έξι μηνών δηλαδή, παρατηρείται μια πολύ μικρή μετατόπιση της τάξης της μιάμισης μονάδας.

Οι απαντήσεις αυτές αφορούν τις διάφορες ηλικιακές ομάδες με τρόπο σχεδόν ομοιόμορφο. Σε καμία ηλικιακή ομάδα δεν είναι επικρατούσα η άποψη ότι ο ο νέος κορονοϊός είναι αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών. Μάλιστα το μικρότερο ποσοστό (21,6%) για την απάντηση αυτή συναντιέται στην ηλικιακή ομάδα 35-44 και το μεγαλύτερο, μακριά όμως από το να την καταστήσει πλειοψηφική, στην ηλικιακή ομάδα 65+, με 34,6%.

Ακόμη πιο αξιοσημείωτο είναι ενδεχομένως το γεγονός ότι δεν υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στις απαντήσεις που δόθηκαν στο ίδιο ερώτημα ανάμεσα σε ερωτηθέντες με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο. Οι απόφοιτοι δημοτικού πιστεύουν σε ποσοστό 55,7% ότι ο νέος κορονοϊός είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης (20,5% «επίτηδες» και 35,2% «ατύχημα»), με το αντίστοιχο ποσοστό να είναι 62,9% στους αποφοίτους τεχνικής ή ανώτερης εκπαίδευσης (32,9% «επίτηδες» και 30% «ατύχημα») και 51,6% στους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης και μεταπτυχιακών σπουδών (23,9% επίτηδες και 27,7% ατύχημα). Μόλις το 34,5% των τελευταίων απάντησε ότι ο νέος κορονοϊός είναι αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Αποκλίσεις ωστόσο παρατηρούνται στις απαντήσεις του συγκεκριμένου ερωτήματος σε σχέση με το κόμμα που ψήφισαν οι ερωτηθέντες στις εκλογές του Ιουλίου 2019. Συγκεκριμένα, οι μισοί (50,2%) από όσους ψήφισαν Νέα Δημοκρατία τον Ιούλιο του 2019 πιστεύουν ότι ο νέος κορονοϊός είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης (18% επίτηδες και 32,2% ατύχημα), την ώρα που το ίδιο ποσοστό είναι 63,6% για τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ (35,3% επίτηδες και 28,3% ατύχημα), 63,7% για αυτούς του Κινήματος Αλλαγής (25,4% επίτηδες και 38,3% ατύχημα) και 73,4% για αυτούς του ΚΚΕ το ποσοστό είναι (45% επίτηδες και 28,4% ατύχημα). Στους ψηφοφόρους της Ελληνικής Λύσης το ποσοστό όσων απάντησαν ότι ο νέος κορονοϊός οφείλεται σε ανθρώπινη παρέμβαση φτάνει το 85,2% (49,5% επίτηδες και 35,7% ατύχημα) ενώ για αυτούς του ΜΕΡΑ25 το αντίστοιχο ποσοστό μετρήθηκε 67,7% (39,6% επίτηδες και 28,1% ατύχημα).

Σε καμία από αυτές τις δύο ερωτήσεις δεν εμφανίζεται αξιοσημείωτη διαφοροποίηση απαντήσεων ανάλογα με το φύλο του ερωτηθέντος ατόμου.

Μεγάλη δυσπιστία απέναντι στους επίσημους φορείς

Στην ίδια έρευνα οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ποιό βαθμό εμπιστεύονται τους επίσημους φορείς (επιστήμονες, κυβερνήσεις, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, φαρμακευτικές εταιρίες) που παρέχουν στοιχεία σχετικά με την πανδημία του νέου κορονοϊού. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, μόλις το 36,1% των πολιτών πιστεύει ότι οι ανακοινώσεις από τους επίσημους φορείς  ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αντίθετα, το 47,8% των ερωτηθέντων επέλεξε ως πιο εύστοχη την απάντηση «ό, τι ανακοινώνεται από τους επίσημους έχει έντονα στοιχεία υπερβολής για να φοβίσουν τον πολίτη και να περάσουν τη δική τους γραμμή». Ένα διόλου ευκαταφρόνητο 9,2% απάντησε πως ό, τι ανακοινώνεται είναι ψέματα ή υπερβολές και πως η πανδημία είναι μια σκευωρία ή συνωμοσία.