H μεταλλευτική ιστορία της Σερίφου χάνεται στο βάθος των αιώνων. Ένα νησί που δέθηκε με αγώνες, εργασιακές και κοινωνικές ανακατατάξεις τον προηγούμενο αιώνα. Το 8ωρο στη χώρα καθιερώθηκε χάρη στην αιματηρή απεργία των 460 εργατών των μεταλλείων της Σερίφου το 1916, μετά τις άθλιες συνθήκες εργασίας που είχαν αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 60 εργάτες σε δύο χρόνια. Τα μεταλλεία της Σερίφου λειτούργησαν μέχρι το 1963 και το 1982 η εταιρεία κηρύσσεται οριστικά έκπτωτη από το κράτος, αφού ανακλήθηκαν με διοικητικές πράξεις οι άδειες εκμετάλλευσης.
Παρ’ όλα αυτά, η Εταιρεία «ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΕΡΙΦΟΥ ΚΑΙ ΣΠΗΛΙΑΖΕΖΑΣ» άλλαζε ονόματα και χέρια, έκανε έξωση σε κατοίκους του νησιού μέσα από πολύχρονες δικαστικές διαμάχες και τον τελευταίο χρόνο ο νέος ιδιοκτήτης, ο κ. Χάρης Καρώνης συνιδρυτής της Viva Wallet, βρίσκεται σε διαμάχη με το δήμο και τους κατοίκους που επιμένουν πως προσπαθεί να οικειοποιηθεί δημόσια γη, δρόμους, αιγιαλούς, για μια επένδυση που αφορά ένα τεράστιο μέρος της νοτιοδυτικής κυρίως Σερίφου, περίπου 2.500 στρέμματα, χωρίς να προσκομίζει τίτλους ιδιοκτησίας, κάτι που αρνείται η εταιρεία απαντώντας στο tvxs.
Τα αρμόδια υπουργεία σιωπούν, ωστόσο το tvxs μίλησε με το δήμαρχο του νησιού, κ. Κώστα Ρεβίνθη, την ταμία του Συλλόγου κατοίκων της περιοχής Μεγάλου Λιβαδίου, κ. Ευαγγελία Δουγέκου και την Εταιρεία WeRealize του κ. Καρώνη.
«Δεν είμαστε ιθαγενείς, δεν θέλουμε κονκισταδόρες!»
Η μεταλλευτική δραστηριότητα στο νησί ξεκίνησε το 1870 από την Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία και εν συνεχεία πέρασε στη γαλλικών συμφερόντων εταιρεία Σέριφος-Σπηλιαζέζα. Το 1884 η διαχείριση εκχωρείται στο Γερμανό Αιμίλιο Γκρόμαν, τα παιδιά του οποίου παραμένουν στην εκμετάλλευση των μεταλλείων έως και την Κατοχή. Ο ένας γιος προσχώρησε στις τάξεις των SS, καταδικάστηκε από τα ελληνικά δικαστήρια ως δωσίλογος κι έτσι κατασχέθηκαν οι περιουσίες τους. Το 1963 παύει κάθε εξορυκτική δραστηριότητα των μεταλλείων στο νησί και η εταιρεία δηλώνει πτώχευση. Σύμφωνα με το ΦΕΚ 4191, 3.12.1982, το υποκατάστημα «έχει σταματήσει τις δραστηριότητές του στην Ελλάδα και δεν εκπροσωπείται νόμιμα σύμφωνα με το άρθρο 50 του Κ.Ν.2190/1920. Κατόπιν των ανωτέρω δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις λειτουργίας του».
Εσχάτως, όπως λένε οι κάτοικοι και μετά από μια μακρά περίοδο αδράνειας, εμφανίστηκε ξανά, εδώ και περίπου 13 μήνες, εταιρεία Μεταλλείων, αυτή τη φορά με την επωνυμία Societe des Mines de Seriphos et de Spiliazeza (Au Laurium) ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΣΕΡΙΦΟΥ ΚΑΙ ΣΠΗΛΙΑΖΕΖΑΣ (ΣΤΟ ΛΑΥΡΙΟ), με έδρα μια ανύπαρκτη διεύθυνση στη Γαλλία, η οποία πλέον έχει νέα διοίκηση, που ανήκει σε ένα επενδυτικό fund, με ιδιοκτήτη τον κ. Χάρη Καρώνη. Η εταιρεία WeRealize του κ. Καρώνη είναι αυτή που εμφανίζεται ως κτηματομεσίτρια που αγοράζει κτήματα και ισχυρίζεται πως έχει πλέον τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της εταιρείας.
