Πριν μερικές δεκαετίες στα πανεπιστήμια δίδασκαν μόνο οι καθηγητές, τα λεγόμενα μέλη ΔΕΠ, με καλούς μισθούς και σημαντικά προνόμια. Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας του παγώματος των προσλήψεων αλλά και της υλοποίησης της ερευνητικής διαδικασίας με όρους της αγοράς, εκατοντάδες άνθρωποι με αξιοζήλευτα στον πολύ κόσμο προσόντα εργάζονται σε διόλου ζηλευτές συνθήκες.

«Είναι οξύμωρο δίπλα σου ένας συνάδελφος να κάνει ακριβώς ό, τι κι εσύ αλλά με εντελώς διαφορετικό καθεστώς», λέει στο tvxs.gr ο Γιάννης Βαρδαλαχάκης, πρόεδρος του Σωματείου Συμβασιούχων ερευνητών και διδασκόντων Ρεθύμνου.

Γρηγορότερα από πολλά μέρη της χώρας, στην Κρήτη οι επισφαλώς εργαζόμενοι στα πανεπιστήμια έχουν οργανωθεί σε σωματεία. Ο Σύλλογος Ερευνητών/Ερευνητριών και Εργαζομένων στην Έρευνα Ηρακλείου καλεί σε πανελλαδική κλαδική απεργία των εργαζόμενων στην Έρευνα και την Τριτοβάθμια εκπαίδευση την ερχόμενη Τρίτη 17 Μαΐου.

Τα αιτήματα είναι υπογραφή κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας για όσους και όσες εργάζονται στην έρευνα, αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για την έρευνα και προκήρυξη μόνιμων θέσεων εργασίας, εξασφάλιση αμοιβής των υποψήφιων διδακτόρων και μεταπτυχιακών φοιτητών από την έναρξη της απασχόλησης στα ερευνητικά εργαστήρια έως την απόκτηση του διπλώματος και άμεση ανανέωση τουλάχιστον 6μηνων συμβάσεων όσων οι συμβάσεις λήγουν το επόμενο διάστημα λόγω μαζικής λήξης προγραμμάτων.

«Ο ερευνητής, ξέρετε, δεν εργάζεται ακριβώς, τα μεταπτυχιακά και τα διδακτορικά τα κάνετε και για να βελτιώσετε το βιογραφικό σας…», «Έγινε κάποιο λάθος με την ανανέωση της σύμβασής σου, θα πληρωθείς από τον επόμενο μήνα…», «Δεν είσαι μόνο εσύ που δεν πληρώνεσαι, είναι και άλλα άτομα στο εργαστήριο που δεν έχουν σύμβαση αυτή τη στιγμή….», «Με τη λήξη της σύμβασής σου τον επόμενο μήνα λήγει και η συνεργασία μας γιατί δεν έχω άλλα λεφτά να σε πληρώσω…», είναι ορισμένες από τις ατάκες που σύμφωνα με τον συγκεκριμένο σύλλογο έχουν ακούσει τα μέλη του από τους ιθύνοντες καθηγητές.

Εργαζόμενοι «στον αέρα»

Οι ερευνητές και διδάσκοντες που εργάζονται σε καθεστώς επισφάλειας στα πανεπιστήμια σπάνια είναι μισθωτοί, όπως αρμόζει στο καθεστώς εξαρτημένης εργασίας που ασκούν. Οι περισσότεροι πρέπει να είναι συγκεκριμένες ώρες στον χώρο του Πανεπιστημίου και να παράγουν συγκεκριμένο έργο που συχνά ανταποκρίνεται σε πάγιες και διαρκείς ανάγκες.

Κι όμως στην πλειοψηφία τους έχουν σύμβαση έργου ή υποτροφία. Στην πρώτη περίπτωση, είτε πληρώνονται με τίτλο κτήσης (εάν πρόκειται για μικρά ποσά), είτε αναγκάζονται να ανοίξουν ατομική επιχείρηση – το γνωστό μπλοκάκι – με ό, τι αυτό συνεπάγεται σε εισφορές και φορολογία. Στην περίπτωση της υποτροφίας, δεν υπάρχει καν ασφάλιση.

«Οι περισσότεροι από εμάς καλύπτουμε πάγιες και διαρκείς ανάγκες. Στο Πανεπιστήμιο Πατρών κατά το χειμερινό εξάμηνο 33 μαθήματα, στην πλειοψηφία τους κορμού κι όχι επιλογής, διδάσκονταν από εργαζόμενους σε επισφάλεια», σημειώνει στο tvxs.gr η Ηλέκτρα Καλαϊτζοπούλου, γραμματέας του Σωματείου Συμβασιούχων Ερευνητών/τριών και Διδασκόντων/ουσών Πανεπιστημιου και ερευνητικών κέντρων Πάτρας.

