Η πρόταση, ουσιαστικά, της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για την κήρυξη – οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου στον Πειραιά πήρε το «πράσινο φως» από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Σύμφωνα με αυτήν, κηρύσσεται ως αρχαιολογικός χώρος η εντός των τειχών αρχαία πόλη του Πειραιά που οριοθετείται, κυρίως, από την αρχαία οχύρωση και την ακτογραμμή. Πιο συγκεκριμένα, ο αρχαιολογικός χώρος ορίζεται βόρεια και δυτικά από το χερσαίο τμήμα του Κονώνειου τείχους και τον σταθμό του ΗΣΑΠ, καθώς και από ζώνη 20 μ. εξωτερικά από το τείχος στα σημεία όπου αυτό δεν είναι ορατό, στα ανατολικά από την περιοχή όπου εκτιμάται ότι βρισκόταν το Κονώνειο τείχος, ενώ στα νότια το όριο είναι η θαλάσσια ακτή, από τη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου ως το Μικρολίμανο. Εξαιρούνται η θαλάσσια περιοχή του κεντρικού λιμένα και οι σύγχρονες επιχώσεις, ενώ εντός κήρυξης παραμένουν οι δυο πλαζ (Βοτσαλάκια και Φρεαττύδα), καθώς και η Ηετιώνεια Πύλη. Επίσης, σε επόμενη συνεδρίαση του ΚΑΣ θα συζητηθεί ειδική κήρυξη για τα Μακρά Τείχη.

Ουσιαστικά, ως αρχαιολογικός χώρος κηρύσσονται το 1ο, 2ο και μικρό τμήμα του 3ου δημοτικού διαμερίσματος του Πειραιά, ενώ όσον αφορά στα υπόλοιπα δημοτικά διαμερίσματα (υπόλοιπο 3ου, 4ο και 5ο) θα συνεχιστεί ο έλεγχος των εκσκαφών και όπου χρειαστεί θα υπάρξουν μικρότερες ή σημειακές κηρύξεις. Η έκταση του αρχαιολογικού χώρου που υιοθετήθηκε από τα μέλη του ΚΑΣ είναι περίπου η μισή από εκείνη που είχε προτείνει η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων και η οποία ήταν περίπου 11,5 τ. χλμ.

Το ΚΑΣ συζήτησε επίσης το Αρχικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα και Μελέτη Διαχείρισης (Master Plan), στάδιο α’ και στάδιο β’, του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) ΑΕ.

Σημειώνεται ότι, πριν την συγκεκριμένη εξέλιξη, στον Πειραιά υπήρχαν μόνο παλαιές κηρύξεις μεμονωμένων μνημείων (Ηετιώνεια Πύλη, τμήματα του Κονώνειου Τείχους, Αστικές Πύλες), που δεν περιλάμβαναν το σύνολο των αρχαιοτήτων. Συνεπώς, όπως ειπώθηκε και στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, η κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου του Πειραιά ήταν κάτι αναμενόμενο, πολύ περισσότερο τώρα που το master plan του ΟΛΠ συνιστά χωρική ρύθμιση, η θεσμική κατοχύρωση της έγκρισής του προϋποθέτει, σύμφωνα με τον νόμο, την οριοθέτηση περιοχών που περιέχουν αρχαιότητες ή ενδείξεις για αρχαιότητες.

Σημειώνεται ότι εντός του νέου αρχαιολογικού χώρου του Πειραιά περιλαμβάνονται σημαντικότατες αρχαιότητες, όπως οι οχυρώσεις της θεμιστόκλειας και κονώνειας περιόδου, τμήματα των Μακρών Τειχών, ο τάφος του Θεμιστοκλή, το ελληνιστικό Θέατρο της Ζέας, ιερά όπως της Κυβέλης και της Αρτέμιδος, κατάλοιπα των αρχαίων νεωσοίκων στα δυο λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας (σημερινό Μικρολίμανο), οικιστικά κατάλοιπα από την κλασική ως την πρώιμη βυζαντινή περίοδο, δεξαμενές και λατομεία. Οι ανασκαφές στον Πειραιά ξεκίνησαν τον 19ο αιώνα για να συνεχιστούν τον 20ο και τον 21ο στο πλαίσιο ιδιωτικών και δημόσιων έργων, όπως η κατασκευή του τραμ και του μετρό.

Υπουργείο Πολιτισμού: Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν εμποδίζει τις επενδύσεις

Σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Πολιτισμού σημειώνει ότι «η εξέταση της κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου προηγήθηκε της εξέτασης του master plan του ΟΛΠ, το οποίο αποτελεί χωρική ρύθμιση, προκειμένου με την οριοθέτηση περιοχών που περιέχουν αρχαιότητες να κατοχυρωθεί θεσμικά η έγκρισή του, όπως προβλέπει ρητά ο αρχαιολογικός νόμος».

Υποστηρίζει επίσης, ότι «η προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί εμπόδιο για το επενδυτικό πλάνο του ΟΛΠ και την οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά, αντίθετα προσδίδει ισχυρή προστιθέμενη αξία με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας».