Σύμφωνα με τον δήμο και τους κατοίκους τα όρια της σημερινής διεκδίκησης είναι ασαφή. Στις περιοχές του Κουταλά, του Άσπρου Κάβου, του Μεγάλου Λιβαδιού κυρίως, διεκδικούνται αιγιαλός, παραλία, ιδιωτικά οικόπεδα, ελαιώνες, αμπέλια, βοσκοτόπια, ενώ ταμπέλες έβαλε η εταιρεία και στο πλάτωμα πίσω από τη σκάλα φόρτωσης μεταλλείου στο Μέγα Λιβάδι.
«Στην αρχή, ήρθε εκπρόσωπος της εταιρείας εκ μέρους του νέου ιδιοκτήτη και είπε ότι εμείς θέλουμε να βοηθήσουμε, να επενδύσουμε στο νησί. Στην πορεία καταλάβαμε ότι θέλουν να καταπατήσουν, αφού έβαλαν πινακίδες παντού, σε δρόμους, Αιγιαλό, μονοπάτια, ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους. Όσο είμαι δήμαρχος δεν θα συμβεί», λέει ο δήμαρχος κ. Ρεβίνθης.
«Τον Νοέμβριο του ’22 έβαλαν ταμπέλες σε συγκεκριμένα σημεία. Σε κάποια παραθαλάσσια στην περιοχή Κουταλάς σε περιοχή μεταλλευτική. Έβαλαν ταμπέλες στο δρόμο και τον αιγιαλό. Έκαναν, δηλαδή, πράξη νομής σε μια περιοχή που ανήκει στο ελληνικό δημόσιο, εφόσον είναι εντός αιγιαλού. Βάλανε και σε ιδιωτικά οικόπεδα. Πήρε απόφαση το ΔΣ να αφαιρέσει τις ταμπέλες από τους δημόσιους χώρους. Πάω αυτοπροσώπως και βγάζω τις ταμπέλες από τους δημόσιους χώρους, αλλά μέχρι να εκτελέσω την απόφαση, πάνε αυτοί και τοποθετούν εκ νέου ταμπέλες στο Μέγα Λιβάδι. Ιστορικός τόπος, εκεί έγινε η πρώτη απεργία για το 8ωρο στην Ελλάδα, που κατέληξε στις 21 Αυγούστου 1916, με θύματα.
Εμείς από την πλευρά μας προφανώς δε θα καθίσουμε με σταυρωμένα τα χέρια. Ανάμεσα στις εκτάσεις που η εταιρεία αυτή θεωρεί ιδιοκτησία της είναι και δημόσιες εκτάσεις. Αυτά θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να τα διαφυλάξουμε. Ιδανικά, θα θέλαμε να δημιουργηθεί στις παλιές μεταλλευτικές εκτάσεις ένα βιομηχανικό πάρκο, όπως αυτό στο Λαύριο, που να αναδεικνύει τη μεταλλευτική ιστορία του νησιού μας.
Ο κ. Καρώνης δήλωσε ενώπιον του δημοτικού συμβουλίου ότι θα κλείσει τα μονοπάτια που υφίστανται στην περιοχή προ αμνημονεύτων χρόνων και αν χρειαστεί μετά θα ανοίξει καινούργιους δρόμους. Απείλησε ότι θα μπλοκάρει έργο δημόσιου δρόμου. Θα σταματήσουμε το έργο γιατί θέλετε να περάσετε από τα οικόπεδά μας, είπαν. Σε ένα δρόμο που υπάρχει εκεί από τη δεκαετία του ’80.
Και λέω πώς μπορεί κάποιος που θέλει να βοηθήσει την ανάπτυξη του νησιού να θέλει να σταματήσει ένα έργο νευραλγικής σημασίας για τους κατοίκους της περιοχής;
Καταλαβαίνετε ότι όταν κάποιος έρχεται και δηλώνει αυτό το πράγμα, υπάρχει πρόβλημα. Ζούμε εδώ γιατί αγαπάμε τον τόπο μας. Κανένας μεγάλος επενδυτής δεν μπορεί να έρθει να καταστρέψει το περιβάλλον, να κλείσει δρόμους» καταλήγει ο δήμαρχος.
Δήμαρχος: Έχω λάβει 4 εξώδικα αλλά όχι τους τίτλους ιδιοκτησίας
«Οι τίτλοι που είχε η εταιρεία, η οποία τον προηγούμενο αιώνα εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία, είναι ασαφείς. Κάθε 10-20 χρόνια επανέρχεται υπό άλλη επωνυμία και προσπαθεί να κατοχυρώσει τις εκτάσεις. Μετά ακολουθεί μια… μικρή επανάσταση στο νησί και σταματάει» υποστηρίζει ο δήμαρχος, K. Ρεβίνθης.
