Η συμφωνία Ελλάδας – Ιταλίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών ήταν μια επιδίωξη της ελληνικής διπλωματίας, διαχρονικά. Οι όροι της έχουν σημασία για τα συμφέροντα της χώρας στην ευρύτερη περιοχή και κυρίως για την ανακοπή της επιρροής της Τουρκίας, ενώ αποτελεί αναγκαίο βήμα για την κήρυξη ΑΟΖ. Μάλιστα, όπως έχει καταστεί σαφές, η Ελλάδα είναι αυτή που πίεσε για την υπογραφή δεδομένου ότι πιέζεται από τα ανοιχτά της ζητήματα με την Τουρκία. 

Αναλυτές υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητα της συμφωνίας, και με την επιφύλαξη των επιμέρους όρων που ακόμη δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, αναφέρουν πως αυτή πραγματοποιήθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή και ύστερα από αρκετή προετοιμασία τα προηγούμενα χρόνια. Οι εξελίξεις προλειαίνουν το έδαφος για την υπογραφή μιας αντίστοιχης συμφωνίας με την Αίγυπτο. 

Θα μπορούσαν ακόμη να επιταχύνουν τη σύναψη αντίστοιχης συμφωνίας και με την Αλβανία. Ωστόσο η Άγκυρα φαίνεται πως κινείται παρασκηνιακά και σύμφωνα με πληροφορίες Έντι Ράμα και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκονται σε στενές επαφές ώστε να παραχωρηθεί στην Τουρκία ναύσταθμος στον Αυλώνα, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον τουρκικό στόλο να αποκτήσει πρόσβαση στο Ιόνιο. Υπενθυμίζεται εξάλλου πως η αρχική συμφωνία Ελλάδας – Αλβανίας για ΑΟΖ, που είχε υπογραφεί το 2004, έχει ακυρωθεί με παρασκηνιακές παρεμβάσεις της Τουρκίας, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.  

Από την πλευρά του ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έκανε λόγο για ιστορική μέρα, αμέσως μετά τη υπογραφή της με τον Ιταλό ομόλογό του Λουίτζι ντι Μάιο, και υποστήριξε ότι «επιβεβαιώνει το δίκαιο των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, ενώ παράλληλα κατοχυρώνει τα δικαιώματα των Ελλήνων αλιέων». Παράλληλα ο υπουργός Εξωτερικών άφησε αιχμές για τη διεθνή ισχύ του τουρκολυβικού συμφώνου, το οποίο χαρακτήρισε – και πάλι – ανυπόστατο. 

Σύμφωνα με τον τομεάρχη Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργο Κατρούγκαλο, αν και θα πρέπει να μελετηθούν οι επιμέρους όροι, η συμφωνία είναι θετική εξέλιξη και παίρνει το νήμα της διαπραγμάτευσης από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών σημειώνει πως η κυβέρνηση πήρε το νήμα της διαπραγμάτευσης από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, θυμίζοντας πως η συμφωνία «ήταν ενταγμένη σε ένα συνολικό σχέδιο στρατηγικής διπλωματίας που περιλάμβανε την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο  και την σύναψη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης όχι μόνο με την Ιταλία αλλά και την Αλβανία και την Αίγυπτο». Όσον αφορά «το επόμενο βήμα», ο Γιώργος Κατρούγκαλος σημειώνει πως «θα πρέπει αφενός να είναι η άμεση επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο  και αφετέρου η συνέχιση της προσπάθειας σύναψης συμφωνίας ΑΟΖ και με την Αίγυπτο, κομβική χώρα για την υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων».

Ο τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ διευκρίνισε πως ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι Μητσοτάκης, θυμίζοντας τη λαϊκίστικη και ψηφοθηρική στάση του τότε ηγέτη της αντιπολίτευσης και αρχηγού της Ν.Δ. στη Συμφωνία των Πρεσπών, και τόνισε πως ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης προσφέρει συναίνεση στο ζήτημα της ΑΟΖ, ωστόσο οι συμβιβασμοί που έγιναν σε σχέση με τα αλιευτικά δικαιώματα και την επήρεια των νησιών (του Ιονίου) είναι αποδεκτοί μόνο εάν υπάρχει άμεσα επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο και εάν αυτή εντάσσεται σε μια στρατηγική ώστε να σπάσει το σύμφωνο Αγκυρας – Σαράτζ, με συμφωνία Ελλάδας Αιγύπτου για ΑΟΖ. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκφράζει την πρόθεση «να βάλει πλάτη σε αυτή την εθνική προσπάθεια» υπογραμμίζει όμως πως θα αυτή «πρέπει να είναι ενταγμένη σε μια συστηματική στρατηγική που αυτή τη στιγμή λείπει», επαναλαμβάνοντας το αίτημα για σύγκληση Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών.

