Η σύγχυση και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών στις επιχειρήσεις κατάσβεσης της φονικής πυρκαγιάς που κατέκαψε την Ανατολική Αττική αφήνοντας πίσω της 100 νεκρούς, καταγράφεται στις επικοινωνίες του Κέντρου Ελέγχου. Οι συνομιλίες μεταξύ αξιωματικών της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας, όπως καταγράφονται στην εισαγγελική διάταξη για τις ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες της «μαύρης» 23ης Ιουλίου, καταδεικνύουν το χάος που επικράτησε κατά τη διάρκεια της πρωτοφανούς, λόγω ακραίων συνθηκών, πυρκαγιάς. 

Πλήρης έλλειψη συνεργασίας και συνεννόησης

Σύμφωνα με τους εισαγγελικούς λειτουργούς, Νικ. Φιστόπουλο και Κ. Σπυρόπουλο, «διαπιστώθηκε πλήρης έλλειψη συνεννόησης, συνεργασίας, κοινής αντίληψης και ενημέρωσης, μεταξύ των Αξιωματικών του Συντονιστικού Επιχειρησιακό Κέντρου Υπηρεσιών Πυροσβεστικού Σώματος (ΣΕΚΥΠΣ) για την πυρκαγιά και για την εικόνα αυτής». Όπως υπογραμμίζουν, «η δυσλειτουργία αποτέλεσε και τον βασικό λόγο μεταξύ πολλών άλλων που συντελέστηκε ο εγκλωβισμός των κατοίκων στην περιοχή με τις συνακόλουθες συνέπειες». Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται, όσες πληροφορίες, γεγονότα και ενέργειες σε διάφορα χρονικά σημεία, γνωστοποιούνταν με διάφορους τρόπους στα υπηρεσιακά όργανα του ίδιου κέντρου, δεν γνωστοποιούνταν στους λοιπούς, δηλαδή δεν υπήρχε ενιαία εικόνα και πληροφόρηση μεταξύ των τριών τηλεφωνητών, των εκφωνητών, του αξιωματικού επιχειρήσεων και των δύο αξιωματικών υπηρεσίας καθώς και της διοίκησης του ΕΣΚΕ/199 ΣΕΚΥΠΣ. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η συνομιλία μεταξύ διοικητή από το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ) και αξιωματικών του 199-ΣΕΚΥΠΣ: «να σε ρωτήσω κάτι, η Νέα Μάκρη η φωτιά της Νέας Μάκρης είναι η φωτιά του Νταού;», για να λάβει την απάντηση: «Δεν ξέρω, η φωτιά της Νέας Μάκρης είναι η φωτιά της Νέας Μάκρης;».

Αυτό συνέβαινε -κατά τη διάταξη- σε μεγαλύτερο βαθμό μεταξύ των τεσσάρων Επιχειρησιακών Κέντρων που λειτουργούσαν στο ΕΣΚΕ και συντόνιζαν το δασοπυροσβεστικό μηχανισμό στην ίδια πυρκαγιά και πιο συγκεκριμένα μεταξύ του ΕΣΚΕ, του 199/ΣΕΚΥΠΣ, του Συντονιστικού Κέντρου Δεσοπυρόσβεσης (ΣΚΕΔ), του Κέντρου Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΚΕΠΠ), ενώ σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται να υπήρξε σύγκρουση – επικάλυψη αρμοδιοτήτων.

Στο έγγραφο περιλαμβάνεται ως ενδεικτικό παράδειγμα η συνομιλία μεταξύ του εκπροσώπου του ΓΕΕΘΑ στο ΚΕΠΠ και του αξιωματικού υπηρεσίας του 199/ΣΕΚΥΠΣ:

• Εκπρόσωπος ΓΕΕΘΑ: «Με ρωτάν απ’το ΓΕΕΘΑ ο επιτελάρχης, για τη φωτιά στο Νταού Πεντέλης, αν αυτή η φωτιά πλησιάζει στο Ζούμπερι εκείνες τις περιοχές τα όρια του γιατί υπάρχουν κατασκηνώσεις παιδικές… Το ξέρω έχουν δώσει -εννοείται εκκένωση- της αεροπορίας αλλά θέλει να μάθει αν πλησιάζει Ζούμπερι».
• Αξιωματικός Υπηρεσίας: «Ωραία εντάξει θα το κοιτάξω να δούμε που έχει φτάσει, ενταξει; Και θα σας πούμε ΟΚ».

Σύμφωνα με τους εισαγγελείς, η λειτουργία του Ενιαίου Συντονιστικού Κέντρου Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ) είχε επιπτώσεις και στην επικοινωνία, συνεργασία και συνεννόηση μεταξύ των Συντονιστικών Επιχειρησιακών Κέντρων του Πυροσβεστικού Σώματος και της ΕΛΑΣ. Για την αδυναμία συνεργασίας αναφέρεται ως περιστατικό η μεταφορά του αιτήματος της Πυροσβεστικής προς την ΕΛΑΣ για τον αποκλεισμό των δρόμων πρόσβασης στο Νταού Πεντέλης, κατά το οποίο «δεν γνώριζαν σε ποιο σημείο να αποκλειστούν οι δρόμοι (προσβάσεις) προς Νταού Πεντέλης», καθώς επίσης «δεν είχε ενημέρωση η Άμεση Δράση πού είναι η πυρκαγιά».