«Υπήρχαν δικαστικές διαμάχες με περισσότερες από 30 οικογένειες εδώ και μια 20ετία, από την προηγούμενη ιδιοκτήτρια, την οικογένεια Αγγελοπούλου. Κάποιοι πολίτες έχασαν–με αμφίβολες κατά τη γνώμη μου διαδικασίες (ψευδομάρτυρες κτλ.)–και τους έκαναν έξωση. Άλλοι είναι ακόμα στα δικαστήρια. Η υπόθεση αυτή προκαλεί το δημόσιο αίσθημα στη Σέριφο, χρόνια τώρα. Έχω λάβει 4 εξώδικα. Στο τελευταίο λέει πως επέλεξαν συνειδητά να απέχει η εταιρεία από τις δημοτικές εκλογές . Υπονοεί ότι αν είχε ασχοληθεί θα είχε αλλάξει το αποτέλεσμα; Και πως θα είχε γίνει αυτό; Με εξαγορά; Με νοθεία;» διερωτάται ο Δήμαρχος.
Όταν το ΣτΕ ματαίωνε τα σχέδια της εταιρείας
Ρωτάω το δήμαρχο αν είναι η υπόθεση υπόψη των κτηματικών υπηρεσιών του δημοσίου (υπ. Οικονομικών και ΕΤΑΔ ΑΕ), οι οποίες είναι υπεύθυνες για την προστασία της δημόσιας περιουσίας.
«Φυσικά. Έχει ενημερωθεί και το υπ. Περιβάλλοντος, που μάλιστα η προηγούμενη ιδιοκτήτρια Γιάννα Αγγελοπούλου Δασκαλάκη είχε κάνει μια διαδικασία για να κάνει οικισμό στον Κουτάλα και είχε ζητήσει περιβαλλοντική άδεια. Είχε απορριφθεί από το ΣτΕ γιατί θεωρούν, ότι υπάρχει εναπομείναν κοίτασμα στην περιοχή και μπορεί το κράτος μελλοντικά να εξορύξει για ανάγκες του δημοσίου. Και ένας δεύτερος λόγος ήταν η περιβαλλοντική υποβάθμιση η δυσανάλογη σε σχέση με αυτό που θα μπορούσε να αντέξει ο τόπος. Το 1998 είναι η απόφαση του ΣτΕ. Κι έτσι ματαιώθηκαν τα σχέδια. Είναι ένα καλό προηγούμενο αλλά στην Ελλάδα δεν τελεσιδικούν οι υποθέσεις και κάθε 10-20 χρόνια επανέρχονται».
«Η εταιρεία έχει ήδη εκδιώξει ανθρώπους από τα σπίτια τους. Άνθρωποι έφυγαν με εμφράγματα»
Εκτός από το δήμαρχο όμως και οι κάτοικοι της Σερίφου είναι έτοιμοι να δώσουν τη μεγαλύτερη μάχη και ίσως την δυσκολότερη, καθώς τα οικονομικά συμφέροντα και τα funds όπως οι ίδιοι λένε, έχουν κάνει το νησί «στόχο» στρατηγικών επενδύσεων, ακολουθώντας τη γνωστή συνταγή που βλέπουμε και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, όπως για παράδειγμα στη Μύκονο.
Η Ευαγγελία Δουγέκου, ταμίας του πολιτιστικού συλλόγου της περιοχής ο οποίος έκανε το διαδικτυακό ψήφισμα Save Serifos λέει στο tvxs:
«Τα συμβόλαια που είχαν γίνει επί Γρόμαν το 1880 ήταν ασαφή. Μετρούσαν τα τμ με γαλλική μονάδα μέτρησης, οπότε διπλασιάζανε τα τετραγωνικά.
Η εταιρεία έχει ήδη εκδιώξει ανθρώπους από τα σπίτια τους ήδη από την περίοδο που ήταν η εταιρεία στα χέρια της κ. Δασκαλάκη. Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το δικαστικό αγώνα, λόγω οικονομικής δυσπραγίας ή οικονομικής εξόντωσης απ’ τις δικαστικές διαμάχες, παρόλο που οι τίτλοι ιδιοκτησίας της εταιρείας έχουν αποκτηθεί με αμφιλεγόμενους τρόπους κατά το παρελθόν»
Ποιοι είναι αυτοί οι αμφιλεγόμενο τρόποι;
«Απειλές και εκβιασμοί στις αρχές του αιώνα από τους Βαυαρούς διαχειριστές και τους προκατόχους τους. Αν δεν υπογράψετε αυτό το χαρτί δεν θα σας βάλουμε ρεύμα. Κι ήταν υφαρπαγή των τίτλων ιδιοκτησίας. Ή αν δεν υπογράψετε δεν θα εργαστείτε στα μεταλλεία. Τότε η «παραχώρηση» ήταν προϋπόθεση για να πιάσει δουλειά στα μεταλλεία ο εργάτης μαζί με την υπόσχεση για καταβολή μερίσματος το οποίο δεν πήρε κανείς. Κάποιοι το έκαναν κάποιοι όχι» λέει η κ. Δουγέκου.
«Τα χωράφια δεν ήταν στην ιδιοκτησία της εταιρείας. Το κράτος έδωσε δικαίωμα εξόρυξης όχι εδάφη. Πήγαιναν αυτοί να κάνουν εξόρυξη και έφτιαχναν ένα οίκημα που το έλεγαν χημείο ή σιδηρουργείο. Περνώντας τα χρόνια άρχισαν να έχουν διεκδικήσεις. Αυτά που κερδήθηκαν ήταν γιατί προσκομίστηκαν έγγραφα από ιδιοκτήτες που τα είχαν από προηγούμενες γενιές παππούδες κλπ» προσθέτει.
«Από τη δεκαετία του 80′ έως σήμερα η εταιρεία αυτή έχει τη δυνατότητα να σέρνει σε μακροσκελείς μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες πολίτες, να διεκδικεί τις εκτάσεις να τους πετά έξω από τα σπίτια τους να τους εξοντώνει οικονομικά, ενώ με νόμο του κράτους δεν υπάρχει.
Πρόσφατα υπήρξε δικαίωση ενός σερφιώτη για ακίνητο στην περιοχή του Κουτάλα. Ένας θείος του τη δεκαετία του 2000 δεν είχε δικαιωθεί στο δικαστήριο και του πέταξαν τα υπάρχοντα του στο δρόμο. Ωστόσο τη θέση των κατοίκων έχει δυσκολέψει απόφαση προηγούμενης δημάρχου του νησιού, να αποδεχτεί ως δωρεά από την κ. Αγγελοπούλου νεοκλασικό ακίνητο. Με αυτό τον τρόπο η εταιρεία θεωρεί ότι νομιμοποιήθηκε ενώ μέχρι τότε δεν της αναγνώριζε ο δήμος περιουσία» προσθέτει ο δήμαρχος.
Ωστόσο γνωστή στο νησί είναι και η υπόθεση του ζεύγους Σούτσου. «Έχασαν τη δίκη και του ζητούσαν διαφυγόντα κέρδη 450.000. Έγινε δικαστήριο για μείωση του ποσού αλλά ο άνθρωπος πέθανε το ίδιο και η σύζυγος του από έμφραγμα. Τα παιδιά τους, ορφανά πλέον, διεκδικούν τη διαγραφή των κερδών. Η κ. Σούτσου ήταν αυτή που φιλοτέχνησε το μνημείο για την αιματοβαμμένη απεργία του 1916».
Το υπουργείο Πολιτισμού δεν απαντά
Οι κάτοικοι ισχυρίζονται ότι η εταιρεία για να επιτύχει τον στόχο της, δημιουργεί έναν κοινωφελή φορέα Ιστορικών Μεταλλείων Σερίφου για τη δήθεν πολιτιστική ανάδειξη των μνημείων της Σερίφου, ξεκινώντας απευθείας «συνεννόηση» με το Υπουργείο Πολιτισμού, παρακάμπτοντας τη Δημοτική Αρχή, για τη δήθεν ανάδειξη της Σκάλας (προβλήτας) φόρτωσης ως αρχαιολογικό μνημείο, παρόλο που ο Δήμος Σερίφου έχει ήδη συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο Αθηνών, ώστε να εκπονήσει μελέτη ανάδειξης των μεταλλείων ως ιστορικό μνημείο της Σερίφου!
Το tvxs έστειλε ερώτημα σχετικό στο υπ. Πολιτισμού. Ρωτήσαμε μεταξύ άλλων πότε θα απαντήσει στο αίτημα του δήμου σχετικά με την οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου. Δε λάβαμε απάντηση.