Τα «θολά» σημεία

Αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχουν και ορισμένα «θολά» σημεία, καθώς δεν έχουν δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα οι όροι της συμφωνίας. Το ένα κρίσιμο σημείο που δεν έχει αποσαφηνιστεί είναι η επήρεια των μικρών νησιών του Ιονίου, που επηρεάζουν και τη σχετική συμφωνία με την Αλβανία. Αν δηλαδή έχει  μετακινηθεί και αυξηθεί σε σχέση με τη συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης του 1977 με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα που απέδιδε περιορισμένη επήρεια από 32 μέχρι 70% . Παράλληλα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι αν δεν εκχωρεί το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 μίλια, όπως έχει δικαίωμα από το 1982. Κάτι που συνδέεται άμεσα με το θέμα των δικαιωμάτων αλιείας στο Ιόνιο και την πρόβλεψη να ισχύουν τα ίδια για Έλληνες και Ιταλούς ψαράδες. Και αυτο γιατί τα δικαιώματα αλιείας, δύναται να εγείρουν αξιώσεις για το θέμα των χωρικών υδάτων. 

Αντίδραση Κοτζιά: «Η συμφωνία αυτή υπονομεύει γενικότερη θέση Ελλάδας στην περιοχή»

Βάσει αυτών των δύο επίμαχων σημείων, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς εμφανίστηκε ιδιαίτερα επικριτικός για τη συμφωνία, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι υποτάχθηκε σε μια συμφωνία που εξυπηρετεί τα ιταλικά συμφέροντα, αλλά υπονομεύει τα ελληνικά. «Όλα δείχνουν ότι η κυβέρνηση της ΝΔ πήρε το παλιό σχέδιο για Ελληνοϊταλική ΑΟΖ,, και το υπέγραψε όπως το απαιτούσαν οι Ιταλοί!!! Δεν τροποποιήθηκαν οι συντεταγμένες του 1977, που είχε την αδυναμία να δίνεται μειωμένη επήρεια σε ελληνικά νησιά, όπως τα Διαπόντια νησιά (70%) και τις Στροφάδες (32%, μόνο). Η συμφωνία του 1977 είχε τη δικαιολογία ότι υπογράφτηκε προ Δικαίου Θαλάσσης του 1982. Κυβέρνηση ΝΔ άφησε τα εν λόγω νησιά με περιορισμένη επήρεια, επιλογή που θα την βρει η χώρα μπροστά της», αναφέρει χαρακτηριστικά σε δήλωσή του και προσθέτει: 

«Η ΝΔ για πρώτη φορά στη διεθνή ιστορία του Δικαίου της Θαλάσσης, αναγνώρισε σε τρίτους δικαιώματα σε ελληνική Αιγιαλίτιδα, δηλαδή σε ελληνική θαλάσσια περιοχή και παρέπεμψε σε ΕΕ την διαδικασία επέκτασης της δικής μας Αιγιαλίτιδας που είναι αποκλειστικό προνόμιο κάθε κράτους μέλους. Η ΝΔ έδωσε κυριαρχία χωρίς να πάρει τίποτα. Η ΑΟΖ όταν είναι ορθή εξυπηρετεί εξίσου και τις δύο πλευρές και δεν υπήρχε ουδείς λόγος, πλην της επικοινωνίας, να εκχωρηθεί ελληνικός θαλάσσιος χώρος για να συμφωνηθεί ΑΟΖ. Δεν υπάρχει λόγος να δίνουμε προίκα τα δικαιώματά μας. Η συμφωνία αυτή υπονομεύει γενικότερη θέση Ελλάδας στην περιοχή. ΥΓ. Δυστυχώς, για άλλη μια φορά ο ΣΥΡΙΖΑ υποτάχτηκε συμφωνώντας σε επιλογές της κυβέρνησης της ΝΔ που έκανε αυτό που εμείς ως κυβέρνηση για τους παραπάνω λόγους δεν κάναμε. Πρόκειται για σαφή υποχώρηση στην επικοινωνιακή πολιτική της ΝΔ».

Κίνημα Αλλαγής: «Θετική εξέλιξη»

Θετική εξέλιξη χαρακτήρισε τη συμφωνία με την Ιταλία η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, τονίζοντας ότι η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει προχωρώντας σε ανάλογες συμφωνίες με την Αίγυπτο και την Αλβανία. Ωστόσο, επισήμανε ότι στο ΚΙΝ.ΑΛΛ. «θέλουμε να δούμε όλες τις λεπτομέρειες να τις μελετήσουμε. Όμως, έχει αξία αυτή η συμφωνία, πρώτα απ’ όλα γιατί δίνει το μήνυμα διεθνώς ότι η Ελλάδα κινείται στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου και απαντά στις παράνομες επιλογές της Τουρκίας. Αν ολοκληρωθούν οι υπόλοιπες συμφωνίες, δυσκολεύουμε την Τουρκία και δείχνουμε αποφασιστικότητα. Χρειάζεται από τη πλευρά μας να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση και διαρκώς να δείχνουμε αποφασιστικότητα αν η Τουρκία περάσει από τα λόγια στην πράξη».

Πρόσθεσε δε ότι, στην περίπτωση κατά την οποία «η Τουρκία προχωρήσει σε έρευνες μέσα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, δε μπορούμε να το επιτρέψουμε και θα το αρνηθούμε. Γι’ αυτό ακριβώς έχω ζητήσει πολλές φορές να συνεδριάσει το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, να χαράξουμε μία εθνική “κόκκινη γραμμή”, να εξηγήσουμε μεταξύ μας τι εννοούμε κόκκινη γραμμή, ποια τα βήματα που πρέπει να κάνουμε, ποιο μήνυμά να περάσουμε στους εταίρους μας και διεθνώς».

ΚΚΕ: Ας μην πανηγυρίζουμε

«Η συμφωνία για τη χάραξη θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, που ανακοίνωσαν οι υπουργοί εξωτερικών των δύο κρατών, δεν χωράει πανηγυρισμούς», επισημαίνει σε ανακοίνωσή του το ΚΚΕ, το οποίο αναφέρει ότι η συμφωνία «υπηρετεί τα συμφέροντα και τους σχεδιασμούς των αστικών τάξεων των δύο κρατών μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, που εμπλέκονται στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, οι οποίοι είναι σε εξέλιξη, με οδυνηρές συνέπειες για τους λαούς της περιοχής».

«Αυτοί που μιλούν για “ιστορική μέρα” δεν παίρνουν υπόψη τους ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ανάμεσα στις δύο χώρες, το 1977, δεν υπηρέτησε τα λαϊκά συμφέροντα και δεν αποσόβησε την όξυνση των προβλημάτων στην ευρύτερη περιοχή, ενώ το ίδιο ισχύει για την οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Κύπρο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και το Λίβανο. Οι ισχυρισμοί, επίσης, ότι με τη συμφωνία Ελλάδας -Ιταλίας εξουδετερώνονται τα νομικά και πολιτικά επιχειρήματα, που αξιοποιεί η τουρκική ηγεσία στα πλαίσια της κλιμάκωσης της επιθετικότητας στην Αν. Μεσόγειο, είναι υπερφίαλοι και υποβαθμίζουν τις ανησυχητικές και επικίνδυνες εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο, το Αιγαίο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική» προσθέτει το ΚΚΕ στην ανακοίνωσή του μεταξύ άλλων και καταλήγει: «Οπωσδήποτε, το ΚΚΕ θα μελετήσει παραπέρα την ελληνο-ιταλική συμφωνία για τη χάραξη των θαλάσσιων ζωνών, όπως και τις ρυθμίσεις για την αλιεία».

Επιφυλάξεις από την Ελληνική Λύση

Έντονες επιφυλάξεις για τη συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ διατυπώνει με ανακοίνωσή της η Ελληνική Λύση, η οποία φαίνεται να εκτιμά ότι η Ιταλία ωφελήθηκε περισσότερο. «Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Ντι Μάιο, ήρθε στην Ελλάδα μήνα Ιούνιο και απέφυγε να μιλήσει για ΑΟΖ. Μίλησε μόνο για τα ανταλλάγματα που πήρε, όπως την αλιεία και τους τουρίστες από την Ελλάδα! Το θέμα είναι τι πήρε η Ελλάδα από αυτή την ιστορία», αναφέρει στην ανακοίνωσή του το κόμμα. «Η φράση του κ. Ντι Μάιο “ιστορικά δικαιώματα” στην αλιεία τι σημαίνει; Σημαίνει ότι δίνετε την αλιεία που “απορρέει” από την ΑΟΖ στους Ιταλούς; Σημαίνει De jure ακύρωση της ελληνικής ΑΟΖ, ναι ή όχι; Θα γίνουμε η πρώτη χώρα στον κόσμο που θα ανακηρύξει Aποκλειστική Oικονομική Zώνη χωρίς να είναι αποκλειστική;» καταλήγει.