Άκρως προβληματική φαντάζει -στην καλύτερη περίπτωση- η διαχείριση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης από την κυβέρνηση, τόσο σε ό,τι αφορά τον ρυθμό απορρόφησης των πόρων όσο και την στόχευση των χρηματοδοτικών εργαλείων.
Την ζοφερή κατάσταση αναφορικά με το περίφημο project «Ελλάδα 2.0» αποτυπώνει η σχετική έρευνα του Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, με τα στοιχεία της να δείχνουν πως από τα συνολικά 36 δισ. ευρώ που προβλέπονται για την Ελλάδα μέσω του Ταμείου, έχουν διοχετευθεί στην πραγματική οικονομία μόλις 7,1 δισ. ευρώ μέχρι τις 10 Οκτωβρίου 2024, την στιγμή που ο κύκλος του χρηματοδοτικού εργαλείου λήγει τον Αύγουστο του 2026.
Σημειώνεται πως η έρευνα παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον Γενικό Διευθυντή του ΕΝΑ, Παναγιώτη Κορκολή, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Νικόλα Φαραντούρη.
Ταμείο Ανάκαμψης: Τα «νούμερα» της κυβέρνησης και η σκληρή πραγματικότητα
Μιλώντας στο tvxs ο Παναγιώτης Κορκολής σημειώνει αρχικά: «Η κυβέρνηση μπορεί να πανηγυρίζει, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Κι αυτό γιατί χρησιμοποιεί άλλα νούμερα από αυτά που θα έπρεπε να χρησιμοποιεί».
Υπογραμμίζει δε ότι για τις ανάγκες της έρευνας αναλύθηκαν στοιχεία που η κυβέρνηση δεν δίνει στη δημοσιότητα, με τα συμπεράσματα για τον ρυθμό απορρόφησης των κονδυλίων να είναι απογοητευτικά.
«Ανεξαρτήτως πάντως από το πόσο γρήγορα ή αργά προχωρά η απορρόφηση των κονδυλίων -κάτι που απασχολεί εν πολλοίς τους δημοσιογράφους στη λογική “αν χάνουμε λεφτά” -, σημασία έχει και τι κάνουμε με τα λεφτά που δεν χάνουμε» προσθέτει με νόημα Γενικός Διευθυντής του ΕΝΑ.
Παράλληλα, ο ίδιος αναφέρει: «Στο ζήτημα υπάρχει αναμφισβήτητα πολιτική χροιά. Η βασικότερη έχει να κάνει με το γεγονός ότι υποτίθεται πως το Μαξίμου και το “επιτελικό κράτος” ήρθε για να βελτιώσει τα πράγματα στο Δημόσιο, με τη νεοφιλελεύθερη (ή όπως αλλιώς θέλει να την πει κανείς) λογική. Για να το κάνει αυτό χρησιμοποιεί εξωτερικούς συμβούλους σε ένα πλαίσιο ότι “το κράτος είναι ανίκανο, οπότε εμείς θα φέρουμε την Grant Thornton ή την Deloitte για να κάνει την διαχείριση”. Η πραγματικότητα δείχνει πως ούτε αυτό ισχύει, καθώς το ιδεολόγημα “ο ιδιωτικός τομέας είναι καλύτερος και θα τα αναθέσουμε όλα πάνω του” αποδεικνύεται επίσης αναποτελεσματικό».
Ταμείο Ανάκαμψης: Κανένα σχέδιο για μείωση των ανισοτήτων
Αναφερόμενος στα αίτια της διαφαινόμενης κυβερνητικής αποτυχίας ο κ. Κορκολής αναφέρεται αναλυτικά σε τέσσερις βασικούς παράγοντες.
«Το πρώτο ζήτημα αφορά την έλλειψη στόχου για μείωση των ανισοτήτων» επισημαίνει και συνεχίζει: «Εδώ μπορεί πει κανείς διάφορα πράγματα. Όπως είναι γνωστό, το Ταμείο Ανάκαμψης περιλαμβάνει και μεταρρυθμίσεις και έργα. Μάλιστα το καινοτόμο στοιχείο του έχει να κάνει με το γεγονός ότι υποτίθεται πως συνδυάζει έργα με μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα εκσυγχρονίζει κάποιος το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας και στη συνέχεια προωθεί μια μεταρρύθμιση αναφορικά με τα εργασιακά».
Τονίζει δε, πως «εκείνο που έχει επιλέξει όμως η κυβέρνηση είναι να κάνει μεταρρυθμίσεις που είναι σχεδόν αποκλειστικά σε βάρος των εργαζομένων. Για παράδειγμα έχει συνδέσει το Ταμείο Ανάκαμψης με την μεταρρύθμιση για την κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Κατά συνέπεια δεν βοηθάει στο να έχουν υψηλότερο εισόδημα οι εργαζόμενοι, να μοιραστεί δηλαδή με πιο δίκαιο τρόπο το χρήμα».
Ο κ. Κορκολής παράλληλα αναφέρει πως «χαρακτηριστικό παράδειγμα έχουμε και σε σχέση με την στεγαστική πολιτική. Την ώρα δηλαδή που βλέπουμε πως χώρες όπως η Πορτογαλία διαθέτουν 2,5 δισ ευρώ για κοινωνική στέγη, στην Ελλάδα δεν υπάρχει καν πολιτική για κοινωνική στέγη, ενώ δεν έχει διαθέσει κονδύλια για να ενισχύσει την προσφορά στέγης, να υπάρχουν πχ φθηνά σπίτια για νέα ζευγάρια. Στον αντίποδα, η ελληνική κυβέρνηση -μετά από έντονη πίεση- αποφάσισε να δώσει φθηνά δάνεια. Κι αυτό σε μια αγορά που το πρόβλημα έχει να κάνει με την προσφορά κι όχι με την ζήτηση. Με άλλα λόγια, ενώ δεν υπάρχουν σπίτια να πουληθούν, φροντίζει να δοθούν δάνεια -και μάλιστα όχι σε ποσοστό 80% κάτι που σημαίνει πως κάποιος πρέπει να έχει κάποια χρήματα, αποκλείοντας έτσι τα πολύ φτωχά στρώματα. Στην πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο ενισχύει την ζήτηση σε μια αγορά όμως που δεν υπάρχουν φθηνά σπίτια».
«Ένα τρίτο παράδειγμα έχει να κάνει με την έλλειψη χρηματοδότησης αλλά και του ουσιαστικού αποκλεισμού στις ενεργειακές κοινότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να δίνουν φθηνό ρεύμα σε νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Έτσι υποχρεώνει τους πάντες να πληρώνουν -με επιδότηση- το ακριβό ρεύμα που παρέχουν τα μονοπώλια» προσθέτει ο Γενικός Διευθυντής του ΕΝΑ.
Ταμείο Ανάκαμψης: Παραγωγικό μοντέλο με … εισαγωγές
Συνεχίζοντας την ανάλυση αναφορικά με τα αίτια των κυβερνητικών χειρισμών αδιεξόδου επί του ζητήματος αναφέρει:
«Το δεύτερο ζήτημα αφορά την απουσία στήριξης της εγχώριας παραγωγής. Εδώ θα πρέπει να επισημάνω πως το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, το εμπορικό έλλειμμα δηλαδή της χώρας μας, διευρύνεται τα χρόνια της υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Κοινώς, έρχονται λεφτά από την Ευρώπη, εμείς τα επενδύουμε και τελικώς αυξάνονται οι εισαγωγές έναντι των εξαγωγών. Δηλαδή κάθε ευρώ που ρίχνουμε στην οικονομία από το Ταμείο Ανάκαμψης και από άλλα εργαλεία επί της ουσίας καταλήγει να μας αυξάνει τις εισαγωγές».
«Αντί να σκεφτούμε τι μπορεί να παραχθεί στην Ελλάδα και να το παραγγείλουμε ως δημόσια επένδυση ή ως δημόσιο έργο, που θα μας αυξήσει την εγχώρια παραγωγή -στην μεταποίηση, στα αγροτικά προϊόντα ή οπουδήποτε αλλού-, με την πλήρη απουσία τέτοιας στόχευσης καταλήγουμε να αυξάνουμε το εμπορικό μας έλλειμμα» λέει ο κ. Κορκολής και προσθέτει: «Κι όλα αυτά παρά το γεγονός πως υπάρχουν εργαλεία, τα οποία θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν την εγχώρια παραγωγή».
Ταμείο Ανάκαμψης: Σύμβουλοι παντού, το κράτος ως «νήπιο»
Συνεχίζοντας την παράθεση των παραγόντων της κυβερνητικής δυστοκίας στην διαχείριση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάπτυξης σημειώνει:
«Τρίτο ζήτημα αφορά την υποχώρηση των δημόσιων πολιτικών και του ρόλου του κράτους. Εδώ μπαίνει το ζήτημα των συμβούλων, στο οποίο αναφέρθηκα νωρίτερα: Σύμβουλος φτιάχνει το ελληνικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης, σύμβουλος κάνει τις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το σχέδιο, σύμβουλος αναλαμβάνει την διαχείριση των έργων, σύμβουλος συντάσσει τις προτάσεις των επιχειρήσεων για δανειοδότηση από τις τράπεζες από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, σύμβουλος αξιολογεί και ελέγχει και τις ίδιες τις τράπεζες για την πορεία του δανείου. Εδώ ταιριάζει λοιπόν απόλυτα η ρήση της οικονομολόγου Μαριάννας Ματσουκάτο ότι “Το κράτος αντιμετωπίζεται ως νήπιο που κάποιος σύμβουλος πρέπει να του λέει τι θα κάνει”» αναφέρει ο κ. Κορκολής.