Οι απαντήσεις της εταιρείας στα ερωτήματα του tvxs
tvxs: Ο δήμος ισχυρίζεται πως δεν έχετε προσκομίσει τίτλους ιδιοκτησίας ισχύει;
WRLP: Η εταιρεία διαθέτει μετεγγραμμένους τίτλους ιδιοκτησίας στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, που ανατρέχουν από το έτος 1880 και μεταγενέστερα. Η εταιρεία έχει επιπλέον ήδη προβεί σε δήλωση του συνόλου των εκτάσεών της στο Ελληνικό Κτηματολόγιο.
tvxs: Λέει επίσης πως οικειοποιείστε ως εταιρεία δημόσιους δρόμους, μονοπάτια Αιγιαλό. Τοποθετήσατε πινακίδες σε δημόσια περιουσία;
WRLP: Οι ιδιοκτησίες της εταιρείας δεν περιλαμβάνουν δημόσια γη. Η τοποθέτηση των πινακίδων έγινε σε ιδιοκτησίες της εταιρείας.
tvxs: Ισχύει ότι μπλοκάρατε έργο σε εξέλιξη που αφορά οδικό δίκτυο;
WRLP: Όχι, δεν ισχύει. Αντιθέτως, η εταιρεία προσπαθεί σε κάθε περίπτωση να διευκολύνει έργα επ’ ωφελεία των υποδομών του νησιού.
tvxs: Οι κάτοικοι υποστηρίζουν πως η εταιρεία αυτή έχει κηρυχθεί έκπτωτη από το ελληνικό δημόσιο και πως είχε άδεια για εξορύξεις αλλά τη γη στην πραγματικότητα την καταπάτησε με κάποιον τρόπο. Εσείς γνωρίζατε όταν έγινε η αγορά, πως υπήρχαν δικαστικές διαμάχες με κατοίκους και ποια πολιτική θα ακολουθήσετε;
WRLP: Ιδιοκτήτρια των εκτάσεων είναι η εταιρεία «Μεταλλεία Σερίφου και Σπηλιαζέζας στο Λαύριο Α.Ε.», μια εταιρεία η οποία από το 1880 που συστάθηκε λειτουργεί αδιάκοπα. Στην ακίνητη περιουσία της εταιρείας περιλαμβάνεται το σύνολο των εκτάσεων για τις οποίες διαθέτει δικαιώματα ιδιοκτησίας στην Σέριφο. Η εταιρεία πληροφορήθηκε για τις ελάχιστες ιστορικές αντιδικίες που προϋπήρχαν, από τις οποίες εκκρεμεί επί του παρόντος μόνο μία, ενώ για τις υπόλοιπες η εταιρεία, είτε δικαιώθηκε, είτε έχει προβεί σε συμβιβασμό επ’ ωφελεία των κατοίκων.
tvxs: Πως έχετε σκοπό να επενδύσετε στο νησί;
WRLP: Η εταιρεία επιδιώκει να δραστηριοποιηθεί στηρίζοντας την βιωσιμότητα του νησιού και τις τοπικές υποδομές, με σημαντικές επενδύσεις και με τον σχεδιασμό αναπτυξιακών έργων πνοής που θα προσφέρουν στην τοπική οικονομία. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν την προστασία και ανάδειξη των μεταλλείων και των μνημείων της περιοχής, με σεβασμό στη σημαντική πολιτιστική κληρονομιά και ιστορία του τόπου και στην τοπική κοινωνία.
tvxs: Είστε σε συνεννόηση με το υπουργείο πολιτισμού και περιβάλλοντος για τις περιοχές ιστορικού και αρχαιολογικού χαρακτήρα;
WRLP: Η εταιρεία επιδιώκει την στενή συνεργασία με όλους τους φορείς της πολιτείας οι οποίοι έχουν αρμοδιότητα σχετικά.
tvxs: Ασπάζεστε το αίτημα κατοίκων και δήμου, να παραμείνει η Σέριφος ένα νησί που δεν θα υποκύψει στην υπερτουριστικοποίηση αλλά θα διατηρήσει το χρώμα και το περιβάλλον της;
WRLP: Η εταιρεία στέκεται δίπλα στους κατοίκους και την τοπική κοινωνία. Όπως έχει επανειλημμένως δηλώσει, η εταιρεία θα επιδιώξει την ήπια ανάπτυξη, με σεβασμό στο ιδιαίτερο φυσικό κάλλος της Σερίφου, τον τοπικό χαρακτήρα και την ιστορία της. Αντίθετα με τα φαινόμενα αλόγιστης εκμετάλλευσης που παρατηρούνται σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, μέσω της επένδυσης θα προστατευθεί το περιβάλλον και το βιομηχανικό τοπίο με ανταποδοτικές ενέργειες που θα εξασφαλίσουν την διατήρηση τους με βιώσιμο τρόπο και θα υποστηρίξουν την τοπική ανάπτυξη.