Σε άλλη περίπτωση η Άμεση Δράση ζητά από το «199» στις 18:35μμ να πάει σε συμβάν στο Νέο Βουτζά οπού υπάρχει εγκλωβισμένο άτομο, καθώς και σε συμβάν στο Μάτι, γιατί η Αστυνομία δεν μπορεί να προσεγγίσει λόγω πυρκαγιάς. Από τη συνομιλία αποκαλύπτεται ότι την ώρα που η πυρκαγιά είχε περάσει τη Λεωφ. Μαραθώνος προς το Μάτι, στις 18:30 περίπου, ο τηλεφωνητής του 199 σε σχετική ερώτηση της Άμεσης Δράσης αν η πυρκαγιά είχε περάσει τη λεωφόρο, απάντησε: «Δεν ξέρω ακριβώς πού βρίσκεται η φωτιά αυτή τη στιγμή για να σας πληροφορήσω περισσότερο».

Έλλειψη συνεργασίας και συνεννόησης διαπιστώνεται και μεταξύ Πυροσβεστικής – ΚΕΠΠ – Αστυνομίας και Λιμενικού Σώματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των διαμένοντων στο ξενοδοχείο «Ραμάντα» στο Μάτι οπού υπήρχαν εγκαυματίες και μικρά παιδιά. Εκεί ζητείται στις 19:28 -με 45 λεπτά καθυστέρηση- βοήθεια από τις αρχές για τη διάσωσή τους, καθώς και τη μεταφορά των εγκαυματιών στο νοσοκομείο, αφού η πυρκαγιά στο εξωτερικό πάρκινγκ του ξενοδοχείου είχε φτάσει από τις 18:43.

Άγνοια, αδυναμία και αδιαφορία στη γραμμή 199

Παράλληλα, στο πόρισμα καταγράφονται και ορισμένες απαράδεκτες εκφράσεις αλλά και συμπεριφορές από τους χειριστές της γραμμής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας «199» απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι από τις φλόγες. Από τη μία οι κραυγές αγωνίας των πολιτών, που καλούσαν στη γραμμή για τη διαχείριση των συμβάντων διάσωσης και πυρκαγιών σε σπίτια, και από την άλλη σε κάποιες περιπτώσεις η αδιαφορά των τηλεφωνητών, ακόμη και τα προσβλητικά σχόλια. Πάντως, στο πόρισμα των εισαγγελέων επισημαίνεται πως ο αριθμός των χειριστών τηλεφωνητών ήταν μικρός – μόλις τρία άτομα – ενώ από κάποια ώρα και μετά, η υπηρεσία κατέστη ανενεργή, καθώς δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα περιστατικά αποτελεσματικά αλλά ούτε καν στοιχειωδώς.

«Ακριβώς λόγω της έλλειψης ικανού αριθμού χειριστών – τηλεφωνητών σε συνδυασμό με το μεγάλο αριθμό των συμβάντων διαπιστώθηκαν και περιπτώσεις απρεπούς συμπεριφοράς σε καλούντες πολίτες. Συγκεκριμένα, ενώ οι πολίτες καλούσαν και ζητούσαν πληροφορίες ή οδηγίες γιατί βρίσκονταν σε κίνδυνο οι χειριστές απαντούσαν εκνευρισμένα και με αγένεια» σημειώνεται χαρακτηριστικά. 

Οι πλέον χαρακτηριστικές εκφράσεις

• «Έρχονται κυρία μου, έρχονται, το κέρατό μου, έρχονται», «αυτό σας λέω κυρία μου ότι μπορούσε κάνουμε δέκα πέντε αυτοκίνητα είκοσι έρχονται, μακάρι να γεννήσουμε και άλλα», «δεν κατάλαβα το ύφος σας κύριε….όχι, όχι τι είσαστε εσείς τι δεν καταλάβατε πολίτης είμαι έχετε υποχρέωση τι είσαστε μαγαζί σας είναι η Πυροσβεστική, δεν το κατάλαβα; ….και εγώ δεν το κατάλαβα», «εντάξει δεν είναι ταξί να το παραγγείλουμε κινδυνεύει κάποιος, μπορεί να κινδυνεύει κάποιος άνθρωπος θα το δούμε έτσι; Θα ρθει», «καπνό (αλ) την Αττική ο καπνός μην παραπονιέστε και φωνάζετε όλοι».
• Ανάλογη ήταν η συμπεριφορά και απέναντι σε εμπλεκόμενους φορείς όπως λ.χ σε συνομιλία με την Άμεση Δράση: «Θέλω τροχαία στα φανάρια στη διασταύρωση στη Ραφήνα….στη Ραφήνα έχω φωτιές από εκεί πέρα….τι είναι αυτό στο Ν. Βουτζά, χεστηκ… . Ο παππούς θα πεθάνει εκεί μέσα, μαλ…, είναι να πεθάνει ο παππούς…. θέλω τροχαία στη διασταύρωση για Ραφήνα».
• «Μόνο δε προκειμένου να καταδειχθεί εμφατικά η στάση ευτυχώς ορισμένων οργάνων του Πυροσβεστικού Σώματος παρατίθεται και η συνομιλία του αξιωματικού του Π.Σ. με τον αξιωματικό υπηρεσίας του «199», όταν είπε χαρακτηριστικά για τους κινδυνεύοντες στην περιοχή της Κινέτας: «Τώρα να καούν για να βάλουν μυαλό ρε φίλε… Ναι μπορεί να έχουμε 50 νεκρούς για πλάκα για τον κάθε βλάκα τώρα… Τα όρνια να μείνουν εκεί».