Ο ίδιος σημειώνει με νόημα πως «το χειρότερο είναι πως όλο αυτό δεν φαίνεται να κινεί το όλο σύστημα πιο γρήγορα. Δεν βλέπουμε δηλαδή να κινείται πιο γρήγορα το Ταμείο Ανάπτυξης σε σχέση με το ΕΣΠΑ παλιότερα. Παράλληλα, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό πως όλοι αυτοί οι σύμβουλοι που χρησιμοποιούνται από το κράτος συχνά έχουν και σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος πως εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον».
Ταμείο Ανάκαμψης: Ελάχιστα για τις Περιφέρειες
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του ΕΝΑ, «το τέταρτο ζήτημα αφορά το έλλειμμα περιφερειακής διάστασης στην κατανομή των πόρων. Ένα στοιχείο είναι απολύτως χαρακτηριστικό εδώ: από τις επιχορηγήσεις του Ταμείου Ανάπτυξης 8 δισ ευρώ πήγαν σε υπουργεία ενώ μόλις 600 εκ. ευρώ στις Περιφέρειες».
Παραθέτει δε ένα απολύτως ενδεικτικό παράδειγμα αναφορικά με τις ανισότητες σε περιφερειακό επίπεδο, λέγοντας: «Έχουμε την Δυτική Μακεδονία, όπου έχουμε απολγνιτοποίηση, την οποία κάποιοι χαρακτηρίζουν ως “βίαιη” ή πολύ γρήγορη σε κάθε περίπτωση. Μια παραγωγική δηλαδή δραστηριότητα που έθρεφε όλη την Περιφέρεια καταργείται. Αντί λοιπόν να υπάρξει κάποια πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της κατάστασης, έρχεται η ΔΕΗ και δημιουργεί τεράστιο φωτοβολταϊκό πάρκο ιδιοκτησίας της με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, χωρίς καν να δώσει ούτε ένα ποσοστό αυτής της ενέργειας στους κατοίκους και τις επιχειρήσεις της Περιφέρειας ή έστω του νομού Κοζάνης».
Ταμείο Ανάκαμψης: Λεφτά και πάλι στους ίδιους «εκλεκτούς» μέσω των τραπεζών
Τέλος, ο Γενικός Διευθυντής του ΕΝΑ ασκεί έντονη κριτική και αναφορικά με τον τρόπο χρήσης των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης στη χώρα μας, κάνοντας χαρακτηριστικά λόγο για «παράδειγμα προς αποφυγή».
«Θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως από τα κονδύλια του Ταμείου προς τη χώρα μας, 18 δισ. ευρώ αφορούν επιχορηγήσεις στο κράτος και 18 δισ. δάνεια» υπογραμμίζει αρχικά και συνεχίζει:
«Σε ότι αφορά τα δάνεια η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα σε όλη της Ευρώπη, που τα πήρε και τα έδωσε σε ποσοστό 95% σε συστημικές τράπεζες, για να δανείζουν με λίγο φθηνότερο επιτόκιο. Και τι κάνουν οι τράπεζες; Δανείζουν πάλι αυτούς που δάνειζαν και πριν, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ούτε η υποχρέωση, ούτε κάποιος μηχανισμός εκ μέρους του κράτους για διεύρυνση της δεξαμενής των δανειζόμενων επιχειρήσεων. Κάπως έτσι λοιπόν βρέθηκαν να δανείζονται από κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης όσοι δεν είχαν ανάγκη, καθώς είχαν ούτως ή άλλως πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό. Η – πρόσφατα ιδιωτικοποιημένη- ΔΕΗ για παράδειγμα, ο ΟΤΕ (η Deutsche Telekom για να λέμε τα πράγματα όπως είναι) ή η Ελληνικός Χρυσός και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Για να μη μιλήσω για κάποιες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στα περιβαλλοντικά. Κατά συνέπεια, παίρνουν οι “μεγάλοι” τη μερίδα του λέοντος, ενώ όσοι δεν είχαν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό, δεν έχουν ούτε και τώρα».
«Τι θα μπορούσε να είχε γίνει; Θα μπορούσαν να δώσουν -όπως και όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ- αυτά τα κονδύλια σε μια δημόσια Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει ως εγγυήσεις προκειμένου να χρηματοδοτηθούν με τραπεζικό χρήμα όσο το δυνατόν περισσότερες μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επί της ουσίας με έναν τέτοιο τρόπο θα αφαιρούσε ρίσκο από την αγορά, με έναν προσεκτικό προφανώς τρόπο για να μην φαγωθούν λεφτά» καταλήγει ο κ. Κορκολής.