«Εργαζόμενοι ερευνητές ή διδάσκοντες που έχουν αναγκαστεί να ανοίξουν μπλοκάκι, τυπικά αντιμετωπίζονται περίπου ως εργολάβοι και για να πληρωθούν πρέπει να εκδώσουν φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα. Έτσι εάν χρωστούν στην εφορία ή σε ασφαλιστικά ταμεία, δεν μπορούν να πληρωθούν ούτε από το πανεπιστήμιο», εξηγεί ο Γιάννης Βαρδαλαχάκης που μέχρι πέρυσι δίδασκε ως συμβασιούχος στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης.

«Το αφήγημα που λέει “όσα άτομα εργάζονται στην έρευνα, θέλουν να βελτιώσουν το βιογραφικό τους” είναι ο κύριος λόγος που μας αντιμετωπίζουν ως φοιτητές/ριες και όχι ως εργαζόμενους/ες που είμαστε. Βέβαια η αφήγηση αυτή εσκεμμένα “ξεχνά” το γεγονός ότι η έρευνα, σήμερα, καλύπτει ιδιωτικά και κρατικά συμφέροντα. Ξεχνά πως οι πρακτικές, οι πτυχιακές, οι διπλωματικές, τα διδακτορικά και οι μεταδιδακτορικές μελέτες χρηματοδοτούνται από προγράμματα μέσω των οποίων ιδιωτικές και κρατικές επιχειρήσεις επωφελούνται το φτηνό εξειδικευμένο προσωπικό για να εξελίσσουν τα συστήματα και τις τεχνολογίες τους ή για να βελτιώσουν την αξιολόγησή της», γράφουν στο κάλεσμα για την πανελλαδική απεργία τα μέλη του Συλλόγου Ερευνητών/Ερευνητριών και Εργαζομένων στην Έρευνα Ηρακλείου.

Με δυσκολία ο βιοπορισμός

Αν και επιστήμονες με πολλά τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, οι ερευνητές και διδάσκοντες με συμβάσεις στα ελληνικά πανεπιστήμια δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα εάν δεν έχουν άλλες πηγές εισοδήματος.

«Για τους ερευνητές που πληρώνονται μέσω προγραμμάτων, το ύψος της αμοιβής είναι καθαρά στην ευχέρεια του καθηγητή που διαχειρίζεται το πρόγραμμα. Η αμοιβή σε κάποιες περιπτώσεις ξεκινά από 300 ευρώ, ίσα-ίσα για να πληρώνονται οι εισφορές που συνεπάγεται το μπλοκάκι», μεταφέρει η Ηλέκτρα Καλαϊτζοπούλου που είναι υποψήφια διδάκτορας Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας.

Αυτό συμβαίνει γιατί στις περισσότερες των περιπτώσεων πλέον η έρευνα γίνεται με όρους αυτόνομων projects με συγκεκριμένο προϋπολογισμό και όχι ως συνεχής διαδικασία με στόχο την γνώση υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Έτσι ο εκάστοτε υπεύθυνος προγράμματος, συνήθως μόνιμος καθηγητής-μέλος ΔΕΠ, διαχειρίζεται τα χρήματα κατά το δοκούν.

Σε αντίθεση με τους ερευνητές, το ύψος των απολαβών των διδασκόντων είναι σχετικά ίδιο σε όλα τα ιδρύματα. Συνήθως κάθε συμβασιούχος διδάσκων αναλαμβάνει τρία μαθήματα στο ακαδημαϊκό έτος και πληρώνεται γι’ αυτά 12.400 ευρώ, δηλαδή καθαρά 800 με 900 ευρώ το μήνα. Εάν ο εργαζόμενος μένει σε άλλη πόλη από την έδρα του πανεπιστημίου, κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά, με αυτά τα χρήματα καλείται να πληρώσει τα οδοιπορικά και τη διαμονή του.

«Ο διδάσκων με σύμβαση στο πανεπιστήμιο είναι κάτι σαν τον αναπληρωτή καθηγητή της δευτεροβάθμιας. Κι αυτός βρίσκεται σε καθεστώς διαρκούς μετακίνησης και επισφάλειας ενώ επιπρόσθετα δεν είναι μισθωτός, στις περιπτώσεις των υπότροφων δεν είναι καν ασφαλισμένος και σίγουρα δεν μπορεί να μπει στο ταμείο ανεργίας το καλοκαίρι», καταλήγει ο Γιάννης Βαρδαλαχάκης.