O Νίκος Φίλης διαπιστώνει «γαλαντομίες» του κράτους που «ουσιαστικά διατηρεί την υποχρέωση να πληρώνει τους κληρικούς εις τον αιώνα τον άπαντα», ο Ευάγγελος Βενιζέλος βλέπει ως μόνη κερδισμένη την Εκκλησία διότι «έγιναν πανηγυρικά δεκτά όλα τα ιστορικά και νομικά της επιχειρήματα», και η ΝΔ, δια στοχευμένων διαρροών και δια  των φιλικών της μέσων, υπαινίσσεται πολιτικό deal Τσίπρα – Ιερώνυμου και αποκηρύσσει την «Αριστερά του Κυρίου».

Το πρώτο συμπέρασμα είναι πως το πλαίσιο συμφωνίας που ανακοίνωσαν ο πρωθυπουργός και ο αρχιεπίσκοπος για τον εξορθολογισμό των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας διαπερνά οριζόντια το πολιτικό σύστημα, συσπειρώνοντας διαμετρικά αντίθετες δυνάμεις του σε εξ αριστερών κριτική προς την κυβέρνηση. Το βασικό επιχείρημα όλων των πλευρών είναι πως δεν γίνονται επί της ουσίας βήματα για τον διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας – είτε πρόκειται για την θέση Φίλη ότι «προωθείται μια ρύθμιση τύπου «περαίωση» υπέρ της Εκκλησίας», είτε για την θέση της ΝΔ περί «κατ’ επίφαση αποσύνδεση της μισθοδοσίας των κληρικών από το Κράτος».

Το δεύτερο είναι πως η συμφωνία έχει ακόμη, αρκετό και δύσκολο, δρόμο μπροστά της για να πάρει σάρκα, οστά και μορφή νομοσχεδίου, καθώς πέραν της επικοινωνιακού χαρακτήρα αντιπολιτευτικής ρητορικής, τόσο η κυβέρνηση όσο και η Εκκλησία καλούνται να απαντήσουν και να αντιμετωπίσουν σοβαρά ανοιχτά ζητήματα.

Η οξεία αντίδραση των κληρικών και η – υπαρκτή – προοπτική να ξανακατέβουν οι ρασοφόροι στους δρόμους είναι το πρώτο εξ αυτών των ζητημάτων. Στους κόλπους του κατώτερου, και χαμηλόμισθου κλήρου, υπάρχει έντονος αναβρασμός και μαζί κι ένα αίσθημα «προδοσίας» από την Ιεραρχία, όπως σημειώνει με προβληματισμό εκκλησιαστικός παράγοντας.

Εξ ου και το χθεσινό μήνυμα «κατευνασμού» του αρχιεπισκόπου ότι «δεν υπάρχει συμφωνία, παρά μόνον προσύμφωνο». Ηταν μια δήλωση που από αρκετούς κύκλους ερμηνεύθηκε και ως «βήμα πίσω» του κ. Ιερώνυμου – στην κυβέρνηση, ωστόσο, η εικόνα που υπάρχει είναι διαφορετική. Και η εκτίμηση είναι πως ο αρχιεπίσκοπος «πρέπει να κάνει κινήσεις τακτικής και καταλλαγής ενώπιον των αντιδράσεων των κληρικών». Οι ίδιες πηγές, δε, και παρά τις αντιδράσεις από τους πιο σκληρούς μητροπολίτες όπως οι Καλαβρύτων, Αιγιαλείας και Δημητριάδος, εκτιμούν ότι «ο Ιερώνυμος ελέγχει την πλειοψηφία της Ιεραρχίας».

Εως ότου αυτό να επιβεβαιωθεί και στην πράξη κατά την έκτακτη σύνοδο της Ιεραρχίας που συγκάλεσε ο κ. Ιερώνυμος για τον Δεκέμβριο, το Μαξίμου επενδύει στην συμφωνία και, εκτός της ιστορικής της διάστασης, ποντάρει και σε δύο παράπλευρες παραμέτρους – παραμέτρους,  που θεωρείται ότι έχουν κοινωνικό «γκελ» στον χώρο από την αριστερά έως το μετριοπαθές κέντρο.

Η πρώτη είναι η προαναγγελία προσλήψεων στο δημόσιο, στις θέσεις που θα «αδειάσουν» μετά την μεταβίβαση της μισθοδοσίας των κληρικών στην Εκκλησία. «Με τη συμφωνία απελευθερώνονται 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων. Αυτό δίνει δυνατότητα τα επόμενα χρόνια να τις συμπληρώσουμε με προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων για να καλυφθούν ανάγκες του κοινωνικού κράτους, γιατρούς δασκάλους κλπ», δήλωσε χθες ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος, προκαλώντας πάντως την αντίδραση τόσο της ΝΔ που κατήγγειλε «κοροϊδία» των πολιτών.

Το δεύτερο στοιχείο το οποίο αναδεικνύουν κυβερνητικά στελέχη είναι πως, προοπτικά, η επιδότηση της Εκκλησίας με τα 220 εκατομμύρια ευρώ για την μισθοδοσία των κληρικών θα πάψει να επιβαρύνει τα κρατικά ταμεία, καθώς θα προέρχεται από τα έσοδα του κοινού Ταμείου Αξιοποίησης της Εκκλησιαστικής Περιουσίας. Πρόκειται για ένα επιχείρημα με σχετική ασάφεια, καθώς τόσο ο χρόνος λειτουργίας του Ταμείου όσο – και κυρίως – η αξία της εκκλησιαστικής περιουσίας που αυτό θα περιλάβει παραμένουν  ανοιχτά ζητήματα.

Επίσης ανοιχτό είναι και το, πολύ σοβαρό μέτωπο, που διαμορφώνεται πλέον με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το Φανάρι διαμήνυσε χθες την δυσφορία του διότι δεν ερωτήθηκε για την κυοφορούμενη συμφωνία – μια συμφωνία, που η εφαρμογή της θα επηρεάσει και τους κληρικούς της Κρήτης, της Δωδεκαννήσου και των νέων Χωρών που υπάγονται απ’΄ευθείας στο Πατριαρχείο. Το ζήτημα θα τεθεί στην Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου που θα συνεδριάσει στις 27 Νοεμβρίου, σε μια συγκυρία που ήδη οι σχέσεις Φαναρίου και Εκκλησίας της Ελλάδος βρίσκονται σε επίπεδο απόλυτου «παγετού».