Οι διάλογοι των χειριστών της γραμμής 199 με πολίτες που απειλούνταν από τη φωτιά

Η έλλειψη σχεδίου διάσωσης φάνηκε, σύμφωνα με την εισαγγελική διάταξη, και από άλλες συνομιλίες των χειριστών της γραμμής «199» με πολίτες, αφού οι πρώτοι στα πανικόβλητα αιτήματα για βοήθεια λόγω της πυρκαγιάς που πλησίαζε απειλητικά σε οικείες, απλά τους παροτρύνουν να καλέσουν την αστυνομία, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, κρίνεται από τους εισαγγελείς πως δίνουν και εσφαλμένες οδηγίες. 

• Συγκεκριμένα, την 23η Ιουλίου στις 18:13 μμ μία οικογένεια που βρίσκεται στο σπίτι της στο Νέο Βουτζά επικοινωνεί με το 199 την ώρα που η αυλή τους φλέγεται και το αυτοκίνητό τους έχει καεί: «Γύρω γύρω τώρα καίγονται όλα, έχουν καεί όλα εμείς είμαστε μέσα, έχει πολύ καπνό… χάλασε το αυτοκίνητό μας, κάηκε, τί λέτε τώρα;…» και ο χειριστής – τηλεφωνητής απάντησε: «σιγά σιγά προς την παραλία δεν μπορείτε να πάτε; Έχετε αυτοκίνητο;»
• Και μία γυναίκα του απάντησε: «όχι ρε παιδιά αφού έχω μωρό 13 μηνών και πόσο θα αναπνεύσει λίγο, δεν ξέρω κάντε κάτι».
• Σύμφωνα με τη διάταξη, ο χειριστής – τηλεφωνητής δύο λεπτά αργότερα «αντί να προβεί στην αποστολή δυνάμεων για τη διάσωση των κινδυνευόντων στην ως άνω οικεία διαβιβάζει το συμβάν στο ΚΕΠΠ αναφέροντας του: «ο Δήμος δεν μπορεί να βάλει ένα αυτοκίνητο για να βοηθήσει, τα δικά μας σβήνουν»
• Από τη μεριά του το ΚΕΠΠ απαντά: «ναι παιδιά όμως δεν γίνεται όλοι εσείς να παίρνετε μόνο το δικό μου τηλέφωνο, έχει και δίπλα τρία τέσσερα εδώ πέρα» και συνεχίζοντας αναφέρει: «αυτή η κυρία δεν γίνεται να πάρει τηλέφωνο το 100 να πάει ένα περιπολικό; Αυτά που είπε σε εσένα δεν μπορούσε να τα πει στο 100;».
• Αντίστοιχα, στις 18:57 μμ πολίτης από το Μάτι επικοινωνεί με το 199 ενημερώνοντας τους για τον κίνδυνο που αντιμετώπιζαν τρεις γυναίκες καθώς έξω από το σπίτι τους καίγονταν δέντρα.
• Ο πολίτης ζήτησε βοήθεια για τη διάσωση και μεταφορά των γυναικών σε ασφαλή περιοχή και ο τηλεφωνητής του απάντησε: «Νταξει (αλ) πάρα πολλά περιστατικά όμως που είναι έτσι αντίστοιχα με τα δικά σας και κατασκηνώσεις προσπαθούμε να εκκενώσουμε και γίνεται χαμός» και «να σας πω, πάρτε και το 100 την αστυνομία αν μπορούν να κάνουν και αυτοί μεταφορά».
• Τέλος, όταν κάποια γυναίκα υπάλληλος του ξενοδοχείου «Ραμάντα» ζήτησε από το 199 την εκκένωση του γιατί καίγονταν τα αυτοκίνητα στο εξωτερικό πάρκινγκ, ο τηλεφωνητής κάλεσε το ΚΕΠΠ για να διαβιβάσει την αστυνομία το περιστατικό.