Το ερώτημα το θέτει ευθέως, με ένα άρθρο του στην «Καθημερινή», ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος. «Είναι εξαγώγιμο το μοντέλο Ματαρέλα;» ρωτά ο κ. Αλιβιζάτος, ανοίγοντας και δημόσια τη συζήτηση περί της λειτουργίας «θεσμικών αντίβαρων» απέναντι σε εκλεγμένες κυβερνήσεις που ξεπερνούν «κάθε εύλογο μέτρο» – μια συζήτηση, κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκή, καθώς ο καθηγητής κάνει καθαρή προβολή στις εν Ελλάδι εξελίξεις και τάσσεται σαφώς υπέρ ενός πιο ενεργού, και καθαρά πολιτικού, ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Στο άρθρο του, αφού αναφέρει πως ο Πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα «απέτρεψε την εισβολή στο κρίσιμο Υπουργείο Οικονομικών ενός 80χρονου Βαρουφάκη», ο Νίκος Αλιβιζάτος κάνει τη σύγκριση ανάμεσα στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Ιταλία και στην Ελλάδα. «Δεν χρειάζεται», γράφει, «να έχει κανείς ιδιαίτερες γνώσεις συνταγματικού δικαίου για να αντιληφθεί το εξής παράδοξο: ότι δηλαδή, με παραπλήσιες αρμοδιότητες, η θέση του Προέδρου στην Ιταλία είναι πολύ πιο ενισχυμένη απ’ ότι στην Ελλάδα, (όπου ο πρόεδρος εκλέγεται  έμμεσα, όπως και στην Ιταλία), αλλά και στην Ιρλανδία ή  την Αυστρία όπου μάλιστα ο Πρόεδρος εκλέγεται άμεσα από τον λαό». Για να συνεχίσει λέγοντας πως «η «παθητική» ερμηνεία  των προεδρικών αρμοδιοτήτων» στην Ελλάδα βόλευε και βολεύει τα κόμματα εξουσίας που «δεν ήθελαν εμπόδια στα πόδια τους», και να καταλήξει ως εξής:

«Μήπως οι καιροί έχουν αλλάξει; Μήπως οι κίνδυνοι σήμερα ελλοχεύουν αλλού; Την κομματική παντοδυναμία των κυβερνώντων, όταν αυτή ξεπερνά κάθε εύλογο μέτρο, δεν θα πρέπει να ανακόπτουν θεσμικά αντίβαρα; Η απάντηση είναι ναι. Στις ώριμες δημοκρατίες, τα αντίβαρα δεν είναι στολίδια, αλλά εξισορροπητικοί πυλώνες. Από αυτή την άποψη το μοντέλο Ματαρέλα είναι εξαγώγιμο. Αρκεί οι φορείς του προεδρικού αξιώματος, στην Ελλάδα και αλλού, να το αντιληφθούν. Και να προετοιμάσουν εγκαίρως το έδαφος».

Εν ολίγοις, ο Νίκος Αλιβιζάτος προτείνει – με πολιτικά κυρίως και όχι επιστημονικά επιχειρήματα – την… εισαγωγή του μοντέλου Ματαρέλα στην Ελλάδα και την εκλογή του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας με βασικό κριτήριο εάν μπορεί ή όχι να μπλοκάρει κυβερνητικές επιλογές όταν ξεπερνούν το «εύλογο μέτρο».

Η προεδρική εκλογή του 2020

Το ποιος ορίζει το «εύλογο μέτρο» πέραν της λαϊκής εντολής σε μια Δημοκρατία είναι ένα βασικό ερώτημα που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να απασχολήσει μια βαθιά, ακαδημαϊκή συζήτηση. Εν προκειμένω όμως, το ζήτημα που θέτει ο Νίκος Αλιβιζάτος είναι άκρως πολιτικό και δεν περνά απαρατήρητη η συγκυρία στην οποία τίθεται – μια συγκυρία αφ’ ενός «αφύπνισης» των υπέρμαχων των τεχνοκρατικών μοντέλων διακυβέρνησης, αφ’ ετέρου, έντονων παρασκηνιακών διεργασιών για τις μετεκλογικές πολιτικές εξελίξεις σε συνάρτηση και με την προεδρική εκλογή του 2020.

Σ’ αυτές τις διεργασίες ίσως έχει τη δική του αξία το γεγονός πως το όνομα του Νίκου Αλιβιζάτου έχει μπει στο τραπέζι από πολιτικούς παράγοντες που «σπρώχνουν» τη μετεκλογική συνεργασία Νέας Δημοκρατίας και Κινήματος Αλλαγής. Κατά τους παράγοντες αυτούς, το ιδανικό σενάριο θα είναι τα δύο κόμματα να συγκεντρώνουν, από κοινού, στις επόμενες εθνικές εκλογές ποσοστά που θα εξασφαλίζουν πλειοψηφία τουλάχιστον 180 εδρών, να εκλέξουν Πρόεδρο της Δημοκρατίας το 2020, και να βγει έτσι από τη μέση το ενδεχόμενο να στηθούν σύντομα νέες εθνικές κάλπες με απλή αναλογική.

Ακόμη πιο έντονα από την υποψηφιότητα Αλιβιζάτου διακινείται από τα ίδια λόμπι το όνομα του πρώην πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου, ενώ στον αμιγώς δεξιό χώρο η σχετική συζήτηση περιλαμβάνει και το πρόσωπο του Αντώνη Σαμαρά. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως και οι τρεις περιπτώσεις αποτελούν πρόσωπα που θεωρείται ότι μπορούν να έχουν «υπερβατική», έως και πολιτικά «αντισυμβατική» παρουσία στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας – ήτοι, πληρούν τα κριτήρια για να αποτελέσουν τον «Έλληνα Ματαρέλα».

Η κριτική στον Παυλόπουλο

Εξίσου ενδιαφέρον είναι και το γεγονός πως οι υπέρμαχοι τόσο του «μοντέλου Ματαρέλα» όσο και των τριών εν λόγω «υποψηφιοτήτων» έχουν ασκήσει έντονη κριτική στον νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και του χρεώνουν  ότι δεν συγκρούστηκε με την κυβέρνηση Τσίπρα στο πρώτο εξάμηνο του 2015 – ότι δεν προκάλεσε, δηλαδή, συνταγματική κρίση «μπλοκάροντας» μια κυβέρνηση με απολύτως νωπή λαϊκή εντολή.

Σ’ αυτό το σκηνικό μπορεί να αποκτά ξεχωριστή σημασία και η άρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη να πάρει θέση ως προς την επανεκλογή Παυλόπουλου, στη συνέντευξή του στον Σκάι πριν από δέκα ημέρες. «Δεν το έχω σκεφτεί», είπε ο πρόεδρος της ΝΔ όταν ερωτήθηκε εάν θα μπορούσε να προτείνει την ανανέωση της θητείας του Προκόπη Παυλόπουλου το 2020. Και άφησε όλα τα σενάρια ανοιχτά – μηδέ του «μοντέλου Ματαρέλα» εξαιρουμένου…