Ολόκληρη η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού έχει ως εξής:

«Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά τη χθεσινή συνεδρίασή του εξέτασε και γνωμοδότησε υπέρ της κήρυξης και οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου στον Πειραιά και ακολούθως υπέρ της έγκρισης με όρους του Αρχικού Αναπτυξιακού Προγράμματος και της Μελέτης Διαχείρισης  (master plan) του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς. Κατά  τη συνεδρίαση παρέστησαν ο Δήμαρχος Πειραιά, Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι του ΟΛΠ και ευαισθητοποιημένοι πολίτες.

Η εξέταση της κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου προηγήθηκε της εξέτασης του master plan του ΟΛΠ, το οποίο αποτελεί χωρική ρύθμιση, προκειμένου με την οριοθέτηση περιοχών που περιέχουν αρχαιότητες να κατοχυρωθεί θεσμικά η έγκρισή του, όπως προβλέπει ρητά ο αρχαιολογικός νόμος. Η διαδικασία εξέτασης από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στην ίδια συνεδρίαση της κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου και της χωρικής ρύθμισης της επένδυσης ακολουθήθηκε στο πρόσφατο παρελθόν και στην αντίστοιχη περίπτωση του Ελληνικού, θωρακίζοντας θεσμικά την επένδυση.

Για το ζήτημα του αρχαιολογικού χώρου, τα μέλη του ΚΑΣ γνωμοδότησαν ομόφωνα υπέρ της κήρυξης και οριοθέτησης ως αρχαιολογικού χώρου της αρχαίας εντός των τειχών πόλης του Πειραιά, από τα τείχη έως την ακτογραμμή. Όπως έχει επανειλημμένα εξηγηθεί, με την κήρυξη αρχαιολογικού χώρου δεν επηρεάζεται η καθημερινότητα της πόλης ούτε εμποδίζεται η επένδυση στο λιμάνι. Κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι υπάρχουν σε πολλά αστικά κέντρα της χώρας, όπως το κέντρο της Αθήνας, χωρίς να εμποδίζεται η οικοδομική ή άλλη οικονομική δραστηριότητα.

Για το ζήτημα του master plan του ΟΛΠ το ΚΑΣ εξέτασε μόνο όσες επενδύσεις εμπίπτουν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του, σε συνέχεια σχετικής απόφασης της Επιτροπής Σχεδιασμού Ανάπτυξης Λιμένων. Το Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης των υποχρεωτικών επενδύσεων που εξέτασε, οι οποίες αφορούν στην κατ΄ εξοχήν λιμενική λειτουργία, με όρους που διασφαλίζουν την αρχαιολογική παρακολούθηση κατά το στάδιο εκτέλεσης των εργασιών και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων, όπως  εξάλλου προβλέπεται για όλα τα μεγάλα έργα. Περαιτέρω, το Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης και των προαιρετικών επενδύσεων που εξέτασε, θέτοντας όρους και περιορισμούς σε χρήσεις και στο μέγεθος κατασκευών, κάνοντας αποδεκτή τη γνώμη της ΕΣΑΛ, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία και ανάδειξη των σημαντικών αρχαιοτήτων που βρίσκονται εντός της χερσαίας λιμενικής ζώνης και σε άμεση εγγύτητα με αυτή.

Παράλληλα, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση επιβεβαιώνεται η ανάγκη υλοποίησης του προγράμματος της Πολιτιστικής Ακτής Πειραιά, για την επίτευξη των στόχων της οποίας κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία του Δημόσιου Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στο κτήριο του Silo.

Τέλος, το Συμβούλιο, γνωμοδότησε ομόφωνα κατά της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης εντός των υφιστάμενων από το παρελθόν αρχαιολογικών ζωνών Α΄ και Β΄ προστασίας στην Κυνόσουρα και στα Αμπελάκια Σαλαμίνας, για λόγους προστασίας του πολύ σημαντικού αρχαιολογικού και ιστορικού τόπου στον οποίο διαδραματίστηκε η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Παράλληλα, το Συμβούλιο γνωμοδότησε να υπάρξει μέριμνα για την απομάκρυνση των υφισταμένων ναυπηγικών επιχειρήσεων στον ίδιο χώρο.

Η προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί εμπόδιο για το επενδυτικό πλάνο του ΟΛΠ και την οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά, αντίθετα προσδίδει ισχυρή προστιθέμενη αξία με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας.».

Η ΝΔ

«Το ΚΑΣ προέβη στον εξωπραγματικό ισχυρισμό ότι σχεδόν ο μισός Πειραιάς είναι αρχαιολογικός χώρος. Το ΚΑΣ, όμως, το διορίζει η κυβέρνηση και επομένως εκείνη είναι υπόλογη για τις γνωμοδοτήσεις του που υπονομεύουν κάθε οικοδομική δραστηριότητα στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας», δήλωσε η Σοφία Ζαχαράκη.

Η εκπρόσωπος τύπου της ΝΔ πρόσθεσε: «Οι ιδεοληψίες του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούν άλλο να ταλαιπωρούν την Ελλάδα. Η Νέα Δημοκρατία θα διασφαλίσει την υλοποίηση επενδύσεων που θα αλλάξουν την εικόνα της χώρας και θα δημιουργήσουν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας».